بررسی عمل‌کرد اقتصاد ایران از دید عدالت با پافشاری بر رویکرد امام علی(ع) در عهدنامه مالک اشتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید

2 کارشناش ارشد

چکیده

هدف هر حکومت دینی به‌ویژه حکومت اسلامی، تحقق عدالت است. در پژوهش پیش ‌رو به بررسی عمل‌کرد اقتصاد ایران از دید عدالت با پافشاری بر رویکرد امام علی 7در عهدنامه مالک اشتر پرداخته می‌شود. در فرایند تحلیل داده‌ها، نخست با استفاده از روش کمّی و داده‌های مربوط به ضریب جینی و محاسبه شاخص اتکینسون معیار اول معرفی‌شده در عهدنامه مالک اشتر ـ کاهش فقر و نابرابری ـ جهت بررسی عمل‌کرد اقتصاد ایران ارزیابی شد. ضریب جینی و شاخص اتکینسون روندی نوسانی را در طی سال‌های مورد بررسی به خود اختصاس داد؛ سپس با اتکا بر نظر خبرگان با توزیع پرسش‌نامه به‌صورت میدانی دیگر معیارهای موردنظر در عهدنامه‌ بررسی شده، داده‌های پرسش‌نامه به‌وسیله نرم‌افزار spssتحلیل شد. نتیجه‌های پژوهش نشان داد که وضعیت عدالت جامعه کنونی عدد دو و جامعه آرمانی عدد پنج بوده و میزان شکاف وضع موجود از حالت آرمانی شصت درصد است. به‌منظور بررسی کاهش شکاف از شاخص «قابلیت کاهش معیار» استفاده شد .با استفاده از روش نظام دینامیکی و روش‌های فراابتکاری با کاربرد نرم‌افزار vensim رفتار درون‌زا در نظام اقتصادی ـ اجتماعی شبیه‌سازی و بررسی شد و پنج موضوع گوناگون به‌عنوان راهکارهای سیاستی معرفی شد. نتیجه‌ها نشان داد که اگر بر هر کدام از متغیرهای معرفی‌شده در موضوع‌ها شوکی از نوع گام مثبت داده شود، باعث می‌شود وضعیت عدالت در جامعه طی سال‌های 1393 ـ 1404 به نسبت متفاوت بهبود یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining Iranian Economy’s Performance regarding Justice (with an Emphasis on Imam Ali’s Approach in the Treaty of Malik-e-Ashtar)

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Yousefi Shaykhrobat 1
1 Assistant Professor of Economics and Faculty Member, Mofid University
چکیده [English]

The objective of every religious state, and especially that of the Islamic state, is to assure justice. In this research we examine the Iranian economy’s performance in this regard, with an emphasis on Imam Ali’s approach in the treaty of Malik-e-Ashtar. In the course of data analysis, at first, using quantitative method and the data regarding Gini coefficient and calculating Atkinson index, the first criterion introduced in the treaty of Malik-e-Ashtar, that is, reducing poverty and inequality, is examined in order to assess Iranian economy’s performance. The Gini coefficient and Atkinson index have a fluctuating trend in the relevant period. Thereafter, drawing on the experts’ views, the other criteria mentioned in the treaty are examined using questionnaire and field data gathering. The questionnaire data are analyzed using SPSS19 software.
The results show that the score regarding justice in our present society is 2, while the score regarding the ideal society is 5. The gap between the present and ideal situations is calculated at 60 percent. In order to determine the utmost reducible gap between the present and ideal situations through improvement of a presupposed standard, we use another index called “criterion reducibility.” Adopting the dynamic system method and meta-innovative methods exploiting vensim software, the indigenous behavior in the socio-economic system is simulated and examined, and five different scenarios are presented as policy solutions. The results show that if one gives a shock of positive step sort to each of the introduced variables in the different scenarios, the society’s situation regarding justice will be improved in different degrees in the years 2014-2025.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Treaty of Malik-e-Ashtar
  • Socio-Economic Justice
  • Gini Coefficient
  • Atkinson Index
  • Present-Ideal Situations Gap Index
  • Criterion Reducibility Index

مراجع

  1. ابوالحسنی هستیانی، اصغر؛ «بررسی اصول (اقتصادی) قانون اساسی»؛ فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق7، ش13 و 14، 1380.
  2. اثنی‌عشری، ابوالقاسم؛ توزیع درآمد در اسلام؛ رساله دکترای اقتصاد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1373.
  3. اسماعیلی کاخکی، فرشید؛ طراحی مدل پویایی‌های سیستم نابرابری اجتماعی در ایران؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی گرایش تحقیق در عملیات، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1390.
  4. امانی، نعمت‌الله؛ جایگاه عدالت در نظام اقتصادی اسلام؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1376.
  5. بختیاری، صادق و حسین میسمی؛ «سرمایه انسانی، فقر و نابرابری‌های درآمدی در اسلام و کشورهای اسلامی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س11، ش41، 1390.
  6. بخشایش، نازلی؛ بررسی مقایسه‌ای عدالت اقتصادی در مکاتب مختلف و اسلام؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، تهران: دانشگاه الزهرا3، 1382.
  7. پورعزت، علی‌اصغر؛ طراحی سیستم خط‌مشی‌گذاری دولتی برای تحقق عدالت اجتماعی بر مبنای مدل حکومت حق‌مدار علوی (نهج‌البلاغه)؛ رساله دکترای مدیریت سیاست‌گذاری عمومی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1382.
  8. تودارو، مایکل؛ توسعه اقتصادی در جهان سوم؛ ترجمه غلامعلی فرجادی؛ چ6، تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، 1377.
  9. جعفری صمیمی، احمد؛ اقتصاد بخش عمومی (2)؛ ج1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1371.
  10. جهانگیری، فرشید؛ شبیه‌سازی نوسانات بازار داخلی فولاد به کمک سیستم داینامیک و سیاست‌گذاری جهت ایجاد تعادل؛ پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مهندسی صنایع گرایش سیستم‌های اقتصادی و اجتماع، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1389.
  11. حکیمی، محمدرضا و دیگران؛ الحیاه (گزارشی درباره جلد سوم تا ششم)، چ2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368.
  12. خداداد کاشی، فرهاد و خلیل حیدری؛ «بررسی توزیع درآمد در ایران کاربرد شاخص تایل، اتکینسون و ضریب جینی»؛ فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، ش22، 1384.
  13. خضری، محمد و محسن رنانی؛ «رانت‌جویی و هزینه‌های اجتماعی آن»؛ نامه مفید، ش45، 1383.
  14. موسوی خمینی، سید روح‌الله؛ ولایت فقیه «حکومت اسلامی»؛ تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر با همکاری نمایشگاه کتاب قم، 1357.
  15. دادگر، یدالله و تیمور رحمانی؛ مبانی و اصول علم اقتصاد: کلیاتی از اقتصاد برای همه؛ قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1380.
  16. دریجانی، موسی؛ استفاده از رویکرد دینامیک سیستم‌ها در مدل‌سازی مدیریت سیستم آب شهری پس از بلایای طبیعی مبتنی بر توسعه پایدار، مطالعه موردی: شهر بم؛ پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مهندسی عمران آب، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1384.
  17. دشتی، محمد؛ ترجمه نهج‌البلاغه حضرت امیر مؤمنان7 (با تجدید نظر و اضافات)؛ چ1، قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر مؤمنان7، 1381.
  18. شکیبایی، علی‌رضا و محمود خراسانی؛ «بررسی تأثیر عوامل مؤثر بر عمل‌کرد مالیاتی ایران با استفاده از داده‌های استانی 1380 ـ 1381»؛ فصنامه راهبرد اقتصادی، ش2، 1391.
  19. علی‌خانی، علی‌اکبر؛ «کرامت انسانی در سیره امام علی7»؛ پژوهشنامه علوم سیاسی، ش3، 1385.
  20. غلام‌رضایی، داوود؛ طراحی مدل تحلیل خط‌مشی‌های آموزش عالی با رویکرد پویایی سیستم‌ها؛ رساله دکترای دوره مدیریت سیستم‌ها، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1392.
  21. قره‌باغیان، مرتضی؛ اقتصاد رشد و توسعه؛ ج1، چ1، تهران: نشر نی، 1375.
  22. کریمی، محمود و صالح زارعی؛ «جایگاه عهدنامه امیر مؤمنان7 به مالک اشتر; در منابع اسلامی»؛ مجله پژوهش‌های قرآن و حدیث، ش2، 1390.
  23. ماندگار، محمدمهدی؛ «نهج‌البلاغه و مبانی خط‌مشی‌گذاری در حکومت»؛ نشریه علوم سیاسی، ش11، 1379.
  24. مدرس‌زاده، مجدالدین؛ «بررسی حقوقی احتکار و نرخ‌گذاری»؛ مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش68، 1384.
  25. مرکز آمار ایران؛ توزیع درآمد در خانوارهای شهری و روستایی و کل کشور 91 ـ 1380، 1392.
  26. مطهری، مرتضی؛ سیری در نهج‌البلاغه؛ چ2، قم: انتشارات صدرا، 1354.
  27. مکارم ‌شیرازی، ناصر؛ ربا و بانکداری اسلامی؛ قم: مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب7، 1376.
  28. ــــــــ؛ ترجمه نهج‌البلاغه؛ چ9، قم: انتشارات مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب7، 1393.
  29. منتظری، حسین‌علی؛ دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة؛ ج4، بیروت: دارالفکر، 1411ق.
  30. موسویان، سیدعباس؛ «عدالت محور آموزه‌های اقتصادی اسلام»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س1، ش4، 1380.
  31. میر، جرالد؛ مباحث اساسی اقتصاد توسعه؛ ج1، تهران: نشر نی، 1378.
  32. نائینی، محمدحسین؛ تنبیة الامة و تنزیة المله؛ چ7، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1360.
  33. نظرپور، محمدنقی؛ «بازار»؛ دانشنامه امام علی7، ج7، تهران: مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی 1380.
  34. نوروزی، حسین؛ جایگاه عدالت و مصلحت در حکومت علی7؛ پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد مدرسی الهیات و معارف اسلامی، قم: دانشگاه قم، 1382.
  35. یوسفی شیخ‌رباط، محمدرضا؛ در جستجوی آرمان شهر نبوی، رویکرد اقتصادی سیاسی ابوذر؛ چ1، قم: مؤسسه انتشارات دانشگاه مفید، 1386.

36. www.amar.org.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار