پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
اقتصاد نهاد وقف
5
29
FA
ناصر
جهانیان
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
nhj1337@yahoo.com
<em>با وجود اهمیت نهاد وقف در اقتصاد اسلامی و بهرغم سابقۀ درخشان آن در تمدن قدیم اسلامی، امروزه این نهاد از منظر کارآمدی، سازمانی و مکتبی با چالشهایی مواجه است. مسئولان این نهاد برای حل این چالشها به دنبال «طرح نظام جامع تحول اقتصادی وقف» هستند؛ اما هنوز موضوع «اقتصاد نهاد وقف» و اجزا و ابعادش به شکل علمی و دانشگاهی در دسترس حتی دستاندرکاران این نهاد نیست تا با شیوهای علمی مسئلهیابی کنند و به حل مشکلات آن بپردازند. اقتصاد نهاد وقف یکی از زیرمجموعههای اقتصاد بخش سوم است که امروزه در برخی از کشورهای پیشرفته سهمی تا حدود 10 درصد تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده است. متأسفانه سهم بخش سوم در اقتصاد ایران اندک است و بررسی «اقتصاد نهاد وقف» میتواند تا حدی توجه مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران را به گسترش و تعمیق این بخش جلب کند. البته تبیین «اقتصاد نهاد وقف» مستلزم تبیین سه حوزه علمی «فقه وقف»، «اقتصاد بخش سوم و زیرمجموعه آن، یعنی اقتصاد دهش» و «مالیه اسلامی» است تا اولاً «الگوی مطلوب فقهی مکتبی پیشنهادی برای اصلاح نهاد وقف» به</em><em>عنوان حوزه تمحض «پیشنیاز» بستر فقهی حقوقی لازم را برای خردهنظام اقتصادی بخش سوم فراهم کند؛ ثانیاً بررسی علمی «اقتصاد بخش سوم و زیرمجموعه آن، یعنی اقتصاد دهش» به</em><em>عنوان حوزه تمحض «همنیاز» بصیرت اقتصادی ضروری برای ورود به تحقیق را ارائه نماید و در نهایت، علم «مالیه اسلامی» به</em><em>عنوان حوزه تمحض «پسنیاز» امکان کارآمدسازی اقتصاد وقف را در زمینه ابزارسازی مهیّا سازد.</em>
نهاد وقف,اقتصاد وقف,اقتصاد بخش سوم,اقتصاد دهش,مالیّه اسلامی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244438.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244438_3f8daf57f751664c070230e63e022bd4.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
طراحی مکانیسمی برای ایجاد اتحادیه قرضالحسنه مبتنی بر فناوریهای نوین مالی
31
63
FA
مهدی
قائمی اصل
0000-0002-2246-2914
استادیار گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی
m.ghaemi84@gmail.com
زهرا
خلجی پیربلوطی
کارشناسی ارشد بانکداری اسلامی، دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی
zahra.khalaji1993@gmail.com
<em>یکی از مهمترین کارکردهای بانکداری اسلامی و نظام بانکداری بدون ربا، ایجاد فرصت بهرهبرداری از سپردههای قرضالحسنه و بهکارگیری این سپردهها در ارائه تسهیلات در راستای اهداف معینی است که قانون عملیات بانکی بدون ربا و دستورالعملها و آییننامههای مرتبط، حدود آن را مشخص نموده است؛ اما فرایند عملیاتی و اجرایی وجوه قرضالحسنه، همواره با چالشهای انگیزشی در تجهیز منابع و انحرافات متعددی در تخصیص منابع و تأمین اغراض سپردهگذار و قانونگذار همراه بوده است. در این مقاله، فرایند ایجاد اتحادیهای شفاف برای ارائه تسهیلات قرضالحسنه در سه فاز اول) تشکیل اتحادیه قرضالحسنه، دوم) فرایند ارزیابی و کنترل و سوم) ایجاد ضمانت در اتحادیه قرضالحسنه و نهاییسازی فرایند ارائه تسهیلات در اتحادیه قرضالحسنه طراحی شده است. در این فرایند از فناوریهای نوین مالی </em><em>شامل زنجیره بلوکی، قراردادهای هوشمند خودکار، ایجاد هویت دیجیتال، فعالیتهای احراز هویت (</em><em>KYC</em><em>) (</em><em>Know Your </em><em>Custome</em><em>r</em><em>)</em><em> و </em><em>احراز هویت مشتریانِ طرف معامله با دریافتکننده وجوه</em><em> (</em><em>KYCC</em><em>)</em><em> (</em><em>Know</em><em>Your Customer’s Custome</em><em>r</em><em>) در فرایند ثبت رکوردهای معاملاتی، گردش شفاف اطلاعات تحت نظارت رگلاتور</em><em>، بازبینی جزئیات مالی در راستای رویه</em><em>های قانونی و قوانین ضدپولشویی (</em><em>AML</em><em>)</em><em> (</em><em>Anti</em><em>Money</em><em>Laundering</em><em>) استفاده شده است و سازوکاری مؤثر، تخلفناپذیر و هوشمند جهت تخصیص منابع قرضالحسنه معرفی شده است.</em>
تأمین مالی,قرضالحسنه,زنجیره بلوکی,فناوریهای نوین مالی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244439.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244439_778f8ed723183d55fe8590880d51e42f.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
راهکارهای ارتقای نظارت شرعی بازار سرمایه ج.ا.ا
65
97
FA
علیرضا
فتاحی
کارشناس ارشد گروه مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت ، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران
alirezafatahi87@yahoo.com
شهاب
خدابخشیان
کارشناس ارشد گروه مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران
shahab.shkhkh2012@gmail.com
<em>یکی از ارکان ضروری برای اطمینان از انطباق با شریعت فعالیتهای مالی، بانکی و بیمهای در کشورهای مختلف، وجود نظارت شرعی است. طبق تعریف هیئت خدمات مالی اسلامی، سیستم حاکمیت (نظارت) شریعت به مجموعه ترتیبات سازمانی و نهادی مربوط میشود که از طریق آنها یک نهاد ارائهدهنده خدمات مالی اسلامی اطمینان حاصل مینماید که در ورای ساختارهای خود، یک نظارت شرعی مؤثر و مستقل وجود دارد. در این تحقیق با درنظرگرفتن اشکالات و چالشهای نظارت شرعی موجود در بازار سرمایه ج.ا.ا به دنبال مؤلفههای ارتقای نظارت شرعی هستیم. در این راستا با استفاده از روش گروه کانونی، ضمن بررسی و استفاده از استانداردهای </em><em>IFSB </em><em> و </em><em>AAOIFFI</em><em> و پژوهشهای مشابه در این حوزه، با ارائه پرسشنامه استانداردشده توسط خبرگان این حوزه در گروه کانونی تشکیل شده، مؤلفههای ارتقای نظارت شرعی بازار سرمایه ج.ا.ا استخراج گردید. از جمله نتایج پژوهش میتوان به موارد «صلاحیت فقهای کمیته فقهی، استقلال کمیته فقهی، وظایف و اختیارات کمیته فقهی، مدیریت تعارض منافع در کمیته فقهی، ساختار بومی کمیته فقهی و مناسب با ابعاد سازمان، دسترسی به اطلاعات و رازداری نسبت به آن در کمیته فقهی، سازگاری با شریعت، نظارت پیوسته، جامع و سیستمی» اشاره نمود.</em>
نظارت شرعی,بازار سرمایه,کمیته فقهی,گروه کانونی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244440.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244440_efc31c660da85d1b7dfd76fd99e806e9.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
بررسی قابلیت پرداخت سود ثابت به سپردهگذاران بانکهای اسلامی از کانال بیمه سپردهها
99
126
FA
ابوالقاسم
توحیدی نیا
هیات علمی دانشکده اقتصاد تهران
a.tohidinia@ut.ac.ir
حمید
نصیری
دانشجوی دکترا/ دانشکده اقتصاد و مدیریت/دانشگاه تبریز
hamid.nasiri@alumni.ut.ac.ir
<em>ویژگی بانکداری اسلامی در تسهیم سود و زیان بین همه ذینفعان اصلی از یکسو و پرداخت بهره قطعی از پیش تعیینشده به سپردهگذاران در بانکداری متعارف، این تمایل و انتظار را در بعضی از سپردهگذاران مسلمان ایجاد کرده که سود ثابت مشخص از قبل تعیینشدهای را دریافت کنند. سؤالی که در اینجا مطرح میباشد، آن است که آیا با سازوکار بیمه میتوان این مسئله را به نوعی تحقق بخشید یعنی ریسک سود و زیان موجود در عقود مالی اسلامی را با سازوکار بیمهای از سپردهگذاران و خود بانک اسلامی به شرکت بیمه منتقل کرد تا بهاینترتیب سپردهگذاران بتوانند از یک سود قطعی از قبل تعیینشده برخوردار گردند؟ </em>
<em>در این مقاله، پس از بررسی مبانی بانکداری اسلامی و مبانی و اصول بیمهپذیری ریسکها و بیمهگری، با روش تحلیلی-توصیفی به این موضوع پرداخته میشود که ریسکهای ذیل ریسک سود و زیان، قابلیت بیمهپذیری نداشته و امکان عرضه محصول بیمهای متناسب با این ریسکها توسط شرکتهای بیمه وجود ندارد و باید حتماً توسط سپردهگذاران و بانک پذیرفته شوند.</em>
بانکداری اسلامی,سود ثابت,بیمهپذیری,بیمه سپرده,ضمانت سپرده
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244441.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244441_e67277e8d8457adedf094f6dc160cb7b.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
تدوین الگوی افزایش مصرف کالای داخلی بر اساس رویکرد بازاریابی اجتماعی
127
156
FA
سید مجتبی
موسوی نقابی
0000-0002-5026-5328
استادیار گروه مدیریت، مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایران
mojtaba.moussavi@gonabad.ac.ir
مرتضی
انوشه
استادیارگروه مدیریت دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
anoosheh@soc.ikiu.ac.ir
<em>یکی از مشکلات تولیدکنندگان ایرانی، عدم استقبال مصرفکنندگان از تولیدات آنها و ترجیح کالای خارجی است؛ لذا در پژوهش حاضر از طریق </em><em>مصاحبه با خبرگان و بررسی اسناد،</em><em> الگوی افزایش مصرف کالای داخلی تدوین شد. بر اساس یافتههای پژوهش، به دلیل آنکه معضل ترجیح کالای خارجی ریشه در مسائل فرهنگی دارد، اصلاح آن از توان یک تولیدکننده خارج بوده و لازم است دولت با استفاده از رویکرد بازاریابی اجتماعی در راستای افزایش مصرف کالاهای داخلی مداخله نماید.</em><em>در کارزارهای بازاریابی اجتماعی میبایست همزمان هر دو گروه مصرفکنندگان و تولیدکنندگان مخاطب قرار گیرند؛ چراکه، همانطورکه وظیفه مصرفکننده ایرانی خرید کالای داخلی است، وظیفه تولیدکننده ایرانی هم تولید کالای مرغوب و با قیمت رقابتی است. جهت افزایش مصرف کالای داخلی باید از ابزارهای آموزشی و ترویجی و ابزارهای مالی بهطور همزمان استفاده شود؛ بهنحویکه هزینههای مادی و معنوی مصرف کالای خارجی افزایش یافته و مشوقهای مالی برای مصرفکنندگان و کانال توزیع جهت خرید کالای داخلی در نظر گرفته شود. از سویی دیگر، باید با عرضه کالای قاچاق در مبادی توزیع بهشدت مبارزه شود. برای ترویج مصرف کالای داخلی میبایست در کنار</em><em> تبلیغات رسمی از تبلیغات شفاهی در قالب پویشهای مردمی در فضای مجازی </em><em>استفاده شود. افزایش مصرف کالای داخلی دستاوردهایی همچون استقلال اقتصادی و سیاسی، اشتغالزایی، افزایش ثروت ملی، کاهش تورم و کنترل نقدینگی به دنبال خواهد داشت.</em>
کالای داخلی,مصرف,بازاریابی اجتماعی,اقتصاد مقاومتی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244442.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244442_c4fcb8bb9574b377707b0e95d0a93fe6.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
آسیبشناسی صکوک بانکی و ارائه راهکار بازار صکوک رقابتی در تجهیز منابع نظام بانکی ایران
157
189
FA
حسین
حسن زاده
استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
hasanzadeh.hosein@gmail.com
محمد
قزلباش
دانشجوی دکتری مهندسی مالی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
m.qezelbash75@gmail.com
علی
رستمی پور
دانشجوی دکتری مدیریت مالی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
rostamipour73@gmail.com
محمدحسین
قوام
استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
ghavam1982@gmail.com
<em>صکوک به عنوان یکی از ابزارها و ابتکارات تجهیز منابع پولی در شبکه بانکی کشور پس از انقلاب اسلامی به شمار میرود که در طراحی آن اهدافی مدنظر قانونگذار و سیاستگذار بازار پول بوده است؛ ولی آنچه مطلوب نهاد ناظر در رابطه با کارکرد این ابزار بوده، به صورت کامل تحقق نیافته است.</em><em>در این پژوهش در صدد بررسی چندجانبه چالشهای مطرحشده در خصوص نقش بازار صکوک رقابتی در تجهیز منابع نظام بانکی هستیم. در این مقاله پس از مطالعه پژوهشهای پیشین و مرور منابع گوناگون، با خبرگان حوزه تأمین مالی مصاحبههای هدفمند انجام و با استفاده از روش تحلیل مضمون، چالشهای صکوک استخراج شد. این چالشها در شش دسته چالشهای عملیاتی، قانونی، فرهنگی، رقابتی و اقتصادی در سطوح خرد و کلان دستهبندی شدند. بهمنظور اعتبارسنجی یافتهها، چالشهای استخراجشده در معرض نظر خبرگان قرار گرفتند. یافتههای حاصل نشان داد، لزوم وجود رکن ضامن در فرایند انتشار صکوک، طولانیبودن فرایند انتشار اوراق و زمان دستیابی به منابع، اختلاف دو نهاد ناظر انتشار صکوک بانکی و بالابودن هزینه انتشار اوراق از مهمترین چالش</em><em></em><em>های استفاده از این ابزار برای تجهیز منابع شبکه بانکی میباشند. در پایان با تشکیل گروه کانونی راهکارهای اصلاح و تقویت بازار صکوک رقابتی به عنوان ابزاری به منظور تجهیز منابع نظام بانکی ارائه گردید. در بازار صکوک رقابتی مؤلفههایی مانند اصلاح نقش رکن ضامن، رتبهبندی اعتباری اوراق و افزایش تعداد و تنوع صکوک منتشره وجود دارند که میتوانند کارکرد این ابزار را بهبود بخشند.</em>
صکوک,بازار رقابتی,تجهیز منابع,نظام بانکی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244443.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244443_6d3c55ed3b027d7102d5024f1e7cdda0.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
81
2021
05
22
بررسی ادراکات دانشگاهیان و شاغلان بازارهای مالی درباره رویههای حاکمیت شرعی
191
226
FA
سید علی
حسینی
دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
a.hosseini@alzahra.ac.ir
فاطمه
بابائی
مربی گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
f.babaei87@gmail.com
وهاب
قلیچ
0000-0003-1512-7322
استادیار پژوهشکده پولی و بانکی، تهران، ایران
vahabghelich@gmail.com
<em>حاکمیت شرعی، سیستم حاکمیت شرکتی اسلامی است که جهت حصول اطمینان از انطباق فعالیتهای مؤسسات مالی اسلامی با قوانین شرعی طراحیشده است. نظارت شرعی یکی از مهمترین اجزای سیستم حاکمیت شرعی است که توسط کمیته فقهی انجام میشود. هدف پژوهش حاضر بررسی ادراکات دانشگاهیان و شاغلان بازارهای مالی درباره رویههای حاکمیت شرعی در شش بخش چارچوب عمومی حاکمیت شرعی، چارچوب قانونی، نقش کمیته فقهی، سازوکارهای سیستم حاکمیت شرعی، رویههای اجرایی و کارکردهای کمیته فقهی است. پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است که دادههای آن از طریق ارسال پرسشنامهها جمعآوری و سپس با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تجزیهوتحلیل</em><em> شد</em><em>ه است. یافتههای حاصل از 171 پرسشنامه دریافت</em><em></em><em>شده در سال 1399 نشان میدهد که اکثریت پاسخگویان رویههای حاکمیت شرعی را در بازارهای مالی کشور بااهمیت قلمداد کردهاند و در این زمینه اختلاف معناداری بین دیدگاههای دانشگاهیان و شاغلان بازارهای مالی وجود ندارد؛ همچنین نتایج حاکی از آن است که پاسخگویان اولویتبندی متفاوتی را برای رویههای حاکمیت شرعی در نظر گرفتهاند و از نظر آنها کارکردهای کمیته فقهی، صلاحیت کمیته فقهی و چارچوب عمومی حاکمیت شرعی از اهمیت بیشتری برخوردارند.</em>
حاکمیت شرکتی,تأمین مالی اسلامی,حاکمیت شرعی,نظارت شرعی,کمیته فقهی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244444.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_244444_19337b47efa68b1182826849d7fc133c.pdf