شاخص‌های پیشرفت علمی و معرفتی انسان از دیدگاه اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌

2 دانش‌پژوه دکترای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌

چکیده

شاخص توسعه انسانی متعارف با نگرشی خاص و محدود به انسان، تمام هدف‌های شاخص را متوجه اصل رفاه مادی کرده و بُعد روحی و معنوی انسان به‌عنوان اساسی‌ترین بُعد وجودی وی، مورد غفلت شده است. توجه اسلام به این بُعد، نگاه به جنبه مادی انسان را نیز در دو عرصه فردی و اجتماعی و نقش مکمل آن‌دو در راه پیشرفت تحت تأثیر قرار داده است. شاخص پیشرفت انسانی اسلام، معیارهای دینداری، علم و معرفت، آزادگی و کرامت و تأمین معاش را مورد تأکید قرار داده که افزون بر غنابخشی به معیارهای شاخص توسعه انسانی متعارف در کنار رفاه نسبی، توجه به دین، معرفت، کرامت و آزادگی را ضروری می‌داند.
در تحقیق پیش‌ِ رو با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به منطق و ملاک انتخاب معیار توجه شده و با عنایت به مبانی پیشرفت از دیدگاه اسلام و به‌کارگیری روش تحلیلی ـ توصیفی به تبیین معیار علم و معرفت و شاخص‌ها و نماگرهای سنجش آن پرداخته می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Indexes of Human's Wisdom and Epistemic Progress in the Viewpoint of Islam

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jamal Khalilian Ashkzari 1
  • Sayyed Hamid Jowshaqani Naeeni 2

کلیدواژه‌ها [English]

  • The common human development index (HDI) is based on a particular narrow view to human beings. By concentrating on the pecuniary welfare of the human beings

مراجع

  1. آقایی‌فیشانی، تیمور؛ خلاقیت و نوآوری در انسان‌ها و سازمان‌ها؛ تهران: انتشارات ترمه، 1377.
  2. ابن‌ابی‌الحدید؛ شرح نهج‌البلاغه؛ قم:انتشارات آیت‌الله مرعشی‌نجفی;، 1404ق.
  3. ابن‌ابی‌جمهور، محمد؛ عوالی‏اللآلی؛ قم: سیدالشهداء، 1403ق.
  4. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)؛ الخصال؛ قم: جامعه مدرسین، 1362.
  5. ــــــــــ؛ معانی‌الأخبار؛ تصحیح على‌اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1403‏ق.
  6. ـــــــــ؛ من‌لایحضره‌الفقیه؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
  7. ابن‌شعبه حرّانى، حسن‌بن‌على؛ تحف العقول؛ تحقیق على‌اکبر غفارى؛ قم: جامعه مدرسین‏، 1404‏ق.
  8. ابن‌منظور؛ لسان العرب؛ تصحیح جمال‌الدین میردامادى؛  چ‌3، بیروت: دارالفکر ـ دارصادر، 1414ق.
  9. اخترشهر، علی؛ اسلام و توسعه؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386.
  10. اس.پنگ. الیزابت؛ رهنمودهایی برای تقویت خواندن؛ ترجمه احمد شریفان؛ تهران: کتاب مهربان، 1384.
  11. برنامه توسعه سازمان ملل متحد؛ گزارش توسعه انسانی 1994؛ ترجمه قدرت‌الله معمارزاده؛ تهران: سازمان برنامه و بودجه، 1374.
  12. بروجردى، آقا حسین؛ جامع أحادیث الشیعة؛ تهران: فرهنگ سبز، 1386.
  13. بهمنی، سعید؛ «تک نگارهای قرآنی: معیار پژوهش قرآنی»؛ پژوهش‌های قرآنی؛ ش57، 1388.
  14. تمیمى‌آمدى؛ غرر الحکم و درر الکلم؛ چ2، قم: دار الکتاب الإسلامی، 1410ق.
  15. جهانی، جعفر؛ پرورش خلاقیت از نظریه تا عمل؛ قم: پژوهشکده مطالعات فرهنگ اجتماعی، 1388.
  16. چپرا، محمدعمر؛ اسلام و چالش اقتصادی؛ ترجمه سیدحسین میرمعزی و همکاران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1384.
  17. حرّ عاملى؛ وسائل الشیعة؛ قم: مؤسسة آل‌البیت:،‏ 1409ق‏.
  18. حسین‌زاده، محمد؛ پژوهش تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر؛ قم: مؤسسه امام خمینی;، 1382.
  19. حسین‌زاده، محمد؛ مبانی معرفت دینی؛ چ3، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی;، 1380.
  20. خلیلیان‌اشکذری، محمدجمال؛ شاخص‌های توسعه اقتصاد از دیدگاه اسلام؛ قم: مؤسسه امام خمینی;، 1390.
  21. ــــــــــ؛ فرهنگ اسلامی و توسعه اقتصادی؛ قم: مؤسسه امام خمینی;، 1381.
  22. خلیلیان‌اشکذری، محمدجمال و سیدحمید جوشقانی نائینی، محمد بیدار و قاسم عسکری؛ «مبانی و معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام»؛ فصلنامه معرفت اقتصادی، ش8، 1392.
  23. خلیلی‌تیرتاشی، نصرالله؛ معیارها و شاخص‌های توسعه انسانی در اسلام؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1379.
  24. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه دهخدا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، دوره جدید، 1373.
  25. دیلمى، حسن‌؛ إرشاد القلوب إلى الصواب؛ قم: ناشر الشریف الرضی، 1412ق.
  26. ــــــــــ؛ إرشادالقلوب؛ ترجمه سیدعباس طباطبایى، چ‌5، قم: جامعه مدرسین، 1376.
  27. راغب اصفهانى، حسین؛ المفردات فی غریب القرآن؛ بیروت: دارالعلم الدارالشامیة، 1412‏‏.
  28. روح‌الامینی، محمود؛ زمینه فرهنگ‌شناسی؛ چ5، تهران: عطار، 1379.
  29. شریف الرضى؛ نهج البلاغة (صبحی صالح)؛ قم: هجرت، 1414ق.
  30. شهرآرای، مهرناز و رضا مدنی‌پور؛ «سازمان خلاق و نوآور»؛ دانش مدیریت، ش33ـ34، 1375.
  31. صانعی، پرویز؛ جامعه‌شناسی ارزش‌ها؛ تهران: گنج دانش، 1372.
  32. صباغی‌فیروزآبادی؛ معیارها و شاخص‌های تدوین بودجه در اسلام؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد مؤسسه امام خمینی;، ۱۳۹۱.
  33. طباطبایى، سیدمحمدحسین؛ المیزان؛ چ5، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417ق.
  34. عسکرى، حسن‌بن‌عبدالله‏؛ الفروق فی اللغة؛ بیروت: دارالآفاق الجدیدة، 1400ق‏.
  35. عمرانی، ابراهیم؛ «مطالعه مفید چیست؟ آنچه که من‌می‌گویم بخوانید؟»؛ سخن هفته، ش110، 1391.
  36. عمید، حسن؛ فرهنگ عمید؛ تهران: انتشارات ابن‌سینا، 1343.
  37. عیسوی، محمود؛ «بررسی روابط دین و توسعه اقتصادی»؛ مجموعه مقالات اولین همایش اسلام و توسعه اقتصادی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1376.
  38. کلینى، محمدبن‌یعقوب؛ أصول کافی؛ ترجمه محمدباقر کمره‌اى؛ چ‌3، قم: اسوه، 1375.
  39. لیثى‌واسطى، على‌بن‌محمد؛ عیون الحکم و المواعظ؛ قم: دارالحدیث 1376.
  40. مؤسسه آل‌البیت:؛ الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا7؛ مشهد: مؤسسة آل‌البیت: 1406ق.
  41. مایکل، تودارو؛ توسعه اقتصادی در جهان سوم؛ ترجمه غلام‌علی فرجادی؛ تهران: انتشارات برنامه و بودجه، 1370.
  42. متوسلی، محمود؛ توسعه اقتصادی؛ تهران: سمت، 1382.
  43. مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار؛ چ2، بیروت: دارإحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
  44. محدث‌نورى، میرزاحسین؛ مستدرک ‏الوسائل؛ مؤسسه آل‌البیت:، قم، 1408‌ق.
  45. مسعودى، على‌بن‌حسین؛ إثبات الوصیة للإمام علیّ‎بن‎أبی‎طالب7؛ چ3، قم: انصاریان؛ 1384.
  46. مصباح‌یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ چ2، تهران: چاپ و نشر بین الملل، 1379.
  47. معین، محمد؛ فرهنگ معین؛ چ4، تهران: سپهر، 1360.
  48. مکارم‌شیرازى، ناصر؛ أنوارالفقاهة؛ قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌أبیطالب7، 1425ق.
  49. ــــــــــ؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الإسلامیه؛ 1374.
  50. منسوب به جعفربن محمد7؛ مصباح الشریعة؛ بیروت: اعلمى 1400.ق‏
  51. نظری، حسن‌آقا؛ «توسعه سرمایه انسانی براساس آموزه‌های اسلام و تأثیر آن بر توسعه انسانی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س7، ش27، 1386.
  52. واسطی، شیخ عبدالحمید؛ نگاه سیستمی به دین؛ مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی، 1388.
  53. ورام‎بن‎أبی‌فراس؛ مجموعه ورّام، آداب و اخلاق در اسلام؛ مشهد: آستان قدس رضوى، 1369.
    1. Dewey, John; "Democracy and Education"; The Free Press, 1944.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار