تعزیر مالی و جریمه دولتی برای مطالبات غیرجاری در بانکداری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 پژوهشگر پژوهشکده پولی و بانکی

چکیده

روش رایج  برای جلوگیری از مطالبات غیرجاری در نظام بانکی کشور، وجه ‌التزام تأخیر تأدیه است. این راهکار به دلیل تحریف عملی ماهیت وجه ‌التزام و مواجهه با اشکالاتی همچون عدم برخورداری از مشروعیت کافی و برخورد با شبهه ربا، بی‌توجهی به اعسار مشتریان و برخورد یکسان با تأخیرکنندگان، راهکار مطلوبی در زمینه حل معضل مطالبات غیرجاری محسوب نمی‌شود. سؤال اصلی مقاله این است که آیا می‌توان در زمینه حل معضل مطالبات غیرجاری به راهکاری دست ‌یافت که ضمن برخورداری از مشروعیت لازم، از کارایی مناسب نیز برخوردار باشد؟
 مقاله پیش ‌رو درصدد است با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی و با استفاده از منابع فقه امامیه به بررسی این فرضیه بپردازد که راهکار تعزیر مالی مشتریان متخلف می‌تواند به عنوان روش بهینه مطرح گردد؛ به این بیان که افرادی که با وجود تمکن مالی از پرداخت به‌موقع بدهی خود امتناع ورزند، محکوم به پرداخت مبلغی به عنوان تعزیر مالی می‌شوند؛ در این روش نظام قضایی که عهده‌دار مجازات افراد خاطی است، نظام بانکی را متصدی دریافت جرایم می‌نماید. راهکار دوم وضع جریمه دولتی است؛ در این روش دولت بنا بر نظریه مطلقه فقیه حق دارد جهت حفظ مصالح جامعه و نظم مالی کشور، قوانینی وضع نماید و ‌گیرندگان تسهیلات را مکلف به پرداخت به‌موقع دیون و تعهدات مالی نماید و در صورت تخلف از این وظیفه قانونی، ایشان را مکلف به پرداخت مبلغی به عنوان جریمه نماید. دولت می‌‌تواند بخشی از تعزیر مالی و جرایم را جهت جبران خسارات وارده به بانک‌ها اختصاص دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Financial Ta'zir and Governmental Penalties for Non-performing Receivables in Islamic Banking

نویسندگان [English]

  • seyed abbas mosaviyan 1
  • fereshteh mollakarimi 2
1
2
چکیده [English]

The Common method to prevent non-performing receivables in the banking system, is determining considerations for delayed payments. This solution is not a good strategy for some reasons such as practical distort in nature of consideration, lack of sufficient legitimacy, usury problem, inattention to customer insolvency, and same deal with all customers.
The main question of the paper is "Is it possible to present a solution for the problem of non-performing receivables that in addition to the necessary legitimacy, also have good performance too?" This article seeks to analyze and describe the method of using the Shiite jurisprudence to investigate the hypothesis that financial ta'zir can be considered as the optimal method. In the other words, people who despite the financial ability refuse to pay their debts on time, are sentenced to pay a financial ta'zir. In this way the judicial system, which is responsible for punishing offenders, delegates the gathering of penalties to the banking system. The second solution is to determine the Governmental penalties. In this way the government in order to protect the financial interests of the society and country, can regulate the facility's rules so that borrowers are required to make timely payment of debts and financial obligations and in case of violation of this legal obligation, they are obliged to pay as penalties. In this method, the government can allocate part of the ta'zir to the banks as loss compensations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-performing Receivables
  • Considerations
  • Financial Ta'zir
  • Islamic State Sovereignty

مراجع

  1. آهنگران، محمدرسول و فرشته ملاکریمی؛  «بررسی فقهی و حقوقی وجه‌ التزام بانکی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س10، ش40، 1389.
  2. اسکینی، ربیعا؛ مباحثی از حقوق تجارت بین‌الملل؛ تهران: سپهر، 1371.
  3. امیدی‌نژاد، محمد؛ گزارش عملکرد بانک‌های کشور در سال 1393؛ تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران، بانک مرکزی ج.ا.ا، 1394.
  4. انصاری، علی؛ «دریافت خسارت تأخیر  تأدیه در قراردادهای بانکی با تکیه بر وضعیت بدهکار»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س11، ش41، 1390.
  5. انصاری، قدرت‌الله؛ تعزیرات از دیدگاه فقه و جزا؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1385.
  6. انصاری، مرتضی؛ کتاب‌المکاسب؛ قم: کنگره بزرگداشت شیخ‌اعظم‌ انصاری، 1415ق.
  7. بانک مرکزی ج.ا.ا؛ خلاصه تحولات اقتصادی کشور؛ تهران: بانک مرکزی، اداره بررسی‌های اقتصادی، 1393.
  8. بروجردی، حسین؛ جامع احادیث شیعه؛ تهران: فرهنگ سبز، 1429ق.
  9. تسخیری، محمدعلی؛ «شرط کیفری مالی در بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه فقه اهل‌بیت:، ش۳۵، ۱۳۸۲.
  10. حرّعاملی، محمدبن‌حسن؛ وسائل‌الشیعه؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1409ق.
  11. رضایی، مجید؛ «بررسی فقهی ـ حقوقی جریمه‌ تأخیر»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س2، ش۶، ۱۳۸۱.
  12. زفتاوی، عصام ‌انس؛ حکم ‌الغرامة المالیه فی الفقه الاسلامی؛ قاهره: المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۹۹۶م.
  13. سایت خبری البرز، 1389.
  14. شیخ‌صدوق، محمدبن‌علی؛ من لا یحضره الفقیه؛ قم: انتشارات اسلامی، 1413ق.
  15. صافی گلپایگانی، لطف‌الله؛ التعزیر انواعه و ملحقانه؛ قم: جامعه مدرسین، 1363.
  16. طباطبائی، محمدمجاهد؛ کتاب‌المناهل؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:،]بی‌تا[.
  17. قلیچ، وهاب و فرشته ملاکریمی؛ «تحلیل چالش‌های جریمه تأخیر تأدیه در بانکداری بدون ربا و ارائه راهکار جایگزین»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س15، ش59، 1394.
  18. کاتوزیان، ناصر؛ وقایع حقوقی؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1382.
  19. کلینی، محمد؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  20. محقق حلی، جعفربن‌حسن؛ شرایع‌الاسلام؛ چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
  21. محقق داماد، سیدمصطفى؛ قواعد فقه؛ چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى، 1406ق.
  22. مهرپور، حسین؛ مجموعه نظریات شورای نگهبان؛ تهران: سازمان انتشارات کیهان، 1371. 
  23. موسوی بجنوردی، محمد؛ «مشروعیت خسارت ‌تأخیر تأدیه»؛ پژوهش‌نامه متین، ش19، 1382.
  24. موسوی خمینی، روح‌الله؛ تحریرالوسیله؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
  25. موسویان، سیدعباس؛ جریمه‌ تأخیر  تأدیه؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی ج.ا.ا، 1392.
  26. ــــــــ؛ «بررسی فقهی ـ حقوقی قوانین مربوط به خسارت تأخیر تأدیه در ایران»؛ فصلنامه فقه و حقوق، س1، ش4، 1384.
  27. ــــــــ؛ «بررسی راهکارهای حل مشکل تأخیر تأدیه در بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه فقه و حقوق، س2، ش8 ، 1385.
  28. نجفی، محمدحسن؛ جواهرالکلام؛ بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م.
  29. نوری، حسین؛ مستدرک‌الوسائل؛ بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، 1408ق.
  30. یعقوبی، احمدبن‌یعقوب؛ تاریخ یعقوبی؛ قم: فرهنگ اهلبیت:، ]بی‌تا[.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار