اولویت‌بندی عوامل اصلی مؤثر بر تحقق الگوی تأمین مالی پروژه‌ای در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیرعامل شرکت ارزش آفرین درخشان

2 مدیر عامل بانک توسعه صادرات ایران

3 عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

تأمین مالی پروژه‌ای یکی از ابزارهای مهم و کاربردی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است و بسیاری از پروژه‌های متوسط و بزرگ‌مقیاس در دنیا با استفاده از این رویکرد اجرایی می‌شوند. متأسفانه این رویکرد به صورت واقعی در کشور ما نتوانسته‌ راه به جایی ببرد و یکی از علل اصلی این عدم توفیق ضعف شناخت و تبیین الزامات و ابعاد این شیوه می‌باشد. به علت بانک‌محوربودن اقتصاد ایران به نظر می‌رسد بهترین نقطه برای شروع و تمرین این شیوه تأمین مالی بانک‌ها باشند که در این زمینه گام برداشته و بخشی هرچند کوچک از منابع خود را به این روش اختصاص دهند؛ بدین منظور ابتدا جهت شناخت بهتر موضوع، مجموعه عوامل اصلی مؤثر بر تحقق الگوی تأمین مالی پروژه‌ای در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران با بررسی نسبتاً جامع منابع علمی داخلی و خارجی برشماری شده و سپس بر اساس نظرات خبرگان با استفاده از‌ روش تاپسیس در محیط فازی اعتبارسنجی و اولویت‌بندی گردیدند.
بر اساس یافته‌های تحقیق از نظر خبرگان پژوهش، ثبات سیاسی و اقتصادی، مسائل حقوقی و تنظیم روابط قراردادی مستحکم، مطالعات امکان‌سنجی دقیق و ساختار مالی قوی دارای بیشترین تأثیر و درجه اهمیت در تحقق الگوی تأمین مالی پروژه‌ای در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران هستند و سایر عوامل در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این پژوهش گامی اولیه در راستای تبیین هرچه بیشتر این شیوه کاربردی تأمین مالی است و در تحقیقات بعدی لازم است گام‌های تکمیلی و جزئی‌تر برداشته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritization of the main factors affecting on implementation of the project financing model in Islamic Republic of Iran’s Banking System

نویسندگان [English]

  • EHSAN ZAKERNIA 1
  • ali salehabadi 2
  • hosein hasanzadeh 3
1 CEO of IADFINANCE CO
2 CEO of Export Development Bank of Iran
3 Faculty member of Imam Sadegh University
چکیده [English]

Project financing is one of the most important and practical instruments in developed and developing countries and many medium and large scale projects in the world are implemented by using this approach.
Unfortunately, this approach has not really been able to Be implemented in Iran our country, and one of the main reasons for this failure is the lack of knowledge and explanation of the requirements and dimensions of this method. Due to the bank-based nature of the Iranian economy, it seemed that the best place to start and practice this method of financing is for banks to take steps in this field and allocate a small part of their resources to this method. For this purpose, in order to better understand the issue, the main factors affecting the realization of the project financing model in the banking system of the Islamic Republic of Iran with a relatively comprehensive review of domestic and foreign scientific resources are counted and then based on experts' opinions using TOPSIS method in fuzzy environment were prioritized.
According to the research findings, political and economic stability, legal issues, regulation of strong contractual relations, accurate feasibility studies and strong financial structure have the greatest impact and degree of importance in realizing the project financing model in the banking system of the Islamic Republic of Iran. And other factors are in the next ranks. This research is the first step in order to explain this practical method of financing as much as possible, and in the next research, it is necessary to take additional and more detailed steps.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financing
  • Project Financing
  • Bank
  • Financing Instruments
  • Fuzzy TOPSIS
  • Imamiah Jurisprudence
  • Usury-free Banking
  1. آذر، عادل و علی رجب‌زاده؛ تصمیم‌گیری کاربردی: رویکرد MADM؛ تهران: نگاه دانش، 1389.
  2. اشعریون قمی‌زاده، فرزانه و حامد تاجمیر ریاحی؛ «بررسی مقایسه‌ای روش تأمین مالی پروژه‌های انرژی بر اساس تلفیق اوراق استصناع - قرارداد BLT و اوراق استصناع مستقل»؛ مجله علمی و پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، ش6، 1393.
  3. اخلاقی، هادی؛ هشتمین کنفرانس توسعه نظام تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در ایران، سخنرانی مدیرعامل بانک ملت، 1397 (قابل دسترسی در آدرس الکترونیکی http://www.moroornews.com).
  4. اشکوه، حسین؛ «الگوی حاکمیت طرح متناسب با رویکردهای تأمین مالی موردکاوی طرح‌های بالادستی صنعت نفت ایران بر اساس چهار رویکرد تأمین مالی»؛ رساله دکتری،  تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1397.
  5. بازرگان، عباس و زهره سرمد؛ روش‌های تحقیق در علوم رفتاری؛ تهران: انتشارات آگاه، 1389.
  6. امین‌زاده، الهام و پیمان آقابابایی دهکردی؛ «مقایسه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی از طریق قراردادهای امتیازی و مشارکت در تولید»؛ فصلنامه تعالی حقوق، دوره جدید، ش4، 1392.
  7. تقوی، سیدعلی؛ «طراحی روش تأمین مالی ساختاریافته پروژه‌های زیربنایی حمل‌ونقل با لحاظ راهکارهای ارتقاء سطح اعتباری متناسب با آموزه‌های فقه امامیه»؛ رساله دکتری، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1396.
  8. حدادی، جواد؛ «بررسی تأمین مالی پروژه‌محور در بخش بالادستی نفت با تأکید بر ابزارهای اسلامی»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، 1390.
  9. خاکی، غلامرضا؛ روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی؛ تهران: انتشارات بازتاب، 1384.
  10. خزائنی، گرشاسب و لوزا احمدی؛ «مدیریت ریسک در پروژه‌های کلان با رویکرد BOT؛ مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه، تهران: گروه صنعتی آریا، 1384.
  11. خلیلی شورینی، سیاوش؛ روش‌های تحقیق در علوم انسانی؛ چ5، تهران: انتشارات یادواره کتاب، 1386.
  12. دبیریان، منوچهر و همکاران؛ «مدیریت ریسک در پروژه‌ها با تأکید بر قراردادهای EPC»؛ اولین کنفرانس ملی اجرای پروژه به روش EPC، 1388.
  13. دهقانی، تورج؛ سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه­های نفت و گاز؛ تهران: مؤسسه مطالعات بین­المللی انرژی، 1393.
  14. راعی، رضا و علی سعیدی؛ مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک؛ تهران: سمت، 1387.
  15. شبانی، محمد؛ بازارهای مالی و پولی بین‌المللی؛ تهران: سمت، 1386.
  16. صالح‌آبادی، علی و معصومه سعدآبادی؛ «سازوکار عملیاتی مدل تأمین مالی پروژه‌های پیمانکاری توسط اوراق سفارش ساخت (صکوک استصناع)»؛ پنجمین کنفرانس نظام تأمین مالی در ایران، تهران: گروه مالی و سرمایه‌گذاری مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف، 1391.
  17. طواری، مجتبی و محمدعلی سوخکیان؛ «شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بهره­وری نیروی انسانی با استفاده از تکنیک MADM»؛ تهران: نشریه مدیریت صنعتی، 1387.
  18. عبیدالله، محمد؛ مهندسی مالی اسلامی؛ ترجمه مسلم بمانپور و سجاد سیفلو؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1387.
  19. عسکری، محمدمهدی و همکاران؛ «تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی بر مبنای الگوی تسهیم ریسک از طریق انتشار صکوک استصناع توسط دولت»؛ مجله علمی پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، ش۱۳، 1396.
  20. غنی‌زاده، بهرام و زینب بارانی؛ «روش‌های تأمین مالی در بنگاه‌های اقتصادی»؛ مجله حسابدار رسمی،  ش29، 1394.
  21. فبوزی، فرانک و همکاران؛ دانش مالی ساختاریافته؛ ترجمه میثم احمدوند و جواد میثاقی فاروجی؛ تهران: انتشارات چالش، 1391.
  22. کارگر مطلق، احمد و همکاران؛ «امکان‌سنجی و الزامات فقهی، حقوقی و اقتصادی شیوه تأمین مالی پروژه‌محور در قراردادهای بالادستی صنعت نفت و گاز»؛ رساله دکتری، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1396.
  23. کشتیبان، یاسر و همکاران؛ «تأمین مالی پروژه‌محور از نگاه بانک‌های ایرانی فرصت یا تهدید»؛ دومین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، 1388.
  24. موسویان، سید عباس و جواد حدادی؛ «تأمین مالی پروژه‌محور به وسیله صکوک استصناع در صنعت نفت»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س13، ش50، 1392.
  25. موسویان، سیدعباس و حسین میسمی؛ بانکداری اسلامی‌ مبانی نظری تجارب عملی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1393.
  26. مولوی، پیمان؛ «تأمین مالی بین‌المللی پس از رفع تحریم‌ها» ؛ سمینار سرمایه‌گذاری و تأمین مالی، 2016.
  27. نراقی، مهرداد؛ «سیر تحول تأمین مالی پروژه‌های نفت و گاز»؛ ارائه در اولین همایشمدیریت پروژه، 1381.
  28. نراقی، مهرداد و داود جمالی؛ مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران؛ تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه شریف، 1388.
  29. هیبتی، فرشاد و موسی احمدی؛ «بررسی تکنیک­های تأمین مالی پروژه‌محور در تأمین مالی اسلامی»؛ فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، س9، ش34، 1388.
  30. یسکومب، ادوارد؛ اصول تأمین مالی طرح‌ها؛ ترجمه طهماسب مظاهری و امیرحسین توکلی؛ تهران: انتشارات بیمه البرز، ۱۳۸۷.
    1. Benoit, P.; “Project Finance at the World Bank: An Overview of Policies and Instruments”; Papers 312, World Bank - Technical Papers, 1996.
    2. Buljevich, Esteban C., Park, Yoon S.; Project Financing and the International Financial Markets; New York: Springer Science & Business Media, 1999.
    3. Culp, Christopher L.; Forrester, J. Paul.; Structured Financing Techniques in Oil and Gas Project Finance, London: Oxford University, 2001.
    4. Daems, Hugo; Planning and Financing; Bloomington, IN: AuthorHouse, 2006.
    5. Dewar, John.; International project finance, Law and practice; USA, New York: Oxford press, Inc, 2011.
    6. Esty, Benjamin C.; Modern project finance, A casebook; Benjamin C. Esty. S.l.: Wiley, 2004.
    7. Fabozzi, F.J.,Davis, H.A., & M. Choudhry; Introduction to StructuredFinance; Hoboken, NJ: John Wiley, 2006.
    8. Fight, Andrew; Introduction to project finance; Oxford: Burlington, MA: Elsevier/Butterworth-Heinemann, 2006.
    9. Ghersi, Henrique, Sabal, Jaime; “An introduction to project finance in emerging markets”; working paper, 2006.
    10. Hainz, Christa & Stefanie Kleimeier; “project finance as a risk management tool in international syndicated lending”, Governance and Efficiency of economic system (GESY), Germany: University of Mannheim, 2012.
    11. Hoffman, Scot L.; The Law and Business of International Project Finance; Kluwer Law International, 2nd edition, Netherlands, 2001.
    12. IFC; “Project Finance in Developing Countries”; Lessons of Experience, International Finance Corporations, 1999.
    13. Merna, A & Y. Chu; Project Finance in Construction: A Structured Guide to Assessment; UK, John Wiley & Sons, Ltd., Publication, 2010.
    14. Pollio, Gerald; “Project finance and international energy development”; Energy Policy, Elsevier, vol. 26, No.9, 1998.
    15. Qiu, L. D., & S. Wang; “BOT projects: Incentives and efficiency”; Journal of development economics, No.94(1), 2011.
    16. Saunders, A. & M. Cornett; Financial Institutions Management; 4th Edition, New York: McGraw-Hill, 2003.
    17. Saunders, A. & M. Cornett; Financial Institutaions Management A risk management approach, 8th Edition, New York: McGraw-Hill, 2011.
    18. Sharifi, Salma; Project Finance Agreements; Tehran: Shahid Beheshti University, 2008.
    19. van Horne, James C.; Financial management and policy; 12th ed, Upper Saddle River N.J.: Prentice Hall, 2002.
    20. Weber, Barbara, Staub-Bisang, Mirjam author, Alfen, Hans Wilhelm; Infrastructure as an asset class. Investment strategy, sustainability, project finance and PPP; Second edition. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, 2016.
    21. Yescombe, E. R.; Principles of project finance; London, Boston, Mass: Academic Press, 2002 (Available online at http://www.loc.gov/catdir/description/els031/2002104613.html).