تطبیق قواعد فقهیه با قرارداد مشارکت در تولید در صنعت نفت و گاز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه امام صادق

2 دانشکده اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

صنعت نفت و گاز به دلیل سرمایه‏بری بالا و نیاز به فناوری‏های نوین علوم مختلف، نیاز به ابزارهایی متمایز جهت تأمین مالی و اجرا دارد. قراردادهای بالادستی در نفت و گاز مهم‏ترین ابزار جذب سرمایه‏گذاران و پیمانکاران در این صنعت است. پس از معرفی ترتیبات امتیازی، به سبب خلل شرعی و قانونی آن، برخی کشورها به سمت قراردادهای خدماتی رفتند و ایران به‌عنوان کشوری اسلامی، قراردادهای بیع متقابل را ابداع و معرفی کرد. درعین‌حال، برخی دیگر از کشورها همچون اندونزی نوع دیگری از قراردادها تحت عنوان مشارکت در تولید را معرفی نمودند. بررسی تجربه‏های صنعت نفت نشان داده است که عموماً کارایی قراردادهای مشارکت در تولید در ایجاد انگیزه‏ برای پیمانکار، ایجاد سود بالاتر برای کشور میزبان، کسب شرایط عمومی شرکت‏ها بالاتر از قراردادهای خدماتی بوده است. در این پژوهش با هدف بررسی قراردادهای مشارکت در تولید نفت و گاز طبق فقه امامیه، این قرارداد با شش قاعده فقهیه نافذ در قراردادها، شامل قاعده لاضرر، قاعده نفی غرر، قاعده غرور، قاعده نفی سبیل، قاعده حرمت أکل مال بالباطل و قاعده تنجیز تحلیل شده است. نتایج این بررسی نشان داده است که قراردادهای مشارکت در تولید با قواعد شش‌گانه در تعارض نبوده؛ لذا از باب قواعد فقه امامیه به اصل قراردادهای مشارکت در تولید خللی به وجود نمی‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparing the rules of jurisprudence with the Partnership Contracts for Production in the oil and gas industry

نویسندگان [English]

  • mohamad hosion bayati 1
  • mohamadsadegh javdan 1
  • Sajad Rajabi 2
1 imam sadegh
2 PhD. Student of Economics, Economics Faculty, Imam Sadiq (a.s) University
چکیده [English]

The oil and gas industry needs distinct tools for financing and implementation because of its high capital-intensity and the need for new technologies in various sciences. Upstream contracts in oil and gas are the most important means of attracting investors and contractors in the industry. After introducing concession arrangements, due to its religious and legal impediments, some countries switched to service contracts, and Iran, as an Islamic country, invented and introduced a buy-back contract. At the same time, some other countries, such as Indonesia, have introduced partnership contracts for production. An examination of the oil industry's experience has shown that the efficiency of production partnership contracts has generally been higher than that of service contracts to motivate the contractor, generate higher profits for the host country, and obtain general conditions for companies. In this study, with the aim of reviewing partnership contracts for oil and gas production according to Imamieh jurisprudence, this contract has been analyzed with six important rules of jurisprudence in the contracts, including La Darar rule, Nafye Gharar rule, Ghorur rule, Nafye Sabil rule, Prohibition of Akl al Mal Bil Batil, and Tanjiz rule. The results of this study have shown that the production sharing contracts are not in conflict with the principles of Imamiyyah jurisprudence and there is no jurisprudence in the principle of contracts of production participation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil Contracts
  • Upstream Contracts
  • Ja'fari Jurisprudence
  • Jurisprudential Rules
  • Partnership Contracts for Production

مراجع

  1. ابراهیمی، سید‌نصرالله و روح‌الله کهن‌ هوش‌نژاد؛ «چالش‌های قانونی استفاده از قراردادهای مشارکت در تولید در صنعت نفت و گاز ایران»؛ مجله راهبرد، دوره25، ش79، 1395.
  2. ابن منظور، ابوالفضل؛ لسان العرب؛ چ3، لبنان: دارالفکر، 1414ق.
  3. اخوان، مهدی و علی طاهری فرد؛ «بررسی قراردادهای بیع متقابل در صنعت نفت در قالب قاعده غرور»؛ راهبرد توسعه (راهبرد یاس)، ش13، 1387.
  4. البجنوردی، میرزا حسن؛ القواعد الفقهیه؛ نجف: نشرالهدی، 1969م.
  5. امانی، مسعود؛ حقوق قراردادهای بین‌المللی نفت؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1389.
  6. امین‌زاده، الهام و پیمان آقابابایی ‌دهکردی؛ «بررسی قرارداد مشارکت در تولید و مقایسه کارایی آن با بیع متقابل»؛ مجله حقوقی دادگستری، ش87، 1393.
  7. انصاری، مرتضی؛ کتاب المکاسب؛ قم: مجمع فکر الاسلامی، 1415ق.
  8. ایران‌پور، فرهاد؛ «انواع قراردادهای نفتی: تحول قراردادهای نفتی از قراردادهای معاوضی به‌سوی قراردادهای مشارکتی»؛ مطالعات حقوق خصوصی، ش38، 1387.
  9. ایزدی‌فرد، علی‌اکبر و حسین کاویار؛ «تأملی فقهی حقوقی در قرارداد بیع متقابل»؛ پژوهشنامه بازرگانی، ش54، 1389.
  10. برامکی یزدی، حجت‌اله و داوود منظور؛ «بررسی و تحلیل فقهی قراردادهای توسعه میدان‌های نفت و گاز»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س16، ش62، 1395.
  11. بهمیی، محمد‌علی و حسن فرج‌ مهرابی؛ «قراردادهای نفتی مشارکت ‌در‌ تولید و بیع متقابل از دیدگاه تحلیل اقتصادی حقوق»؛ تحقیقات حقوقی، ش68، 1393.
  12. توکلی، محمد و دیگران؛ «بررسی و تجزیه‌ و تحلیل نظام‌ مالی قراردادهای مشارکت‌ در تولید»؛ مطالعات حقوق انرژی، ش4، 1395.
  13. حسینی مقدم، سیدعسکری؛ تعلیق در قراردادها؛ قم: بوستان کتاب، 1387.
  14. خویی، ابوالقاسم؛ مصباح الفقاهه؛ تقریر محمدعلی توحیدی؛ [بی‌جا]: نشر الفقاهه، 1378.
  15. رحیمی، فتح‌الله و میرشهبیز شافع؛ «قرارداد بین‌المللی نفتی بیع متقابل و موقعیت آن در رویارویی با عقود اسلامی»؛ فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، دوره2، ش1، 1394.
  16. رفیعی، محمدتقی؛ مطالعه تطبیقی غرر در معامله در حقوق اسلام و ایران و کنوانسیون؛ قم: بوستان کتاب، 1378.
  17. زارعی، بهادر و دیگران؛ «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»؛ مطالعات انقلاب اسلامی، ش36، 1393.
  18. شرکت ملی نفت ایران؛ «نقد کارشناسی طرح پژوهشی بررسی الگوهای قراردادی مناسب برای تأمین مالی در بخش بالادستی نفت و گاز»؛ تهران: شرکت ملی نفت، 1385.
  19. شهابی، محمود؛ قواعد فقه؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1341.
  20. شهید اول، محمدبن‌مکی؛ الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
  21. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی؛ الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه؛ قم: دارالتفسیر، 1410ق.
  22. ــــــــــ؛ مسالک الافهام؛ قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
  23. شیروی، عبدالحسین؛ حقوق نفت و گاز؛ تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1395.
  24. شیریجیان، محمد؛ «تحلیل مقایسه‌ای سرمایه‌گذاری و تولید بهینه نفت در قراردادهای بیع متقابل و مشارکت در تولید مبتنی بر مبانی فقهی و روش‌های بهینه‌سازی»؛ رساله دکتری، دانشکده علوم اقتصادی، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1395.
  25. صابری، محمدرضا؛ «مطالعه تطبیقی ماهیت حقوقی قراردادهای بیع متقابل و جایگاه قانونی آن؛ حقوق بین‌المللی»؛ ش37، 1386.
  26. صاحب‌هنر، حامد و دیگران؛ «مقایسه تطبیقی رژیم مالی قراردادهای جدید نفتی ایران (IPC) و قراردادهای مشارکت در تولید (PSC): مطالعه موردی میدان آزادگان جنوبی»؛ نظریه‌های کاربردی اقتصاد، ش1، 1396.
  27. طاهری‌فرد، علی و هادی دیباوند؛ «بررسی قراردادهای نفتی ایران (IPC) در چارچوب شاخص‌های اقتصاد مقاومتی»؛ آفاق امنیت، دوره9، ش31، 1395.
  28. عامری، فیصل و محمدرضا شیرمردی ‌دزکی؛ «قراردادهای امتیازی جدید و منافع کشورهای تولیدکننده نفت: تحلیلی بر مالکیت نفت، نظارت و مدیریت دولت میزبان و رژیم مالی قرارداد»؛ پژوهش حقوق خصوصی، دوره2، ش6، 1393.
  29. عاملی، سیدجواد؛ مفتاح الکرامة؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1391.
  30. عسکری، محمد‌مهدی و محمد شیریجیان؛ «تحلیل ماهیت قراردادهای بیع متقابل حوزه بالادستی صنعت نفت و گاز از منظر فقه امامیه»؛ مطالعات اقتصاد اسلامی، س10، ش20، 1397.
  31. فاضل لنکرانی، محمد؛ قواعد فقهیه؛ چ1، قم: مرکز فقه ائمه اطهار:، 1383.
  32. ــــــــــ؛ قواعد فقهیه؛ قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:، ۱۴۲۵ق.
  33. فیاض، محمداسحاق؛ محاضرات فى اصول الفقه؛ قم: دارالکتب العلمیه، 1413ق.
  34. کارگر مطلق، احمد و دیگران؛ «تحلیل فقهی و حقوقی نهاد مالکیت در قراردادهای بالادستی صنعت نفت و گاز»؛ فصلنامه جستارهای اقتصادی، دوره 15، ش30، 1397.
  35. کلینى، محمدبن‌یعقوب؛ الکافی (ط - الإسلامیة)؛ 8ج، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
  36. کوشا، ابوطالب و مصطفی شفیع‌زاده خولنجانی؛ «ماهیت حقوقی «قرارداد مشارکت در تولید» از منظر حقوق ایران و فقه امامیه»؛ آموزه‏های فقه مدنی، ش17، 1397.
  37. مکارم شیرازی، ناصر؛ القواعد الفقهیة؛ قم: امام علی‌بن‌ابی‌طالب7، 1394.
  38. مهدویان، هادی؛ «بهره مالکانه و مشارکت در تولید»؛ مجله روند اقتصادی، س5، ش34، 1386.
  39. منظور، داود و دیگران؛ «تحلیل ماهیت قراردادهای بالادستی صنعت نفت از منظر فقه امامیه»؛ مطالعات اقتصاد اسلامی، س10، ش20، 1397.
  40. موسوی خمینی، سیدروح‌الله؛ کتاب البیع؛ قم: دارالعلم، 1368.
  41. ــــــــــ؛ تحریرالوسیله؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، 1392.
  42. مؤمنی ‌وصالیان و دیگران؛ «بررسی مقایسه‌ای قراردادهای بیع متقابل و مشارکت در تولید در پروژه‌های بالادستی صنعت نفت و گاز ایران»؛ علوم اقتصادی، س2، ش6، 1388.
  43. نایینی، محمدحسین؛ منیه الطالب فی شرح المکاسب؛ قم: مؤسسه نشر الاسلامی، 1418ق.
  44. ــــــــــ؛ المکاسب و البیع؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1413ق.
  45. واسطی، سیدمحمدمرتضی حسینی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تصحیح علی شیری؛ لبنان: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
  46. هاشمی، سیداحمدعلی و دیگران؛ حقوق مدنی 7: عقود معین؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1397.
  47. یاری، میثم و کلام‌اله عالمی؛ «قابلیت، مطلوبیت و کیفیت انعقاد قراردادهای مشارکت در تولید در صنعت نفت ایران»؛ دیدگاه‌های حقوق قضایی، س16، ش55، 1390.
    1. Black, Henry Campbell, Garner, Bryan A., McDaniel, Becky R., Schultz, David W., Company, West Publishing; Black's law dictionary; West Group St. Paul, MN, 1999.
    2. International Energy Agency, 2018) Key World Energy Trends. Accessed online on IEA website on March 2019(.
    3. Organization of the Petroleum Exporting Countries, 2018 )World Oil Outlook, Geneva, OPEC Secretariat Publishing(.
    4. Pongsiri, Nutavoot; “Partnerships in oil and gas production-sharing contracts”; In International Journal of Public Sector Management, Vol.17, No.5, 2004.
    5. PWC; “New Energy Futures: Perspectives on the Transmission of the Oil and Gas Sector”; (Accessed online on March 2019).
    6. Young, Richard; “Toriguian: Legal Aspects of Oil Concessions in the Middle East (Book Review)”; In Middle East Journal, Vol.28, No.1, 1974.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار