پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
ارتباط انفاق و رشد اقتصادی در ایران
5
32
FA
امیر
خادم علیزاده
0000000307387423
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
khademalizadeh.a@gmail.com
مصعب
عبداللهی
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، ایران
raveshe_tahghigh@yahoo.com
حسین
غفورزاده
دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی
hghafoorzadeh@yahoo.com
در ادبیات اقتصاد متعارف، مطالعات گستردهای درباره عوامل تأثیرگذار بر رشد اقتصادی صورت گرفته است؛ مطالعات نظری و تجربی انجام گرفته از سوی اقتصاددانان سبب شده است متغیرهای گوناگونی به عنوان عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی معرفی شوند. با دقت در منابع اسلامی روشن میگردد علاوه بر عناصر متون اقتصاد متعارف، نصوص دینی انفاق را نیز یکی از عوامل افزایش درآمد و داراییها معرفی میکنند؛ نصوص دینی، انفاق را نهتنها موجب کاهش اموال نمیدانند، بلکه آن را موجب حفظ و رشد اموال در دنیا و سبب اجر معنوی و پاداش اخروی برای انفاقکننده قلمداد میکنند.<br /> بر این اساس مقاله حاضر با استفاده از روش مدل خودتوضیح برداری (VAR) و آزمون علّیت گرنجری به دنبال آزمون این فرضیه است که «ارتباط علّی دوطرفه میان انفاق و رشد اقتصادی وجود دارد»؛ در این راستا از دو متغیر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت 1383 و لگاریتم جمع کل درآمدهای اختصاصی و وجوهات کمیته امداد حضرت امام; به عنوان شاخصی از انفاق در اقتصاد ایران برای دوره 1366-1392 استفاده شد. بر اساس آزمون دیکی- فولر هر دو متغیر در سطح، پایا بوده و وقفه یک به عنوان وقفه بهینه به دست آمد؛ در نهایت فرضیه اصلی مقاله مبنی بر وجود ارتباط علّی دوطرفه میان انفاق و رشد اقتصادی در ایران بر اساس آزمون علّیت گرنجری تأیید شد.
انفاق,رشد اقتصادی,مدل خودتوضیح برداری (VAR),آزمون علّیت گرنجری
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25126.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25126_fc47a4f2146d7e3f662ea209228e540a.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
الگوی بازار قرضالحسنه بر اساس تحلیل محتوای آیات قرآن
33
61
FA
وحید
مقدم
استادیار دانشکده اهل البیت دانشگاه اصفهان
v.moghadam@ahl.ui.ac.ir
محمد
جانی پور
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
janpoor@gmail.com
علی
خلیلی
دانش آموخته اقتصاد اسلامی دانشکده اهل البیت دانشگاه اصفهان
khalili.ali1366@yahoo.com
در اقتصاد کلان رایج، استقراض خانوارها، دولت و بنگاهها طرف تقاضای بازار وجوه وام را تشکیل میدهند که رابطه معکوس با نرخ بهره دارند؛ طرف عرضه این وجوه پساندازکنندگان هستند که مقدار وجوه عرضهشده آنها، رابطه مستقیم با نرخ بهره دارد. با وجود تحریم ربا در اسلام و نیاز خانوارها به قرض، اسلام راهکار دیگری ارائه میکند. هدف اصلی این مقاله استخراج الگوی پیشنهادی اسلام برای بازار وجوه استقراضی و عوامل مؤثر بر منحنیهای عرضه و تقاضای این وجوه است. فرضیه پژوهش آن است که اسلام به این بازار توجه داشته و تدابیری برای افزایش کارایی آن اندیشیده است. با تحلیل محتوای مضمونی آیات قرآن این نتیجه به دست میآید که در این الگو، در طرف عرضه، با تقویت انگیزههای اخروی، مسلمانان به دادن قرض ترغیب میشوند؛ در طرف تقاضا با تضمین بازپرداخت وام از طریق ابزارهای حقوقی مانند نوشتن قرض، گرفتن شاهد، گرفتن ضمانت و الزام حکومت به پرداخت قرض انسان معسر (تنگدست) سامان مییابد. وظیفه دولت اسلامی برای افزایش امکان تسویه این بازار عبارت است از: کنترل تورم، افزایش کارایی نظام حقوقی و قضایی، تربیت معنوی مردم برای افزایش انگیزههای معنوی، شناسایی نیازهای اساسی مردم ـ همانند ازدواج و ایجاد شغل ـ و تشویق مردم به اختصاص وجوهی از خود به این موارد.
بازار وجوه قابل استقراض,قرضالحسنه,روش تحلیل محتوا,قرآن کریم
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25129.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25129_36d17dbab66ea0f736ce8d7b0107577e.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
بازار پول اسلامی: ماهیت، کارکرد و ابزارها
63
89
FA
حسین
میثمی
0000-0002-6801-9803
عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
meisamy1986@gmail.com
سید عباس
موسویان
قم
samosavian@yahoo.com
کامران
ندری
تهران
k.nadri@isu.ac.ir
بازار پول یکی از مهمترین بازارهای مالی در نظام بانکداری متعارف است که کارکردهای مهمی مانند کشف قیمت منابع کوتاهمدت را بر عهده دارد؛ پذیرش یا عدم پذیرش این بازار در چارچوب اسلامی، میتواند اثرات مهمی در نظریه و کاربرد دانش بانکداری اسلامی به همراه داشته باشد که نمیتوان از آن غافل بود.<br /> پرسش اصلی پژوهش آن است که آیا بازار پول اسلامی قابلیت شکلگیری دارد؟ مقاله به روش توصیفی و تحلیل محتوا به دنبال اثبات این فرضیه است که بازار پول اسلامی به لحاظ نظری کاملاً قابل تصور بوده و میتوان با استفاده از ابزارهای مالی اسلامی کوتاهمدت، نسبت به تشکیل آن اقدام نمود. یافتههای پژوهش نشان میدهد که بر اساس فقه اسلامی، بسیاری از قراردادها ـ مانند مرابحه، بیع دین، سلف و اجاره ـ این ظرفیت را دارند که به صورت کوتاهمدت و با نرخ سود از پیش تعیینشده، استفاده شوند که میتوان از ظرفیت این قراردادها جهت طراحی ابزارهای لازم برای توسعه بازار پول اسلامی استفاده کرد؛ همچنین برخلاف بازار پول متعارف که در آن تمامی معاملات بر اساس خرید و فروش اوراق قرضه انجام میشود، کلیه معاملات بازار پول اسلامی بر اساس معامله اوراق مرتبط با بخش واقعی اقتصاد انجام میشوند؛ بنابراین تمامی ابزارها و اوراق مورد استفاده در بازار پول اسلامی علاوه بر ریسک اعتباری، با دیگر انواع ریسک مواجهاند؛ این در حالی است که ابزارها و اوراق بازار پول متعارف صرفاً با ریسک اعتباری مواجه هستند.
بازار پول,بانکداری اسلامی,ربا,فقه اسلامی,صکوک
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25130.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25130_859af8aa79efc6386c8d81cd5100ba4e.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
نظام احسن به مثابه یکی از مبانی اقتصاد اسلامی
91
117
FA
علی اضغر
هادوی نیا
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
: alihadavinia@gmail.com
<em>مقاله پیش رو در صدد پاسخ به این پرسش است که چگونه میتوان نظام احسن را به عنوان یکی از مبانی جهانشناسی اقتصاد اسلامی معرفی کرد. فرضیهای که مقاله در پی اثبات آن میباشد این است که نظام احسن که در فلسفه و کلام اسلامی مطرح است و با رویکرد قرآنی بیان میشود، میتواند به عنوان یکی از مبانی فلسفی اقتصاد اسلامی اخذ شده و در نظریهپردازیهای اقتصاد اسلامی به عنوان یک پیشفرض نقشآفرینی کند.</em><br /> <em> </em><em>از مهمترین دستاوردهای مقاله این است که نشان میدهد چگونه آموزههای «قضا و قدر»، «سنتهای الهی» و «خیر و شر» که از عناصر اصلی نظام احسن از دیدگاه قرآن کریم هستند، منافاتی با رشد و توسعه نداشته، بلکه تقویتکننده آن هستند.</em><br /> <em>مقاله به لحاظ رویکرد مطالعه تطبیقی است و اقتصاد کلاسیک نیز مطالعه شده است. ازآنجاکه نظام احسن یک مفهوم فلسفی میباشد، نخست برداشت فلسفی از این مفهوم مطرح شده و سپس آثار آن در اقتصاد معرفی شده است؛ به لحاظ تفسیری نیز روش تحلیلی </em><em>–</em><em> عقلی اتخاذ شده است. پذیرش نظام احسن به عنوان یک مبنای فلسفی برای اقتصاد اسلامی، ایده جدیدی است که در مطالعات گذشته کمتر به چشم میخورد.</em>
اقتصاد اسلامی,نظام احسن,قضا و قدر,سنتهای الهی,فقر و غنا,سنت رزق
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25125.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25125_3c9e30bd3d31f49e567ce6ce195fd260.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
الگوی نظام مبادله در اقتصاد اسلامی (با پافشاری بر تقارن اطلاعات)
119
147
FA
زهره
صالحی
دانشگاه اصفهان
m.zohrehsalehi@gmail.com
محمد رضا
حیدری
دانشگاه اصفهان
mrheidari2001@yahoo.com
قراردادها، معاملات و دادوستدها، بخش ضروری و اجتنابناپذیر زندگی اجتماعی بشر میباشد؛ اگرچه از دیرباز جوامع بشری در جهت برقراری امنیت، صلح اجتماعی، نظم عمومی و نیز تأمین و حفظ منافع افراد به سوی قانونمندشدن گام برداشته است؛ ولی ازآنجاکه نیازها و خواستههای انسانی بهطور طبیعی مشابه یکدیگرند، همواره نزاع بر سر کسب منافع افزونتر و تأمین رفاه بیشتر وجود دارد؛ دین اسلام نیز به این موضوع توجه کافی داشته است.<br /> در مقاله پیش رو با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی اثر احکام فقهی بازرگانی از قبیل منع احتکار، منع نجش، منع غرر، منع تبانی جهت گرانفروشی و ... بر رفع عدم تقارن اطلاعات و سوءاستفادههای مربوط، پرداخته و بر اساس آن الگویی از نظام مبادله در اسلام ارائه میشود.<br /> مطالعه منابع اسلامی اعم از کتاب، سنت، عقل و اجماع نشان میدهد که در جامعه اسلامی که مقررات و ضوابط واقعی اسلام حاکم باشد و فرهنگ و رفتار مردم بر اساس آنها شکل گیرد، جامعه دارای فضای شفاف خواهد بود و همه افراد جامعه بهطور متقارن به اطلاعات دسترسی خواهند داشت؛ کسی در پی کتمان اطلاعات و استفاده از آن به نفع خود نمیباشد و دروغ، نیرنگ، پنهانکاری و پیمانشکنی در چنین جامعهای جایگاهی ندارد و در مقابل، صداقت، شفافیت و وفاداری در قراردادها مورد اهتمام بوده و قواعد فقهی نیز درستی این امر را تأیید میکنند.
اطلاعات نامتقارن,کژگزینی,کژمنشی,کارایی بازار,شفافیت,نظام مبادله
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25127.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25127_f86da003e0ee5216cb85d6d270da81d4.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
بررسی کاربرد قاعده شرط در قراردادهای بانکی
149
178
FA
محمدنقی
نظرپور
عضو هیئت علمی
mnnazarpur@gmail.com
فرشته
ملاکریمی
پژوهشگر پژوهشکده پولی و بانکی
f.mollakarimi@gmail.com
<em>قاعده شرط پرکاربردترین قاعده فقهی در قراردادهای بانکی است؛ این قاعده بدین معناست که میتوان در ضمن قراردادهای مختلف، شروطی گنجاند که عمل به آن در صورت برخورداری از شرایط صحت، لازم میباشد؛</em><em>بر اساس این قاعده هر شرطی را نمیتوان در ضمن قرارداد گنجاند و لازمالوفاء دانست، بلکه شرط با دارابودن ضوابطی لازمالوفاء میگردد.</em><br /> <em>پرسش اصلی مقاله این است که آیا بانکها بهطور صحیح از ظرفیت قاعده شرط در بستن قرارداد استفاده نمودهاند؟ مقاله با روش توصیفی و تحلیل محتوا و با استفاده از منابع فقه امامیه، فرضیه زیر را بررسی مینماید که «شروط ضمن قرارداد در برخی از قراردادهای بانکی از لحاظ انطباق با ضوابط این قاعده، اشکال دارد» که در صورت اثبات این فرضیه، ضروری است که بانکها از طریق بازبینی قراردادها به رفع این اشکالات بپردازند.</em><br /> <em> نتایج پژوهش گویای آن است که شروطی مانند وجه التزام، وکالت بلاعزل، جبران ضرر مضاربه دارای اشکال شرعی است؛ افزون بر این شروطی مانند تعیین هزینههای بیمه، خسارتهای احتمالی، اسقاط خیار غبن به صورت تحمیلی و یکطرفه در جهت تضمین منافع بانک مقرر شدهاند که تجمیع آن، قرارداد را از حالت منصفانه خارج نموده و متقاضی تسهیلات را در شرایط اضطرار قرار میدهد.</em>
قاعده شرط,شرط صحیح,شرط باطل,شرط خلاف مقتضای قرارداد
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25128.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25128_cf21631e47172319f9d75df057c00315.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
17
65
2017
04
21
امکانسنجی فقهی طرحهای بازنشستگی خصوصی ترکیبی در ایران
179
206
FA
غلامرضا
مصباحی مقدم
دانشیار دانشگاه امام صادق علیه السلام
ghmesbahi@yahoo.com
علی
سعیدی
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
a-saeedi@iau.tnb.ac.ir
محمد
صفری
دانشگاه امام صادق علیه السلام
msafari64@yahoo.com
طبق برآوردها جمعیت سالمند ایران همانند جهان سال به سال افزایش خواهد یافت؛ ازآنجاکه نسل جوان وظیفه حمایت نسل مسن را بر عهده دارد، بیتعادلی ایجادشده در سالهای آتی یکی از بزرگترین نگرانیهای سیاستگذاران نظام بازنشستگی خواهد بود؛ افزایش طول عمر در دهههای اخیر و روند رو به رشد آن، منجر به تعهدات تأمیننشده قابل توجهی در طرحهای بازنشستگی با مزایای معیّن شده است؛ در این میان طی سالهای اخیر طرحهای بازنشستگی ترکیبی به واسطه ویژگیهای خاص خود همچون انعطافپذیری بالا و امکان مدیریت ریسک بیشتر در دنیا رو به افزایش هستند.<br /> تحقیق پیش رو به امکانسنجی فقهی این نوع طرحها بر اساس فقه امامیه میپردازد؛ بر اساس بررسی فقهی صورتگرفته، شبهات غرری و ربویبودن به عنوان دو مسئله اساسی طرحهای بازنشستگی شناسایی شد؛ این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی- استنباطی، راهکارهایی جهت اصلاح طرحها و رفع شبهات ارائه نمود؛ از جمله راهکارهای اصلاحی میتوان به «ابهامزدایی از طرحهای بازنشستگی»، «پرداخت سالواره از محل داراییهای عضو طرح بازنشستگی» و «پرداخت سالواره مرتبط با سرمایهگذاری مشروع» اشاره کرد. <br />
صندوق بازنشستگی,طرح بازنشستگی,بیمه عمر,سالواره,فقه امامیه
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25131.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_25131_319c33ab3a0a8d6ed6f045a991b5d8ed.pdf