تحلیل فقهی جایزه‌های بانکی در سپرده‌های پس‌انداز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم.

چکیده

یکی از انواع شایع سپرده‌های بانکی سپرده پس‌انداز است که هیچ سودی به آن پرداخت نمی‌شود؛ اما بانک‌ها برای تشویق مشتریان خویش به این نوع سپرده‌ها گاه جایزه‌هایی به قید قرعه پرداخت می‌کنند. با توجه به آنکه ماهیت فقهی این نوع سپرده‌ها قرض تلقی شده و از لحاظ فقه اسلامی قرض همراه با شرط زیاده ربا و حرام است، این پرسش مطرح می‌شود که آیا سپرده‌گذاری به قصد جایزه‌های بانکی از مصداق‌های قرض ربوی شمرده می‌شود یا خیر؟
نوشتار پیش رو با روش تحلیلی وصفی در صدد اثبات این نکته است که هر چند برخی دریافت جایزه‌ها را به‌طور مطلق حرام می‌دانند؛ اما تطبیق قرض ربوی در جایزه‌های بانکی بستگی تام به نوع قصد سپرده‌گذار و تعامل وی با بانک دارد. اگر سپرده‌گذاری مبتنی بر دریافت جایزه باشد؛ به‌طوری که مشتریان بانک خود را دارای حق قانونی بر عهده بانک بدانند، در این صورت حکم شرعی حرمت قرض ربوی بر آن صادق خواهد بود اما در غیر این صورت نمی‌توان ربوی‌بودن آن را ثابت کرد. همچنین انواع رویکرد‌های مشتریان با معیار‌های اثباتی آن به‌تفصیل بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Bank Awards in Saving Accounts; a Jurisprudential Analysis

نویسنده [English]

  • Habibollah Sha’bani Movasaqi
چکیده [English]

One of the prevalent kinds of bank accounts is saving account which receives no profit at all, but in order to persuade their customers to open this kind of accounts, banks sometimes give some awards by draw. As this kind of accounts has explicitly been assumed of debt nature, and as, according to the Islamic jurisprudence, debt accompanied with extra provision is called Riba and regarded illegitimate, this question arises whether depositing with the aim of receiving bank awards is regarded as an instance of Riba-debt.
The present article, using a descriptive-analytical approach, tries to show that although some regard receiving awards absolutely illegitimate, bank awards’ being an instance of Riba-debt depends entirely on the depositor’s intention and his interaction with the bank. If the intention, here, is to receive awards, so that the customers claim a legal right, the jurisprudential verdict of Riba-debt’s being illegitimate is valid; but otherwise one cannot prove it to be correct. The different kinds of customers’ attitudes are explicated with the positive standards as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Depositing
  • Qard-ul-Hasanah
  • Bank Award
  • Gambling
  • riba
  • Provision
  • Claimant
  1. اصفهانی (شیخ‌الشریعه)؛ قاعده لاضرر؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
  2. انصاری، شیخ‌مرتضی؛ المکاسب؛ قم: چاپ کنگره، 1420ق.
  3. بحرانی، یوسف؛ حدائق الناظره؛ ج20، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1433ق.
  4. بهمند و بهمنی؛ بانکداری داخلی؛ تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران، 1386.
  5. تسخیری، محمدعلی؛ «سپرده‌های بانکی»؛ فقه اهل بیت:، ش25، بهار 1380.
  6. حایری(مجاهد)، سیدمحمد؛ المناهل؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، [بی‌تا].
  7. حسینی‌خامنه‌ای، سید‌علی؛ اجوبه الاستفتائات؛ قم: دفتر معظم‌له، 1424ق.
  8. حلی، شیخ‌حسن (علامه)؛ تحریر الاحکام؛ ج2، قم: مؤسسه امام صادق7، 1420ق.
  9. سایت رسمی مدرسه دینی رحمه للعالمین سراوان.
  10. سایت رسمی مسجد النبی9 اهل سنت خراسان.
  11. صافی، لطف‌الله؛ جامع الاحکام؛ قم: انتشارات حضرت معصومه3، 1417ق.
  12. صدر، سیدمحمدباقر؛ البنک اللاربوی فی الاسلام؛ قم: مرکز الابحاث، الدراسات التخصصّه للشهید الصدر، 1426ق.
  13. ــــــــ؛ الفتاوی الواضحه؛ بیروت: دارالتعارف، 1403ق.
  14. طباطبایی، سیدعلی؛ ریاض المسائل؛ ج11، قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1418ق.
  15. محمددوابه، اشرف؛ فواید البنوک؛ قاهره: مؤسسه دارالسلام، 1429ق.
  16. مطهری، مرتضی؛ مسئله ربا و بانک؛ تهران: انتشارات صدرا، 1387.
  17. مکارم‌شیرازی، ناصر؛ «احکام بنوک»؛ فقه اهل بیت:، ش7 عربی، 1418ق.
  18. موسویان، سیدعباس؛ بانکداری اسلامی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1386.
  19. ــــــــ؛ فقه معاملات بانکی؛ قم: مرکز فقه و حقوق اسلامی، [بی‌تا].
  20. موسوی‌ خمینی، سیدروح‌الله؛ تحریرالوسیله؛ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416ق.
  21. نائینی، محمدحسین؛ منیة الطالب؛ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1418ق.
  22. نجفی، شیخ‌حسن؛ جواهر الکلام؛ ج25، تهران: دارالکتاب الاسلامیه، 1373.