بررسی ارتباط متقابل بین عقود مشارکتی، قرض‌الحسنه و سرمایه اجتماعی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

در این تحقیق تعامل و رابطه علّی موجود بین عقود مشارکتی و عقد قرض‌الحسنه از یک‌سو و سرمایه اجتماعی از سوی دیگر با استفاده از رویکرد علیت تودا- یاماتو و با بهره‌گیری از داده‌های آماری سال‌های 1363 تا 1396 آزمون و تحلیل شده است. نتایج آزمون علیت تودا-یاماتو گویای آن است که با وجود آنکه بین کل تسهیلات اعطایی در قالب عقود اسلامی و سرمایه اجتماعی رابطه علّی دوسویه‌ای وجود دارد، بین عقود مشارکتی و سپرده‌های قرض‌الحسنه از یک‌سو و سرمایه اجتماعی از سوی دیگر یک رابطه علّی یک‌سویه برقرار است؛ به عبارت روشن‌تر، طی دوره مورد مطالعه، تغییر سرمایه اجتماعی از طریق متأثرساختن فضای اعتماد و اطمینان، تغییر شبکه‌های اطلاعاتی، تغییر عدم تقارن اطلاعاتی و ریسک مربوط به سپرده‌های عقود مشارکتی و قرض‌الحسنه، بر شرایط توسعه این عقود اثر گذاشته است؛ اما برایند تأثیرات این عقود بر توزیع درآمد، فقر، تورم، امنیت اقتصادی و سرمایه انسانی به‌گونه‌ای نبوده است که زمینه‌ساز تغییرات معنی‌دار سرمایه اجتماعی در کشور از طریق مکانیسم‌های مذکور گردد. برآورد روابط بلندمدت بین متغیرها در چارچوب تحلیل همگرایی نیز حاکی از اثر مثبت و معنی‌دار سرمایه اجتماعی بر عقود مشارکتی و سپرده‌های قرض‌الحسنه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Interaction between Collaborative and Qarz Al-hasanah Contracts and Social Capital in Iran

نویسنده [English]

  • HAMID AZIZMOHAMMADLOU
ASSISTANT PROFESSOR / IMAM KHOMEINI INTERNATIONAL UNIVERSITY
چکیده [English]

In this research, the interaction and the causal relationship between Collaborative and Qarz Al-hasanah Contracts on one hand and social capital on the other hand, have been tested and analyzed using the Toda-Yamato causality approach and the statistical data of years 1984 to 2016. The empirical findings of this research indicate that there is a one-way causal relationship between Collaborative and Qarz Al-hasanah Contracts on one hand and social capital on the other hand. In other words, during the study period, the change in social capital has affected the conditions of the development of the contracts by influencing the trust and confidence environment, changing the information networks, changing the information asymmetry and the risk associated with the deposits of Islamic banking contracts. But the effects outcome of these contracts on income distribution, poverty, inflation, economic security and human capital have not been such as to trigger significant changes in social capital in the country through the mechanisms mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Collaborative Contracts
  • Qarz Al-hasanah
  • Social Capital
  • Toda-Yammato Causality

1.     ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی‌مقدم؛ «بررسی انواع ریسک‌ها و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»؛ اقتصاد اسلامی، دوره 8، ش30، 1387.

2.     ارشدی، وحید؛ «آموزه‌های اخلاقی خرید و فروش (معاملات) در جامعه اسلامی و تأثیر آن بر انباشت سرمایه اجتماعی و تقویت سایر بخش‌های مولد اقتصادی»؛ اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 3، ش 4 و 5، 1392.

3.     اقبال، منوّر؛ بانکداری اسلامی درس‌هایی در اقتصاد اسلامی؛ ترجمه‌ مجید حبیبیان نقیبی؛ قم: دانشگاه مفید، 1384.

4.     اکبرزاده، معین؛ «مقایسه تطبیقی عقود مبادله‌ای و مشارکتی و شناخت مشکلات و فواید کاربرد آنها در نظام بانکداری اسلامی»؛ اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 3، ش 4 و 5:، 1392.

5.     بختیاری، صادق؛ تحلیلی از توزیع درآمد با استفاده از روش پارامتریک؛ تهران: معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، 1382.

6.     پناهی، حسین و سیما نصیب پرست؛ «عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در استان‌های ایران با تأکید بر قرض‌الحسنه: رویکرد اقتصادسنجی بیزینی»؛ معرفت اقتصاد اسلامی، س6، ش2، 1394.

7.     توتونچیان، ایرج؛ «آیا بانکداری ایران اسلامی است»؛ اقتصاد اسلامی، س2، ش6، 1381.

8.     خان، محسن و عباس میرآخور؛ مطالعات نظری در بانکداری و مالیه اسلامی؛ تهران: مؤسسه بانکداری ایران، 1370.

9.     سبحانی، حسن و محمد جعفری‌نژاد؛ «اعتبارهای بانکی، ابزاری برای تبدیل سرمایه اجتماعی به سرمایه نقدی»؛ اقتصاد اسلامی، دوره 14، ش56، 1393.

10. صمدی، علی‌حسین؛ «سرمایه اجتماعی و توسعه مالی: اقتصاد ایران (1385-1350)»؛ تحقیقات اقتصادی، دوره 44، ش3، 1388.

11. صمصامی، حسین و احمد توکلی؛ «اثر اجرای بانکداری بدون ربا بر سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و تورم در ایران»؛ معرفت اقتصاد اسلامی، س3، ش2، 1391.

12. عبدالهی، محسن و سیدعباس موسویان؛ «تبیین آسیب‌های اجرای عقود بانکی در کشور؛ رهیافتی برای تحقق اقتصاد مقاومتی»؛ بهبود مدیریت، دوره 7، ش20، 1392.

13. فراهانی‌فرد، سعید؛ «نقش بانکداری بدون ربا در رفع فقر»؛ نامه مفید، ش17، 1378.

14. کمیجانی، اکبر و علی‌اصغر هادوی نیا؛ «درآمدی بر جایگاه قرض‌الحسنه در اسلام و اثرات اقتصادی آن»؛ نامه مفید، ش92، 1377.

15. مجتهدی، صبا و بیژن صفوی؛ «بررسی اثر عوامل کاهنده سرمایه اجتماعی بر توسعه مالی در ایران»؛ مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، دوره 10، ش1، 1393.

16. محسنی زنوزی، سیدجمال‌الدین و زهرا جلیلی؛ «مشکلات بانکداری اسلامی در ایران با نگاهی به تجربه مالزی»؛ اقتصاد و بانکداری اسلامی، ش17، 1395.

17. موسویان، سیدعباس؛ «مصادیق آشکار و پنهان ربا در نظام بانکی ایران»؛ اقتصاد اسلامی، س2، ش6، 1381.

18. ــــــــــ؛ بانکداری بدون ربا از نظریه تا عمل؛ تهران: دانش و اندیشه معاصر، 1379.

19. مهدوی، ابوالقاسم و حمید عزیزمحمدلو؛ «تحلیل عوامل کلان مؤثر بر فرایند انباشت سرمایه اجتماعی در ایران»؛ مجلس و راهبرد، دوره 25، ش93، 1397.

20. نظر پور، محمدنقی و طیبه گل‌محمدی؛ « ملاحظات اخلاقی در نظریه بانکداری اسلامی»؛ اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 18، ش21، 1396.

21. نوری احمدآبادی، حبیب؛ «بررسی و تبیین توجیه اقتصادی هزینه‌های نظارت بر قراردادهای مشارکتی در بانکداری اسلامی»؛ اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 16، ش19، 1396.

22.  هادوی‌نیا، علی‌اصغر و بهنام عرب بافرانی؛ «بررسی مزایا و آثار اجتماعی و اقتصادی اوراق قرض‌الحسنه»؛ اقتصاد و بانکداری اسلامی، دوره 13، ش16، 1395.

23. یحیی‌زاده‌فر، محمد، امیرمنصور طهرانچیان و مهیار حامی؛ «سرمایه اجتماعی و توسعه مالی در ایران»؛ پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی؛ دوره 4، ش16، 1393.

24. Arrow, K.; the Limits of Organization; New York: Norton, 1974.

25. Ashraf, S., Robson, J., & Sekhon, Y.; “Consumer trust and confidence in the compliance of Islamic banks”; Journal of Financial Services Marketing, 20(2), 2015.

26. Coleman, J.; Foundations of Social Theory; Cambridge: Harvard University Press. 1990.

27. Ferrary, M.; “Trust and social capital in the regulation of lending activities”; Journal of Socio-Economics, Volume 31, Issue 6, 2003.

28. Fukuyama, F.; Trust: the social virtues and the creation of prosperity; London: Hamish Hamilton. 1995.

29. Hart, O.; The theory of contracts; In: Bewley R. (Ed.), Advances in Economic Theory, Cambridge: Cambridge University Press, 1987.

30. Johansen, S.; “Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models”; Econometrica, No.59, 1991.

31. Johansen, S.; Likelihood-based Inference in Cointegrated Vector Autoregressive Models; Oxford: Oxford University Press.1995.

32. Jorion, P.; Financial Risk Manager Handbook, New York: John Wiley & Sons, Inc, 2003.

33. Khan, T. & Ahmed, H.; Risk Management: An Analysis of issues in Islamic Financial Industry; Jeddah: Islamic Research and Training Institute (IRTI), 2001.

34. Latip, M., Yahya, M.H. and Junaina, M; “Factors Influencing Customer’s Acceptance of Islamic Banking Products and Services”; Journal of Islamic Economics and Business, Volume 2, No 1, 2017.

35. Ma’ruf, A. and Restiawati; “Analysis of Social Capital in Islamic Microfinance”; Research Rpository, Vol.10, No.1,

36. Mirakhor, A & Krichenem, N.; “Recent Crisis: Lessons for Islamic Finance”; Preliminary Drft. Khan. Mohsin S (1986), “Islamic Interest-Free Banking”, Staff Papers, International Monetary Fund, vol. 33, No.1, 2009.

37. Ng, Adam Boon Ka, Mansor H. Ibrahim, Abbas Mirakhor; “On building social capital for Islamic finance ”; International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, Emerald Group Publishing, vol. 8(1),

38. Offe, C. & Fuchs S.; A Decline of Social Capital? The German Case; in Putnam (ed.), Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society, New York: Oxford University Press, 2002.

39. Putnam, Robert D.; “Bowling alone: America's declining social capital”; Journal of Democracy, Volume 6, No.1, 1995.

40. Rothstein, B. & Uslaner E.M.; “All for all: Equality, corruption, and social trust”; World Politics, Volume 58, Issue 1,

41. Shapiro, C. & Stiglitz, J.; “Equilibrium unemployment as a worker discipline device”; American Economic Review, Volume 74, No.3, 1984.