حکم فقهی بازخرید شرط شده در ضمن عقد بیع؛ مطالعه موردی قرارداد ریپو (Repo)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی

چکیده

یکی از صورت‌های قرارداد که در بازارهای مختلف سرمایه به ‌ویژه بازارهای بین بانکی جدید رایج است،  قرارداد فروش به شرط بازخرید است. این قرارداد که امروزه در قالب‌های جدیدی از قبیل قرارداد ریپو (Repo) نیز تجلی یافته است، یکی از قراردادهای کارگشا در مناسبات اقتصادی بین‌بانکی شمرده می‌شود. در این قرارداد فروشنده اوراق بهادار شرط می‌کند که در سررسید معینی اوراق فروخته شده را بازخرید کند. سه چالش فقهی مهمی که در برابر این قرارداد وجود دارد عبارت‌اند از: احتمال مخالفت با روایات حرمت بیع‌العینه‌ مشروط، احتمال مخالفت با روایات نهی از انجام دو بیع در بیع واحد و احتمال منافات شرط با مقتضای عقد بیع. این تحقیق با روش‌های فقهی امامیه و با تکیه بر منابع فقهی فریقین، کوشش کرده است چالش مشروعیت توافق بازخرید را ابتدا به صورت عام برطرف کند؛ سپس با تطبیق بر روی قرارداد ریپو نشان دهد قرارداد ریپو از جهت شرط ضمن عقد هیچ مشکل شرعی ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential ruling of repurchase agreement; Case Study of Repo Contract

نویسنده [English]

  • Mohammad ashayeri monfared
factualy member of Al-Mustafa International University
چکیده [English]

One form of contract that is common in different markets, especially new interbank markets, is the sale of the deal on condition that it is redeemed. The contract, which has now emerged in new formats, such as the Repo agreement, is considered as an interbank franchise agreement. In this contract, the securities broker is required to redeem the bonds sold on a certain maturity. There are three major legal challenges facing the contract: the possibility of opposition to the traditions of conditional dissent, the possibility of opposing traditions, the prohibition of the two actions in the unit, and the likelihood of conflicts with the requirements of the contract. This research, with the jurisprudential methods of the Imamiyah and based on the jurisprudential sources of the jurisprudence of Africa, has tried to resolve the challenge of the legitimacy of the redemption agreement first in general, and then, by complying with the RIPO agreement, it does not show that the RIPO contract does not have a religious problem for the purpose of the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Repurchase agreement
  • Repo Contract
  • Sale (purchase) on credit
  • Content of agreement
  • Capital market
  1. ابن‌اثیر؛ النهایة؛ ج3، قم: اسماعیلیان، [بی‌تا].
  2. ابن‌حمزة؛ الوسیلة؛ اول، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی، 1408ق.
  3. ابن رشد؛ بدایة المجتهد ونهایة المقتصد؛ ج3، القاهرة: دار الحدیث، 1425ق.
  4. ابن‌فارس؛ معجم مقائیس اللغة؛ج4، اول، قم: انتشارات اسلامی، 1404ق.
  5. ابن‌قدامة، أبو محمد؛ المغنی؛ ج4، القاهرة: مکتبة القاهرة، 1388ق.
  6. اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة؛ ج8، اول، قم: انشارات اسلامی، 1403ق.
  7. انصاری، شیخ‌مرتضی؛ المکاسب؛ ج5- 6، اول، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ، 1415ق.
  8. ایروانی، علی، حاشیة المکاسب؛ ج2، اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406ق.
  9. ایزدی‌فر، علی‌اکبر؛ «شرط بازخرید در بیع»؛ مطالعات اسلامی، مشهد: نشریه دانشکده الاهیات مشهد، ش51- 52، 1380.
  10. بحرانی، یوسف؛ الحدائق الناضرة؛ ج19، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
  11. حمیری، قرب الاسناد؛ قم: مؤسسه آل ‌البیت ، 1413ق.
  12. سبزواری، محمدباقر؛ کفایة الاحکام؛ ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.
  13. سعدی، ابوجیب؛ القاموس الفقهی؛ ج۲، دمشق: دارالفکر،  1408ق.
  14. سلمانی‌قرائی، کامران و مهران محمدی؛ بررسی تطبیقی توافق‌نامه بازخرید اوراق بهادار (ریپو) و امکان‌سنجی راه‌اندازی آن در بورس ایران؛ تهران: بورس اوراق بهادار تهران مدیریت تحقیق و توسعه، 1395.
  15. الشوکانی، محمد بن علی؛ نیل الأوطار؛ ج5، مصر: دار الحدیث، 1413ق.
  16. شهید ثانی؛ مسالک الإفهام؛ ج3، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
  17. طباطبائی‌یزدی، سید محمدکاظم؛ حاشیة المکاسب؛ ج2، چ۲، قم: مؤسسة اسماعیلیان، 1421ق.
  18. طوسی، محمدبن‌الحسن؛الإستبصار؛ ج 3، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1390.
  19. ــــــــــ؛ تهذیب الاحکام؛ ج7،چ۴، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
  20. ــــــــــ؛ المبسوط؛ ج2، چ۳، تهران: المکتبة المرتضویة، 1387ق.
  21. علی بن جعفر؛ مسائل علی بن جعفر؛ ج۱، قم: مؤسسة آل ‌البیت ، 1409ق.
  22. علامه حلی؛ تذکرة الفقهاء؛ ج10، قم: آل البیت ، 1414ق.
  23. ــــــــــ؛ مختلف الشیعة؛ ج5، چ۲، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
  24. کاشف العغطاء؛ محمدحسین؛ تحریر المجلة؛ ج1، نجف: المکتبة المرتضویة، 1359ق.
  25. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ اصول الکافی؛ج5، چ۴، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
  26. مالک بن انس؛ موطأ الإمام مالک؛ ج4، ابوظبى: مؤسسه زاید بن سلطان، 1425 ق.
  27. مامقانی، عبدالله؛ نهایة المقال؛قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، 1350ق.
  28. مجلسی؛ محمدباقر؛ ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار؛ ج11، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، 1406ق.
  29. مجلسی، محمدتقی؛ روضة المتقین؛ ج10، 9 و 7، چ۲، قم: کوشانپور، 1406ق.
  30. محقق کرکی؛ جامع المقاصدفی شرح القواعد؛ ج4، چ۲، قم: مؤسسة آل البیت ، 1414ق. 
  31. موسوی خمینی (امام)؛ سیدروح‌الله؛کتاب البیع؛ ج4،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
  32. موسویان، سید عباس و دیگران؛ «توافق‌نامه بازخرید (ریپو) در بازار بین‌بانکی اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش60، 1394.
  33. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود؛ قراءات فقهیة معاصرة؛ ج2، چ۱، قم: مؤسسة دائرة المعارف، 1423ق.