بررسی عملکرد ایران در بازارهای اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

فرایند تولید در ایران مانند دیگر کشورهای در حال توسعه مستلزم بهره‌‌گیری از محیط زیست و در عین حال تخریب آن است. از آنجا که در روند توسعه، مشکل‌های زیست‌محیطی و اجتماعی افزایش می‌‌یابد و این مشکل‌ها به سادگی با سازوکار بازار و قوانین رفع نمی‌‌شود؛ در نتیجه وجود اخلاق و بازارهای اخلاقی در حل این مشکل‌ها ضروری است. بازارهای اخلاقی عرضه و تقاضای کالاها و خدماتی است که از نظر مسائل اجتماعی استاندارد بوده و منافع زیست‌محیطی داشته باشند.     در مقاله پیش رو شاخص‌‌های متعددی برای شناسایی بازارهای اخلاقی معرفی و ایران با کشورهای سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و نیز کشورهای منتخب توسعه‌یافته در سال ۲۰۱۲  در این شاخص‌‌ها مقایسه شده است؛ سپس با استفاده از نرم‌افزار SAS با روش تحلیل مؤلفه‌‌های اصلی شاخص کلی برای بازارهای اخلاقی معرفی شده است و جایگاه ایران در موقعیت کشورهای سند چشم‌‌انداز و مجموعه‌ای ازکشورهای منتخب توسعه‌یافته و در حال توسعه بررسی شده است.     نتیجه‌ها نشان می‌‌دهد که شاخص عملکرد محیط زیست بیشترین اثر را بر شاخص کلی بازارهای اخلاقی داشته است و در مرتبه بعدی شاخص حکمرانی خوب قرار دارد. کشورهای منتخب - به استثنای چین - در رتبه‌‌های بالای جدول قرار دارند و از بین کشورهای سند چشم‌‌انداز کشور گرجستان رتبه اول را دارد. در این میان کشور ایران از نظر شاخص‌‌های بازارهای اخلاقی در رتبه‌های پایینی قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran’s Operation in Ethical Markets; An Evaluation

نویسندگان [English]

  • Taghi Ebrahimi Salari 1
  • Hadi Esmailpour Moghaddam 2
چکیده [English]

Production process in Iran, as in the other developing countries, involves exploiting and, at the same time, destroying the environment. Since the environmental and social problems increase in the course of development, and they are not simply solvable by law and market mechanism, observing ethics and existence of ethical markets are necessary in order for these problems to be solved. Ethical market is the place for supplying and demanding goods and services that have environmental benefits and are standard so long as the social issues are concerned. In the present article, we introduce different indexes for identifying ethical markets, and compare, in this regard, Iran with the countries mentioned in the Iran’s 20-Year Vision Plan and also with selected developed countries in 2012. Thereafter, using the software SAS and adopting principal component analysis method, we introduce a general index for ethical markets and compare Iran’s position with that of Vision Plan countries and a set of selected developed and developing countries. The results show that the environment operation index has the greatest effect on the general index of ethical markets, and good governance index takes second place. The selected countries, excluding China, are the top ranked ones in the table, and, between the Vision Plan countries, Georgia ranks first. Iran, with respect to the indexes of ethical markets, ranks low.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Ethical Markets
  • Environmental Issues
  • Social Interests
  1. آمدی، عبدالواحدبن‌محمد؛ غرر الحکم و درر الکلم؛ تصحیح مهدی رجایی؛ ج1، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1366.
  2. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ ترجمه محسن کاظمی؛ قم: انتشارات میم، 1389.
  3. ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی؛ تحف العقول عن آل الرسول:؛ تصحیح علی‌اکبر غفاری؛ قم: مؤسسه انتشارات اسلامی، 1363.
  4. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن؛ تاریخ مدینه دمشق؛ تحقیق علی شیری؛ ج61، بیروت: دار الفکر، 1415ق.
  5. ایروانی، جواد؛ «اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث»؛ الهیات و حقوق، ش14، 1383.
  6. پاینده، ابوالقاسم؛ نهج‌الفصاحه: مجموعه کلمات قصار حضرت رسول9؛ ج1، تهران: نشر علمی، 1382.
  7. جوادی آملی، عبدالله؛ مفاتیح الحیاه؛ چ88، قم: مرکز نشر اسراء، 1391.
  8. حکیمی، محمدرضا؛ الحیاه؛ ترجمه احمد آرام؛ ج4 و 5، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380.
  9. خاندوزی، سیداحسان؛ «نقش بسترسازی اخلاقی در توسعه اقتصادی»؛فصلنامه علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، س6، ش21، 1385.
  10. رجایی، سیدمحمدکاظم؛ «ویژگی­های بازار اسلامی در نظریه و عمل»؛ معرفت اقتصادی، س1، ش1، 1389.
  11. رجایی، سیدمحمدکاظم و مصطفی کاظمی، «شاخص ترکیبی صداقت در بازار اسلامی»؛ معرفت اقتصاد اسلامی، س3، ش1، 1390.
  12. رضایی دوانی، مجید و محمود متوسلی، «ترابط فقه، حقوق و اقتصاد اسلامی»؛ فصلنامه علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، س8، ش31، 1387.
  13. صباغ کرمانی، مجید و مهدی باسخا، «نقش حکمرانی خوب در بهبود کارکرد هزینه­های دولت: مطالعه موردی بخش بهداشت و آموزش کشورهای اسلامی»؛ تحقیقات اقتصادی، ش44، 1388.
  14. صدر، محمدباقر؛ اقتصادنا؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
  15. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه محمدباقر موسوی؛ ج9 و 12، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
  16. طباطبایی یزدی، رویا و فرزانه مافی، «بازارهای اخلاقی و توسعه پایدار»؛ راهبرد اقتصادی، س2، ش4، 1392.
  17. طوسی، محمدبن‌حسن؛ الأمالی؛ قم: دار الثقافه، 1414ق.
  18. طبرسی، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تصحیح هاشم رسولی و فضل‌الله یزدی طباطبایی؛ ج2 و 9، تهران: ناصرو خسرو، 1372.
  19. طهماسبی، جواد؛ «شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی»؛ گزارش راهبردی مرکز تحقیقات استراتژیک، ش159، 1391.
  20. قمی، عباس؛ سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار مع تطبیق النصوص الوارده فیها علی البحار الانوار؛ ج1، قم: اسوه، 1414ق.
  21. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ تصحیح علی‌اکبر غفاری؛ ج5 و 8، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365.
  22. کهف، منذر؛ «علم اقتصاد اسلامی، تعریف و روش»؛ ترجمه سیدحسین میرمعزی؛ فصلنامه علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، س6، ش23 ، 1385.
  23. لیندبلوم، چارلز ادوارد؛ نظام بازار؛ ترجمه محمد مالجو؛ چ1، تهران: نشر نی، 1388.
  24. متوسلی، محمود و حمید پاداش، «تحلیلی بر تعاملات اقتصاد توسعه و اخلاق»؛ برنامه و بودجه، ش110، 1389.
  25. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار؛ تحقیق محمدباقر محمودی و عبدالزهرا علوی؛ ج21، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
  26. محدث، فخری؛ «روش تحلیل مؤلفه­های اساسی و بررسی عوامل، مطالعه موردی: استخراج شاخص قیمت دارایی­ها و بررسی اثر آن بر تورم»؛ مجموعه پژوهش‌های اقتصادی بانک مرکزی، ش41، 1389.
  27. معصومی­نیا، غلام‌علی؛ «اخلاق اقتصادی (مبانی بینشی، آموزه­ها و آثار)»؛ فصلنامه علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، س7، ش26، 1386.
  28. میدری، احمد و جعفر خیرخواهان، حکمرانی خوب، بنیان توسعه؛ چ1، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، 1383.
  29. نصیری، رسول؛ آموزش SAS: انجام تحلیل­های آماری با SAS؛ تهران: نشرگستر، 1388.
  30. نظرپور، محمدتقی؛ «امام علی7، حکومت و بازار»؛ کتاب نقد، ش19، 1380.
  31. نوربخش، یونس؛ «تحلیل جامعه شناختی از رابطه دین، فرهنگ با اقتصاد»؛ فصلنامه علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، س7، ش28، 1387.
  32. ورام، مسعود‌بن‌عیسی؛ تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام؛ ج1، قم: مکتبه الفقیه، 1368.
  33. وصالی، سعید و رضا امیدی، «رابطه اخلاق، اقتصاد و رفاه اجتماعی»؛ برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش12، 1391.

34. Abdallah, S.; Michaelson, J.; Shah, S., Stoll, L.; & Marks, N; The happy Planet Index; nef, 2012.

35. Abelson, R. & Nielson, K; “History of ethics”; The Encyclopedia of Philosophy,  Vol. 3, 1967.

36. Altman, M; “The Ethical Economy and Competitive Markets: Reconciling Altruistic, Moralistic, and Ethical Behavior with the Rational Economic Agent and Competitive Markets”; Journal of Economic Psychology,  Vol. 26, No. 5, 2005.

37. Ariztía, T.; Kleine, D.; Brightwell, M. D. G. S. L.; Agloni, N.; Afonso, R. & Bartholo, R; “Ethical Consumption in Brazil and Chile: Institutional Contexts and Development Trajectories”; Journal of Cleaner Production, Vol. 63, 2014.

38. Aurifeille, J.-M. & Quester, P. G; “Predicting Business Ethical Tolerance in International Markets: A Concomitant Clusterwise Regression Analysis”; International Business Review, Vol. 12, No. 2, 2003.

39. Dowd, K. & Burke, K. J; “The Influence of Ethical Values and Food Choice Motivations on Intentions to Purchase Sustainably Sourced Foods”; Appetite, Vol. 69, 2013.

40. Gedmin, J; The Legatum Prosperity Index; Legatum Institute, 2013.

41. Jenkins, T. N; “Economics and the Environment: A Case of Ethical Neglect”; Ecological Economics, Vol. 26, No. 2, 1998.

42. Jolliffe, I. T; Principal Component Analysis; New York: Springer, 2002.

43. Keller, A. C; “Smith Versus Friedman: Markets and Ethics”; Critical Perspectives on Accounting, Vol. 18, No. 2, 2007.

44. Langen, N; “Are Ethical Consumption and Charitable Giving Substitutes or Not? Insights into Consumers’ Coffee Choice”; Food Quality and Preference, Vol. 22, No. 5, 2011.

45. Malik, K; Human Development Report 2013; United Nations Development Programme (UNDP), 2013

46. Marco, I.; Muñoz, F. & Vargas, M; “Do Ethical and Conventional Mutual Fund Managers Show Different Risk-Taking Behavior?”; The Spanish Review of Financial Economics, Vol. 9, No. 1, 2011.

47. Nicholls MBA, A; What is the Future of Social Enterprise in Ethical Markets?; UK: Cabinet Office, 2007.

48. Rehman, S. S. & Askari, H; “An Economic IslamicityIndex”; Global Economy Journal, Vol. 10, No. 3, 2010.

  1. 49.  Rode, J.; Hogarth, R. M. & Le Menestrel, M; “Ethical Differentiation and Market Behavior: An Experimental Approach”; Journal of Economic Behavior & Organization, Vol. 66, No. 2, 2008.

50. Roy, J. & Pal, S; “Lifestyles and Climate Change: Link Awaiting Activation”; Current Opinion in Environmental Sustainability, Vol. 1, No. 2, 2009.

51. Tasaki, T.; Kameyama, Y.; Hashimoto, S.; Moriguchi, Y. & Harasawa, H; “A Survey of National Sustainable Development Indicators”; Sustainable Development, Vol. 13, No. 4, 2010.

52. Yale Center for Environmental Law & Policy, Y. U.; Center for International Earth Science Information Network, C. U.; Emerson, J. W.; Levy A, M.; Esty C, D.; De Sherbinin, A.; Hsu, A.; Mara, V. & Jaiteh, M; 2012 EPI, Environmental Performance Index Pilot Trend Environmental Performance index, 2012.