پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2021
11
22
عدالت قراردادی از دیدگاه اقتصاد اسلامی: مطالعه تطبیقی قوانین کنترل اجاره مسکن
5
35
FA
فتحاله
تاری
دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی
tarifath@yahoo.com
مجید
حبیبیان نقیبی
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی
habibian@atu.ac.ir
محمود
عیسوی
دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی
eisavim@yahoo.com
ابوالفضل
پاسبانی صومعه
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی و مرکز پژوهشهای توسعه و آینده نگری
a.pasebanism@gmail.com
امین
زاهدمهر
دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی
zahedmehr@gmail.com
<em>با توجه به نوسانات شدید بخش مسکن در سالهای اخیر، شرایط برای اقشار کمدرآمد و بهویژه مستأجرین بسیار سخت شده است. پیشفرض حقوق قراردادهای سنتی که علامت مشخصه آن اصل آزادی قراردادی میباشد، توازن نسبی طرفین قرارداد است؛ در غیر این صورت، عدالت قراردادی مخدوش میشود.</em><br /><em>در فقه امامیه، عدالت از مهمترین اهداف شریعت، محسوب میشود و مکانیسمهایی دارد که میتواند از بروز هر گونه آثار و تبعات نامتعارف و غیرمنصفانه در روابط قراردادی جلوگیری کند. بر همین اساس قواعدی همچون لاضرر و لاحرج، منع ربا و اصل توازن و اعاله و اختیارات حاکم اسلامی، به دولت اسلامی اجازه میدهد در حدود قراردادهای خصوصی مداخله و بروز هر نوع ظلم و بیعدالتی را کاهش دهد.</em><br /><em>در این مقاله ضمن بررسی عدالت معاوضی با استفاده از مدل مالپزی (</em><em>Malpezz</em><em>i</em><em>)، شاخص قوانین کنترل اجاره مسکن به عنوان معیاری از قدرت چانهزنی مستأجران برای کشورهای منتخب محاسبه و جایگاه ایران در میزان حمایت از مستأجران مشخص میگردد. نتایج این محاسبه نشان میدهد شاخص مالپزی برای کشور ایران تا قبل از پاندمی کرونا صفر است؛ ولی با اجرای برخی قوانین موقت کنترل اجاره در دوره کرونا به عدد 6.76 رسیده که فاصله گستردهای با دیگر کشورهای موفق در کنترل بازار اجاره دارد. در ادامه با فرض اعمال قواعد اسلامی و پیشنهاد قوانین مربوطه در مدل میزان شاخص فوق برای کشور ایران برابر 13.76 به دست آمد که نشان میدهد در صورت اعمال قواعد اسلامی در بازار اجاره مسکن، ایران میتواند در میان کشورهای برتر در مدیریت بازار اجاره مسکن قرار گیرد.</em>
بازار اجاره مسکن,عدالت قراردادی,اقتصاد اسلامی,قدرت چانهزنی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248239.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248239_f3687a3878d9879c600da9de17d23279.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2021
11
22
مدل اسلامی اخلاق تولید
37
68
FA
محمد
جداری عالی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
mj.aali5@gmail.com
<em>این مقاله بر آن است مدل اخلاقی تولید مورد نظر اسلام را در ارتباط با دیگر آموزهها و از منابع اصیل اسلام یعنی قرآن کریم، سنت و عقل کشف و ارائه کند. تحقیق پیش رو که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجامگرفته، نشان میدهد اصول و قواعدی چون توکل، صداقتپیشگی، عدالتپیشگی، لزوم صبر و بردباری، اعمال تدبیر و برنامه، ضرورت اعتدال، با معیار اصلی نیاز واقعی و مبتنی بر یک سری مبانی فکری ـ فلسفی و اخلاقی مانند توحید برای مبنای خداشناختی، هدفمندی، نظام احسن به عنوان مبانی جهانشناختی، اصالت و تکاملیبودن روح، نیازمندی، هدفمندی، آخرتباوری و مسئولیتپذیری برای مبانی انسانشناختی و سرانجام خوددوستی به عنوان مبنای اخلاقی و تئوری هنجاری، به صورت هماهنگ، زندگی خوب و گوارایی با ویژگیهای عدالت اجتماعی، امنیت و رشد و پیشرفت همهجانبه را برای دنیای انسان فراهم میکنند. بر این اساس انسان اخلاقی میتواند ضمن بهرهمندی کامل و بهینه از منابع طبیعی و موهبتهای الهی در مسیر تولید نیازهای واقعی خود و جامعه ضمن ارتقای روحی و معنوی بالا و فراهمساختن یک زندگی توحیدی، از لحاظ اجتماعی نیز دستیابی به جامعۀ پیشرفته را به ارمغان آورد.</em>
مدل,اخلاق تولید,مبانی,اصول و قواعد اخلاقی تولید
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248240.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248240_73fa6dab11e470d30de9c658510f2f44.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2021
11
22
مواسات، جنگ اقتصادی و افکار عمومی، یک مطالعه آزمایشگاهی
69
97
FA
محمد امین
زندی
0000-0002-6634-3458
دکتری علوم اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
a.zandi@atu.ac.ir
امراله
امینی
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگته علامه طباطبایی
a.aminij@atu.ac.ir
<em>مدیریت افکار عمومی مستلزم صرف هزینه از تولید تا توزیع محتواست. وجود هزینه در کنار محدودیت منابع، تخصیص بهینه منابع را ناگزیر مینماید؛ از اینرو هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش مدیریت افکار عمومی در ترویج رفتار مواسات با استفاده از روش اقتصاد آزمایشگاهی است. رفتار مواسات در شرایط جنگ اقتصادی نهتنها در بُعد اقتصادی آثار ناشی از این جنگ را تخفیف میدهد، بلکه با تقویت بنیانهای اجتماعی همبستگی اجتماعی را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد و آثار ناشی از جنگ اقتصادی را بهطور مؤثری کاهش میدهد. شناسایی آسیبپذیرترین اقشار در مواجهه با انواع رسانه و همچنین شناسایی مستعدترین طبقه از افراد به منظور تخصیص منابع در جهت ترویج رفتار مواسات، مدیریت افکار عمومی را به میزان قابل توجهی مؤثر و بهینه مینماید. برای این منظور از روش اقتصاد آزمایشگاهی که در آن امکان کنترل متغیرهای مزاحم و اعمال مداخله و بررسی تأثیر آن وجود دارد استفاده شد. افراد مورد آزمایش 486 نفر به روش نمونهگیری</em><em> </em><em>کنترلشده انتخاب</em><em> شدند. از این میان 250 نفر از آنان مرد بودند. </em><em>طراحی آزمایش استفادهشده طراحی میان فردی بود. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از روش آنالیز کوواریانس اندازههای مکرر استفاده شد. نتایج پژوهش عوامل مؤثر بر این رفتار اقتصادی و همچنین مستعدترین گروه از افراد جامعه به منظور تخصیص بهینه منابع در جهت تقویت و گسترش این فضیلت رفتاری را مشخص نمود</em><em>.</em>
جنگ اقتصادی,اقتصاد آزمایشی,اقتصاد آزمایشگاهی,مواسات,افکار عمومی,رسانه
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248241.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248241_3fa77417911cc69ef1fd55569537dbc4.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2021
11
22
بررسی انتقادی روش اقتصاد متعارف در سایه مبانی معرفتشناختی حکمای اسلامی
99
132
FA
محمدعلی
فراهانی فرد
مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی
mali.farahani@gmail.com
<em>روشهای کاربردی علم اقتصاد تحت تأثیر روش بنیادین آن شکل میگیرد. مبادی معرفتشناختی به عنوان جزئی از روش بنیادین، در روش کاربردی این علم تأثیر دارد. علم اقتصاد متعارف در حال حاضر از روش فرضیهای قیاسی به عنوان روش اصلی خود استفاده میکند و دیگر روشها به عنوان مکمل این روش به کار میرود. فرضیهها نیز به شکل عمده از میراث نظری علم اقتصاد به دست میآید و یافتههای رشتههای دیگر و مشاهدات تجربی به عنوان نقش ترمیمی برای اصلاح نظریات اصلی به کار میرود. بررسی انتقادی روشهای مذکور بر اساس مبانی معرفتشناختی گویای این است که روش اصل موضوعی دارای آسیب استفاده از مقدمات غیریقینی در علم اقتصاد است. روش فرضیهای قیاسی در مقدمات استدلال از مقدمات احتمالی استفاده میکند و در صورت، منحصر به رفع تالی به وسیله آزمون تجربی است. روش استقرایی نیازمند توجه به محدودیتهای تعمیم است و روشهای تفسیری تنها بر اساس مبانی و محدودیتهایشان قابل استفاده است. روش انتقادی نیز دارای آسیب اتکا به عقل عرفی است؛ در مقابل، حکمای اسلامی برای رفع این آسیبها، از مقدمات یقینی نیز بهره میبرند و از رفع تالی و وضع مقدم در روش قیاس استثنایی استفاده میکنند. روش استقرایی در این نگاه میتواند دارای سه شکل (تام، ناقص و دارای نتایج عملی) در علم اقتصاد اسلامی باشد و خروج از آن، سبب اشکال روششناسی میگردد. روش تفسیری تنها در موضوعات تفسیرمحور مانند کنش اقتصادی انسان و شناخت موانع سیاستی به کار میآید و روش انتقادی بر اساس عقل متافیزیکی و قدسی میتواند نقش قابل توجهی در بعد تجویزی و سیاستی علم اقتصاد اسلامی داشته باشد.</em>
بررسی انتقادی,روششناسی,اقتصاد متعارف,اقتصاد اسلامی,معرفتشناسی,حکمت اسلامی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248242.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248242_23d93585bc40ceb6a48ef14e5b8fdcaa.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2021
11
22
تحلیل کارکردهای اقتصادی تشکیل خانواده در اقتصاد اسلامی و اقتصاد سرمایهداری
133
163
FA
نصرالله
اسدی
دکنری قرآن و اقتصاد، جامعه المصطفی العالمیه
nasrullahasadi@gmail.com
سیدرضا
حسینی
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
srhoseini@rihu.ac.ir
مصطفیl
کاظمی نجف ابادی
اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
mostafakazemi@rihu.ac.ir
<em>خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است که استحکام، ضعف، سلامت و فساد جامعه در گرو آن است. اسلام برخلاف مکتب سرمایهداری، امور معنوی (دین، اخلاق و ...) را در تشکیل خانواده اصل و اصالتبخشی به مادیات (مال و ...) را مردود میداند. عامل اصلی تشکیل خانواده، انتخاب همراه برای تکامل معنوی و هموارنمودنِ مسیر دستیابی به مقام قرب الهی است که اهداف دیگر (تربیتی، اقتصادی و ...) ذیل آن معنا مییابد. اسلام، تحلیل خانواده با ادبیات اقتصادی (حداکثرسازی منافع مادی) را موجب تنزلِ جایگاه و مانع از ایفای وظیفه اصلی آن میداند؛ زیرا مسائل مهمتری در تشکیل خانواده دخیل است که تحلیل اقتصادی از یافتنِ پاسخ کامل برای آن ناتوان است. یافتههای پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی نشان میدهد که گرچه کارکردهای اقتصادی مذکور در اقتصاد متعارف به عنوان آثار و پیامدهای ازدواج مورد پذیرش است، اما کارکرد اصلی تشکیل خانواده کارکرد تربیتی آن است که در حوزه اقتصاد، از طریق تربیت نیروی متعهد انسانی، اصلاح رفتارهای اقتصادی، تأمین و تثبیت ارزشهای اخلاقی و افزایش امنیت اخلاقی - روانی جامعه منجر به بهبود وضعیت اقتصادی میگردد</em>
خانواده,کارکرد اقتصادی,تربیت اقتصادی,اسلام
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248243.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248243_8f62107a7d7bd7b60e62348e289d6c51.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2022
11
08
استخراج روششناسی شناخت پدیدهها با حل مسئله کارگزار و ساختار در اقتصاد اسلامی
165
195
FA
محمد مهدی
کاظمی
دانشجوی دکتری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
mo.kazemi@ase.ui.ac.ir
خدیجه
نصراللهی
0000-0003-4782-0113
دانشیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
kh.nasrollahi@ase.ui.ac.ir
احمد
گوگردچیان
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان، ایران
a.googerdchian@ase.ui.ac.ir
محمد
واعظ برزانی
دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان، ایران
vaez@ase.ui.ac.ir
<em>استخراج روششناسی صحیح تحقق پدیدههای اجتماعی - اقتصادی به کشف واقعیت و پیشبینی پدیدههای آتی و سیاستگذاری جهت خلق پدیدههای مطلوب و حذف پدیدههای نامطلوب کمک بسزایی میکند. فردگرایی و جمعگرایی روششناختی به عنوان دو روششناسی عمده در این زمینه مطرحاند که مکاتب مختلف معمولاً متناسب با دیدگاه خود یکی از این دو را برای خود برمیگزینند. ازآنجاکه در پژوهشهایی استخراج این مسئله از مجرای پاسخ به مسئله کارگزار - ساختار و نوع رابطه میان آنها میگذرد، پژوهش حاضر در صدد برآمده از این طریق به روششناسی اقتصاد اسلامی برسد</em><em>. تحقیق در نهایت با موشکافی در مورد انواع ساختار و معرفی ساختار نرم و بحث در مورد ماهیت آن، با بررسی فردگرایی روششناختی، جمعگرایی روششناختی و امکان وجود شقّ سوم به این نتیجه رسیده که روششناسی شناخت پدیدهها در اقتصاد اسلامی فردگراست. </em><em>شایان گفتن است تحقیق حاضر </em><em>به روش اسنادی و کتابخانهای و با مراجعه به آثار اندیشمندان و قرآن کریم به عنوان اصلیترین منبع دینی درصدد پاسخ به این مسئله برآمده است. </em>
فردگرایی روششناختی,جمعگرایی روششناختی,مسئله کارگزار - ساختار,روششناسی اقتصاد اسلامی,نهادگرایی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248244.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248244_848ed19d93e8a9286d8b08939fcdd11d.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
21
83
2021
11
22
طراحی روش نوین تأمین مالی خرید مسکن از طریق اوراق سلف استاندارد مسکن
195
225
FA
روزبه
ظهیری هاشمی
گروه عمران، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه سمنان
rzahiri@yahoo.com
حنظله
فندرسکی
0000-0001-6501-2297
گروه مالی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
hfendereski@yahoo.com
حمیدرضا
شیرزاد
گروه روابط بین الملل، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد تهران مرکز،تهران، ایران
ham.shirzad@iauctb.ac.ir
سیدمسعود
مروج جهرمی
مهندسی و مدیریت ساخت، دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست، دانشگاه صنعتی امیرکبیر
sm.moravej@gmail.com
<em>صنعت ساختمان به دلایلی از جمله تأثیر آن بر رفاه جامعه، اثرگذاری بر بیش از صد صنعت، تأثیر قابل توجه بر اشتغال کشور و تولید ناخالص ملی از صنایع مؤثر محسوب میگردد. ابعاد صنعت حکایت از عدم توان تأمین مالی توسط دولت یا اثرات منفی ورود دولت در بخشی از تأمین مالی آن دارد. بیشتر ابزارهای موجود، متمرکز بر تأمین مالی سازنده میباشد. این موضوع در حالی است که به دلیل رشد قابل توجه قیمت مسکن، قدرت خرید بهشدت کاهش یافته است؛ از سوی دیگر به دلیل مواردی از جمله عدم انطباق پرداختها با جریان نقد مورد نیاز پروژههای ساختمانی، صکوک نتوانسته</em><em> نیاز تأمین مالی این صنعت را بهطور کامل برآورده سازد. از ابزارهای تأمین مالی جدید که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است، اوراق سلف میباشد. تاکنون پژوهشهای قابل توجهی در حوزه مباحث فقهی و حقوقی این ابزار صورت گرفته است، اما خلأ تحقیق در خصوص معرفی مدل کاربردی و اجرایی این ابزار که منطبق بر ضوابط و مقررات و عرف صنعت ساختمان باشد، محسوس و مشهود است. سؤال تحقیق درباره امکان استفاده و اجرای اوراق سلف جهت تأمین مالی مسکن ـ خصوصاً خریداران ـ میباشد. در این مقاله با نگاه کاربردی مدل اجرایی اوراق سلف بر اساس رویکرد توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از پیشنهاد مسکن به عنوان دارایی مبنا و مدل عملیاتی آن بهویژه با تأکید بر تحویل فیزیکی مسکن در سررسید که برای اولین بار در کشور توسط نویسندگان این مقاله طراحی شده است، ارائه میگردد. نتایج تحقیق و مقایسه آن با ضوابط و مقررات خصوصاً مصوبه کمیته فقهی، حاکی از امکان اجراییشدن مدل پیشنهادی است.</em>
ابزارهای تأمین مالی اسلامی,صکوک,اوراق سلف استاندارد مسکن,املاک و مستغلات,مسکن
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248245.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_248245_a72bfce394bf88b64fe4d4637890bb34.pdf