خلأ قانونی مطالبه‌های غیرجاری در قانون عملیات بانکی بدون ربا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مجری تحقیق بازنگری قانون عملیات بانکی بدون ربا.

چکیده

یکی از خلأهای جدی قانون عملیات بانکی بدون ربا، نادیده‌گرفتن مسئله مطالبه‌های غیرجاری و عدم ارائه شیوه‌های شرعی جهت مدیریت این مسئله است. در حالی که می‌توان براساس فقه غنی اسلام در کنار راهکار‌های انگیزشی و اخلاقی، راهکارهای الزامی متعددی برای پیش‌گیری و معالجه مشکل مطالبه‌های غیرجاری بانکی پیشنهاد کرد.
تحقیق پیش‌رو می‌کوشد موضوع خلأ قانونی موجود دربارة مطالبه‌های غیرجاری را مورد بررسی قرار داده و با آسیب‌شناسی وضع موجود، پیشنهادهای مشخصی جهت اضافه‌شدن فصلی جدید به قانون عملیات بانکی بدون ربا ارائه دهد. به‌نظر می‌رسد واردکردن یافته‌های این پژوهش به‌صورت مواد و تبصره‌های قانونی الزامی و تشویقی به قانون عملیات بانکی بدون ربا می‌تواند؛ اولاً، به تقویت قانون بیانجامد؛ ثانیاً، میزان مشروعیت شیوه‌های مورد استفاده در نظام بانکی کشور در رویارویی با مسئله مطالبه‌های غیرجاری را تقویت کند؛ ثالثاً، راهکارهای نظارتی بانک مرکزی را بهبود بخشد؛ رابعاً، مانع دخالت‌های نهادهای غیرتخصصی در فعالیت‌های بانکداری شود و تمام اینها سرانجام زمینه کاهش مطالبه‌های غیرجاری را فراهم می‌آورد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legislative Gap regarding Non-Current Receivables in the Interest-Free Banking Law

نویسنده [English]

  • Sayyed Abbas Musavian
چکیده [English]

One of the serious gaps regarding the interest-free banking law is that it neglects the issue of non-current receivables and doesn't provide us with jurisprudential methods for its management, while one may suggest, on the basis of rich Islamic jurisprudence, several obligatory solutions for preventing and treating the problem of non-current receivables, as well as motivational and moral solutions.
In this paper, the author tries to investigate the issue of legislative gap regarding non-current receivables and, examining the status quo, offers some concrete suggestions for a new chapter being added to the interest-free banking law. It seems that introducing this paper's findings, as obligatory and persuasive legal articles and clauses, into the interest-free banking law may lead to, first, the law being reinforced, second, the legality of methods applied in the Iranian banking system regarding the issue of non-current receivables being augmented, third, the central bank's supervisory measures being improved, and forth, the interventions of non-specialist institutions in the banking activities being prevented, all of which eventually set the scene for the non-current receivables being reduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interest-free Banking Law
  • Non-Current Receivables
  • Late Payment Penalty
  • Commitment Fee
  • Islamic Jurisprudence
  1. ران، محمدرسول و فرشته ملاکریمی؛ «بررسی فقهی و حقوقی وجه التزام بانکی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س10، ش40، 1389.
  2. احمدوند، ولی‌الله، «آثار و احکام شرط تعیین خسارت ناشی از تأخیر و عدم اجرای تعهّد در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلستان»؛ فصلنامه مصباح، ش53، 1383.
  3. انصاری، علی؛ «دریافت خسارت تأخیر تأدیه در قراردادهای بانکی با تکیه بر وضعیت بدهکار»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س11، ش41، 1390.
  4. بادینی حسن و محمد عزیز حسامی؛ «بررسی مبانی فقهی قابلیت خسارت تأدیه وجه نقد از دیدگاه مذاهب اسلامی»؛ دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، س1، ش1، 1391.
  5. تسخیری، ‌محمدعلی؛ «شرط کیفری مالی در بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه تخصصی فقه اهل بیت:، ش35، 1382.
  6. جمشیدی، سعید؛ بانکداری اسلامی؛ چ2، تهران: انتشارات گپ، 1391.
  7. رضایی، مجید؛ «بررسی فقهی جریمه تأخیر تأدیه»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س2، ش6، 1380.
  8. السان، مصطفی؛ حقوق بانکی؛ تهران: انتشارات سمت، 1389.
  9. ــــــــــ؛ حقوق پرداخت‌های بانکی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1390.
  10. شعبانی، احمد و عبدالحسین جلالی؛  «دلایل گسترش مطالبه‌های معوق در نظام بانکی ایران و بیان راهکارهایی برای اصلاح آن»؛ فصلنامه برنامه‌ریزی و بودجه، ش4، 1390.
  11. مداحى، جواد؛ «آسیب‌شناسى مطالبه‌های معوق»؛ فصلنامه بانک صادرات ایران، ش42، 1380.
  12. مصباحی‌مقدم، غلام‌رضا و حسن جلالی؛ «کاوشی در حکم فقهی شرط‌های جزایی و تهدیدی در جریمه تأخیر در نظام بانکداری بدون ربا»؛ پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش28، ‌1387.
  13. موسویان، سیدعباس و حسین میسمی؛ بانکداری اسلامی (1): مبانی نظری ـ تجارب عملی؛ ویرایش سوم، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1393.
  14. موسویان، سیدعباس و روح‌الله غلامی؛ «راهکارهای استمهال مطالبه‌های غیرجاری در بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه روند پژوهش‌های اقتصادی، ش65، 1393.
  15. موسویان، سیدعباس؛ «بررسی راهکارهای حل مشکل تأخیر تأدیه در بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه حقوق اسلامی، ش8، 1385.
  16. ــــــــــ؛ «بررسی فقهی ـ حقوقی قوانین مربوط به جریمه و خسارت تأخیر تأدیه در ایران»؛ فصلنامه حقوق اسلامی، ش4، 1384.
  17. ــــــــــ؛ «جریمه تأخیر تأدیه (فتاوی مراجع تقلید، قوانین و مقررات بانکی، مقالات علمی)»؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1392.
  18. موسوی‌بجنوردی، سیدمحمد؛ «مشروعیت خسارت تأخیر تأدیه»؛ فصلنامه متین، ش19، 1382.
  19. موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع؛ چ1، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ;، 1421ق.
  20. مهرپور، حسین؛ مجموعه نظرات شورای نگهبان؛ تهران: انتشارات مؤسسه کیهان، 1371.
  21. ندری، کامران و لیلا محرابی؛ بررسی تطبیقی مطالبه‌های غیرجاری نظام بانکی ایران با سایر کشورها؛ مجموعه مقالات بیست‌وپنجمین همایش بانکداری اسلامی، 1393.
  22. وحدتی‌شبیری، حسن؛ «مطالعه تطبیقی خسارت تأخیر تأدیه در حقوق ایران و فقه امامیه»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س3، ش12، 1382.
  23. هدایت‌نیا، فرج‌‌الله؛ خسارت تأخیر تأدیه: آسیب‌شناسی فقهی قوانین؛ قم: مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه، 1383.
  1. 24.  Sulayman, A; The Problem of Late Payment in Islamic Banks; Jeddah: King Abdulaziz University, 2011.