پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
بررسی اقتصاد ایران در قالب یک مدل کلان سنجی از منظر اقتصاد اسلامی با تأکید بر رشد اقتصادی
5
30
FA
منصور
زراء نژاد
0000-0001-9981-2196
گروه اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز
zarram@gmail.com
مسعود
خداپناه
گروه اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز
m.khodapanah@yahoo.com
سعیده
کامران پور
گروه اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز
saeede.kamranpoor@gmail.com
امروز توجه به اقتصاد اسلامی، به عنوان یک رویکرد و قرائت خاص در علم اقتصاد، فزونی یافته و اقتصاددانان اسلامی با تأکید بر این رویکرد به نظریهپردازی در حیطه مسائل اقتصادی میپردازند. نتایج این رویکرد میتواند نقش برجستهای در نوع سیاستگذاریهای اقتصادی کشورهای مسلمان داشته باشد. مرور ادبیات اقتصادی اخیر، بهویژه شاخههایی مانند اقتصاد نهادگرایی نشان میدهد ادبیات اقتصادی امروز بر تأثیرپذیری اقتصاد کشورها از مؤلفههای فرهنگی و مذهبی تأکید میکند. در این تحقیق به بررسی تأثیر شاخصهای اقتصاد اسلامی بر متغیر رشد اقتصادی ایران با روش شبیهسازی پویا پرداخته شده است. برای این منظور یک مدل اقتصادسنجی کلان متوسط برای ایران طراحی شده است که در نهایت تأثیر شاخصهای اقتصاد اسلامی را بر تعدادی از متغیرهای کلان اقتصادی اندازهگیری کند. پس از برآورد معادلات مربوط با استفاده از روش خودتوضیحبرداری با وقفههای گسترده برای دوره زمانی 1363ـ1393 اعتبار مدل کلان تصریحشده، سنجیده شد. نتایج تکمعادلات و همچنین آزمون قدرت شبیهسازی مدل کلان تصریح شده حاکی از تأثیرگذاری مثبت شاخصهای اقتصاد اسلامی بر متغیر رشد اقتصادی ایران است
شاخص اقتصاد اسلامی,الگوی اقتصاد سنجی کلان,شبیه سازی پویا,رشد اقتصادی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35045.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35045_6ad219a9f321f7ab0b7698d27f449b87.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
تحلیلی بر ارزشهای پویای اقتصادی با تأکید بر مفهوم حرکت و زمان در فلسفه اسلامی
31
58
FA
محمد مهدی
مجاهدی موخر
اقتصاد بازرگانی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
m_mojahedi2004@yahoo.com
<em>ارزشهای ذهنی و عینی نتیجه ارزشگذاری انسان اقتصادی به محیط اجتماعی پیرامون است. «ارزشهای ذهنی پویا» بر رجحان مصرف و نقدینگی، پاداش صبر و نرخ مطلوبیت کاهشی مصرف کالا و نگهداری پول، تکیه دارد. «ارزشهای عینی پویا» بر شرایط تولید، تئوری ارزش نیروی کار و جمعیت تمرکز دارد. مجموعه ارزشهای ذهنی و عینی پویا، ریشه شکلگیری پدیدههای زمانمند در علم اقتصاد است.</em><br /> <em> این مقاله با تسری اندیشه فلسفه اسلامی از تعریف حرکت و زمان به پدیدههای اقتصادی، به تحلیل و نقد ارزشهای ذهنی و عینی و ارتباط آن با موضوع ارزش و پویاییهای آن میپردازد. نتیجهگیری مقاله آن است که در اقتصاد مبتنی بر پارادایم فلسفه اسلامی، متغیرهای با منشأ ارزش ذهنی نمیتواند واجد حرکت و تغییر در بستر زمان باشند؛ ازاینرو ریشههای ذهنی نرخ بهره با استفاده از تعقل منطقی مبتنی بر تحلیل اقتصادی و فلسفی مضاف مردود است. در مقابل ارزش اقتصادی معطوف به عامل انسانی به عنوان موجد رشد اقتصادی است</em>.
ارزش ذهنی,ارزش عینی,رشد جمعیت,نرخ بهره,پول,فلسفه مضاف
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35046.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35046_a9219f5761b8d788eac202f53e55edf6.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
تحلیل رکودها و رونقهای اقتصادی از منظر نظام اقتصادی اسلام با رویکرد نظریهپردازی دادهبنیاد
59
90
FA
رقیه
عبدلی نژاد
دانشگاه شهید باهنر کرمان
roghayeh.abdoli@gmail.com
علیرضا
شکیبایی
رئیس بخش دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان
ashakibai@uk.ac.ir
نورالله
صالحی آسفیجی
استاد اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان
salehinoor@gmail.com
هدف از انجام این پژوهش بررسی این سؤال است که آیا در نظام اقتصادی اسلام چرخههای تجاری مطابق با آنچه در نظام اقتصاد سرمایهداری رخ میدهد، وجود دارد؟ بنابراین با استفاده از روش نظریهپردازی دادهبنیاد این نتیجه حاصل شد که اگر مردم با حکومت اسلامی همراه شده و رفتارهای مصرفی خود را الهی گردانند، مطابق با شاخص شکرگزاری، نزول نعمات افراد افزایش مییابد؛ همچنین با تبدیل مصرف فردی به مصرف اجتماعی، اصل تکافل عام مانع از بروز کمبود تقاضا در جامعه میگردد و همواره سطح متعادلی از تقاضا در اقتصاد حفظ میگردد. از طرف دیگر پرداخت حقوق واجب سرمایه توسط تولیدکنندگان هم سود بنگاه را افزایش میدهد، هم از ورشکستگی سایر بنگاهها جلوگیری کرده و هم به حفظ اشتغال موجود و افزایش ظرفیتهای شغلی کمک میکند؛ در نتیجه میتوان گفت در نظام اقتصادی اسلام، با تشکیل حکومت اسلامی به دلیل اجرای قوانین الهی در جامعه و همراهی مردم در اصلاح رفتارهای مصرفی و تولیدی، چرخههای تجاری ایجاد نمیگردد.
چرخههای تجاری,نظام اقتصاد اسلام,مصرف,سرمایهگذاری,نظریه پردازی داده بنیاد
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35047.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35047_3d7d292ccf486a6e43b5b6b7bdde0583.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
تجانس و اهمیت اقتصادنهادی برای ساخت اقتصاداسلامی
91
121
FA
علیرضا
پورفرج
دانشیار دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران
pourfaraj@yahoo.com
زهرا
کریمی موغاری
دانشیار دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران
zahra.karimimoughari@gmail.com
جواد
اقدس طینت
دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی دانشگاه مازندران
javadaqdasi@yahoo.com
<em>اقتصاد نئوکلاسیک رویکرد اصلی و مسلط برنامههای آموزشی و پژوهشی علم اقتصاد محسوب شده و سایر رویکردها تا حدود زیادی در حاشیه این برنامهها قرار دارند. بحث و سؤال اساسی این مقاله این است که آیا قسمت ترکیبی اقتصاد اسلامی نیز باید همین وضعیت را داشته باشد؛ یعنی آیا تأکید اقتصاد اسلامی باید بر ترکیب آموزههای اسلامی با ادبیات نئوکلاسیکی باشد. در ادبیات نهادی با تأکید بر محدودیتهای بهینهسازی نئوکلاسیکی، «تصمیمگیریهای نهادی» و «هزینههای مبادله» اهمیت پیدا میکنند. مشخصه اصلی رفتار دینی «نهادی عملکردن» در چارچوب قواعد و ساختارهای دینی است و «کاهش هزینههای مبادله» نیز از کارکردهای اصلی فقه و اخلاق اسلامی به شمار میرود. از این منظر تشابه و تجانس شکلی بین ادبیات نهادی و آموزههای اسلامی تا حدود زیادی بدیهی به نظر خواهد آمد. هدف این مقاله عمقدهی و بیان مجدد و تفصیلی همین مفهوم به شکلی نوین است. در این راستا و به روش تحلیلی و توصیفی به مقایسه تطبیقی ادبیات نئوکلاسیکی و نهادی در حوزه اقتصاد خرد پرداخته خواهد شد و تلاش میشود با تأکید بر اهمیت و نقش «تصمیمگیری نهادی» و اهمیت کاهش «هزینههای مبادله» در اقتصاد، تحلیلی مناسب برای این ادعا مطرح شود که ادبیات اقتصاد نهادی در مقایسه با ادبیات نئوکلاسیکی اهمیت عملیاتی و تجانس بسیار بیشتری برای ساخت قسمت ترکیبی اقتصاد اسلامی دارند. بر این اساس لازم است در برنامهریزی درسی رشته اقتصاد و اقتصاد اسلامی در کنار آموزش اقتصاد نئوکلاسیک توجه ویژهای به ادبیات اقتصاد نهادی صورت پذیرد.</em>
اقتصاد اسلامی,اقتصاد نهادی,تصمیمگیری نهادی,هزینه مبادله
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35048.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35048_5870ec6e4990294aa2855c96021d67f1.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
ارتباط منابع درآمدی از طریق پرداخت زکات؛ شرطی برای یک اقتصاد تعادلی اسلامی
123
153
FA
سودابه
پژومان
کارشناس ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز
sodabeh.pezhman@yahoo.com
هاشم
زارع
گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
hashem.zare@gmail.com
بر اساس تئوریهای اقتصادی اگر تعادل جبرانی در اقتصاد برقرار باشد به شرط وجود درآمد مثبت برای همه خانوارها، تعادل رقابتی نیز برقرار خواهد بود؛ همچنین شرط وجود درآمد مثبت زمانی برقرار خواهد بود که خانوارها دارای ارتباط منابع با یکدیگر باشند. بر اساس نظریهای در اقتصاد اسلامی این ارتباط منابع ـ در ادبیات اقتصادی باید دارای شرایطی معینی باشد ـ میتواند از منابعی همچون زکات برقرار گردد. پژوهش حاضر قصد دارد با بهرهگیری از یک الگوی تصحیح خطای برداری به این سؤال پاسخ دهد که میزان پرداخت زکات بالفعل در مقایسه با میزان زکات بالقوه، به چه میزان بر نابرابری درآمدی مؤثر خواهد بود. نتایج پس از برآورد سه الگوی مختلف و بهکارگیری متغیرهای کنترلی نشان میدهد با استفاده از پتانسیلهای سیاستی موجود در مباحث اقتصاد اسلامی با فرض ثابتبودن سایر شرایط بهطور ضمنی تعادل همزمان رقابتی و جبرانی در اقتصاد ایران میتواند برقرار گردد؛ به عبارت دیگر اگر سیاستگذار بتواند با اعمال سیاستهایی شکاف میان پرداخت زکات بالفعل و بالقوه را به حداقل برساند، امکان برقراری درآمد مثبت برای تمام خانوارها وجود خواهد داشت.
رقابتی,جبرانی,زکات,توزیع درآمد
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35049.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35049_67695d65d7b0733fd635afa4991f9fcd.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
بررسی اثرات بالقوه دینداری بر فقر ذهنی در ایران
155
181
FA
محمد
سلیمانی
0000-0001-8310-2253
عضو هیات علمی دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)
solimani@isu.ac.ir
مهدی
کیانی
دانشگاه امام صادق
mah.kiani@isu.ac.ir
ایمان
عابدی
0000-0002-5810-3948
دانشگاه امام صادق علیه السلام
iman.abedi@isu.ac.ir
<em>سنجش عوامل شکلگیری فقر ذهنی، از موضوعات بینرشتهای است که در سالهای اخیر مورد توجه اقتصاددانان نیز قرار گرفته است. فقر ذهنی بیانگر احساس، ادراک یا باور به فقر در افراد است که به علل مختلفی در آنها ظاهر میشود و ممکن است توأم با فقر عینی و یا بدون آن باشد. هدف اصلی این مقاله ارزیابی رابطه دینداری با فقر ذهنی است که به کمک دادههای نتایج موج چهارم «طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور سال 1391» ـ با 17000 نمونه برای جمعیت بالای 16 سال در 31 استان کشور ـ انجام شده است. برای این سنجش از روش رگرسیون حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شده و نتایج حاکی از آن است که دینداری اثر معنادار و معکوس بر فقر ذهنی دارد؛ یعنی ارتقای دینداری، احساس و ادراک فقر را کاهش میدهد. از نتایج فرعی این پژوهش وجود رابطه معنادار بین فقر ذهنی و متغیرهای درآمد و اعتماد است.</em>
فقر ذهنی,دینداری,شادکامی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35050.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35050_fe1893a67239086d60150a8959de11c1.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
تحلیل تابآوری اقتصادی بانکداری ایران در چهارچوب سیاستهای اقتصاد مقاومتی
183
215
FA
سید جلال
صادقی شریف
استادیار گروه حسابداری دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی
j_sadeghisharif@sbu.ac.ir
محمد
طالبی
استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)
mohammad63.mt@gmail.com
اکبر
عالم تبریز
استاد دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی
a-tabriz@sbu.ac.ir
محمدرضا
کاتوزیان
دانشجوی دکتری مدیریت مالی دانشگاه شهید بهشتی
katouzian65@gmail.com
<em>رهبر انقلاب اسلامی در سال 1392 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را </em><em>ابلاغ نمودند. در این مقاله ثبات سیستم بانکی بدون ربا به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد در برابر شوکهای اقتصادی وارده مورد سنجش قرار گرفت. ازآنجاکه سیاستهای اقتصاد مقاومتی در راستای سیاستهای اصل 44 قانون اساسی است، بانکهای کشور به دو بخش خصوصی و دولتی تقسیم شد که با استفاده از مدل تحلیل بقاء و رگرسیون مخاطرات متناسب کاکس، آستانه تابآوری اقتصادی بانکداری بدون ربا، مورد مقایسه قرار گرفت. در این مقاله متغیرهای کلان اقتصادی مرتبط با بانکداری اسلامی مورد استفاده قرارگرفت. نتایج نشان داد از میان متغیرهای کلان، دو متغیر نااطمینانی نرخ سود عقود مشارکتی و نرخ تورم بیشترین تأثیر را بر مقاومت اقتصادی شبکه بانکی دارد؛ همچنین نتایج نشان داد که مقاومت بانکهای دولتی دو سال کمتر از بانکهای خصوصی در برابر شوکهای وارده است و از طرفی کل سیستم بانکی کشور آستانه بقایی برابر پنج سال دارد؛ </em><em>همچنین ضریب مثبت نااطمینانی نرخ رشد </em><em>GDP</em><em> نشان میدهد که میان نظام بانکداری بدون ربا و بخش حقیقی اقتصاد رابطهای معکوس برقرار است؛ لذا هنوز بانکداری بدون ربا در ایران به دلیل عدم توجه سیاستگذار و مقام ناظر به بخش تولید در اعطای تسهیلات بانکی، نتوانسته به مزیت اصلی خود یعنی ایجاد رابطه تنگاتنگ با بخش حقیقی اقتصاد نائل شود.</em>
اقتصاد مقاومتی,شوکهای اقتصادی,تحلیل بقاء,رگرسیون مخاطرات متناسب کاکس
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35051.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35051_211c04bac8c1a693572928b860306eee.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
ارتباط متقابل توسعه ابزار مالی اسلامی (صکوک) و رشد اقتصادی
217
238
FA
مینا
نعیمی
گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
mi_naemi61@yahoo.com
کیومرث
سهیلی
0000-0002-2586-3131
عضو هیئت علمی دانشگاه رازی
qsoheily@yahoo.com
محمد شریف
کریمی
گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
sharifkarimi@yahoo.com
<em>رسیدن به توسعه اقتصادی هدف همه ملتها بهحساب میآید. دستیابی به رشد اقتصادی نیازمند ایجاد سازوکارهای ویژه است. بازارهای مالی قدرتمند از جمله این سازوکارها میباشند. توسعه انواع فعالیتهای اقتصادی بستگی به دسترسی آنها به خدمات مالی دارد. در حال حاضر ابزارهای تأمین مالی متعددی در جهان وجود دارد. بعضی از این ابزارها، به دلیل ربویبودن در جوامع اسلامی قابل استفاده نیستند. در دهه اخیر، در عرصه بحثهای پولی و مالی اسلامی، تلاشهایی به منظور طراحی و معرفی ابزارهای تأمین مالی منطبق با آموزههای اسلامی صورت گرفته است. یکی از این ابزارها، انتشار اوراق بهادار اسلامی به نام صکوک است. این اوراق برای تأمین مالی دولت، تأمین مالی بنگاههای اقتصادی جهت تولید و صادرات و سازمانهای وابسته به دولت منتشر میشوند که بر اساس عقود اسلامی طراحیشدهاند. در این مطالعه با هدف بررسی ارتباط و اثرگذاری توسعه ابزار مالی اسلامی (صکوک) بر رشد اقتصادی در ایران از فرم تصحیح خطای مدلARDL استفاده شده است و در آن ضرایب مربوط به مدلهای کوتاهمدت و بلندمدت و تصحیح خطا برای دوره زمانی از فصل چهارم سال ۱۳۸۹ تا فصل چهارم سال ۱۳۹۴ برآورد گردیده است. در فرم تصحیح خطای مدل ARDL نوسانات کوتاهمدت متغیرها به مقادیر تعادلی بلندمدت آنها ارتباط داده میشوند. این مدلها در واقع نوعی از مدلهای تعدیل جزئیاند که در آنها با واردکردن پسماند پایا از یک رابطه بلندمدت، نیروهای مؤثر در کوتاهمدت و سرعت نزدیکشدن به مقدار تعادلی بلندمدت اندازهگیری میشود. نتایج نشان میدهد که انتشار صکوک بر تولید ناخالص داخلی تأثیر مثبت و معناداری دارد و سبب افزایش رشد اقتصادی میگردد</em>.
صکوک,ابزارهای مالی اسلامی,رشد اقتصادی ایران,فرم تصحیح خطای مدل ARDL,علیت گرنجر
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35052.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35052_74f44d3b9c5d740bf27269b7f6216079.pdf
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد اسلامی
1735-3262
19
73
2019
04
21
مدل مناسب اوراق وقفی تأمین مالی فضاهای عمومی پیرامون حرم رضوی (ع)
239
266
FA
مرتضی
جعفرزاده نجار
گروه اقتصاد
mjeconomist@gmail.com
محمود
هوشمند
گروه اقتصاد، دانشکده علوم ادرای و اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد
tashakori_2001@yahoo.com
محمدرضا
لطفعلی پور
اقتصاد
lotfalipour@um.ac.ir
مهدی
بهنامه
گروه اقتصاد
mehdi_behname@um.ac.ir
یکی از مهمترین و حیاتیترین بافتهای فرسوده در کشور مجموعه پیرامون حرم مطهر حضرت رضا7 میباشد که علاوه بر مجاوران سالانه پذیرای بیش از بیست میلیون زائر است. با توجه به اهمیت موضوع طرح نوسازی و بهسازی بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر حضرت رضا7 از سال 1372 آغاز شد که متأسفانه پس از گذشت بیش از 20 سال از پیشرفت قابل توجهی برخوردار نبوده است. یکی از مهمترین دلایل عدم موفقیت این طرح، مشکل تأمین مالی بهویژه تأمین وجوه لازم جهت احداث فضاهای عمومی میباشد. در تحقیق حاضر، تمایل افراد به مشارکت در بهسازی بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر امام رضا7 از طریق خرید اوراق وقف با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط برآورد شد. به همین منظور با 240 زائر و مجاور مصاحبه شد. به منظور تمایز عوامل مؤثر بر تصمیم به مشارکت و میزان مشارکت، از الگوی توبیت و روش دومرحلهای هکمن استفاده شد. با حذف پاسخهای ناقص، 57 درصد از افراد حاضر به خرید اوراق وقف بودهاند. نتایج الگوی هکیت نشان داد، متغیرهای اعتماد به نهادهای محلی و آگاهی اجتماعی، فقط بر تصمیم پاسخگویان برای خرید اوراق اثر معنیدار دارد و احساس تعلق نسبت به شهر و محله فقط بر میزان تمایل به مشارکت تأثیر دارد؛ درحالیکه اعتقاد به وقف و وضعیت اقتصادی خانواده، هم در مرحله اول (تصمیم به پرداخت) و هم در مرحله دوم (میزان تمایل به پرداخت)، اثر معنیدار دارد؛ همچنین میانگین تمایل به مشارکت هر نفر 1،660،000 ریال برآورد شد.
اوراق وقفی,تأمین مالی,نوسازی و بهسازی,بافت پیرامون حرم مطهر,فضاهای عمومی
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35053.html
https://eghtesad.iict.ac.ir/article_35053_e9a0b1782a7f159891d714eaaf7c6a15.pdf