شناورسازی نرخ‌های سود در بانکداری بدون ربا: سازوکاری جهت تقویت مکانیسم انتقال پولی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی

2 پژوهشگر معاونت ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

3 پژوهشگر معاونت اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

چکیده

شناورسازی نرخ‌های سود سپرده‌ها و تسهیلات یکی از روش‌هایی است که در بانکداری مرکزی نوین جهت تسریع و تسهیل مکانیسم انتقال پولی استفاده می‌شود؛ به این معنی که با اعمال سیاست پولی و تغییر نرخ سود سیاستی از طریق انجام عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی، نرخ‌های سود کلیه سپرده‌ها و تسهیلات تحت تأثیر قرار گرفته و اثر مورد نظر سیاستگذار به بخش واقعی اقتصاد منتقل می‌شود.پرسش اصلی تحقیق آن است که آیا در چهارچوب بانکداری بدون ربا ایده شناورسازی نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات در طول دوره قرارداد، می‌تواند با مبانی شریعت انطباق پیدا کند؟ مقاله به روش توصیفی و تحلیل محتوا به دنبال اثبات این فرضیه است که به لحاظ نظری، امکان شناورسازی نرخ‌های سود در بانکداری بدون ربا وجود دارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که نرخ سود تسهیلات مشارکتی می‌تواند با استفاده از مفهوم «نرخ سود مورد انتظار» شناور گردد. در عقود مبادله‌ای نیز می‌توان از دو راهکار شرعی استفاده کرد که عبارت‌اند از: ایده تخفیف (مشابه کارت اعتباری مرابحه) و استفاده از قراردادهای مکرّر (مشابه اوراق مصون از تورم). همچنین شناورسازی نرخ سود سپرده‌ها نیز می‌تواند با استفاده از مفهوم نرخ سود علی‌الحساب انجام شود. در نهایت هرچند استفاده از ابزارهای مشتقه مانند آتی و اختیار معامله روی دارایی‌هایی مانند سکه طلا به لحاظ شرعی مورد تأیید است، اما این موضوع شامل تغییرات نرخ سود نمی‌شود؛ چراکه یکی از ضوابط استفاده از ابزارهای مشتقه در چهارچوب اسلامی «وجود امکان تحویل دارایی پایه» است و شاخص‌هایی چون تغییرات نرخ سود، فاقد این قابلیت می‌باشند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Floating profit rates in the usury-free banking: A framework for strengthening the monetary transmission mechanism

نویسندگان [English]

  • saeed bayat 2
  • Hooman Karami 3
1
2 central bank
3 central bank
چکیده [English]

Making the banks rate adjustable or variable is one of the ways that is used in modern central banking for supporting the monetary transmission mechanism. In this context, when the central bank implements the monetary policy, making use of the open market operation, the rates of banking deposit and loans will change automatically and accordingly and hence the real sector of the economy would be affected.
Having reviewed the subject of money market in the conventional financial system, this paper tries to evaluate the possibility of making Islamic money market. The results which are based on a analytical-descriptive approach show that: firstly, the Islamic money market is theoretically plausible. In fact, it is quite possible to make Islamic money market by making use of Islamic short-term instruments. In addition to theory, the Islamic money market is made in some Islamic countries like Malaysia and Iran. Secondly, in the Islamic Fiqh, different kinds of Islamic contracts with fixed and predetermined return rate are available (like Murabaha). It is possible to use these contracts in the Islamic money market.

کلیدواژه‌ها [English]

  • profit rates
  • the monetary transmission mechanism
  • central bank
  • the usury-free banking
  • Iran
  1. انصاری، مرتضی؛ المکاسب؛ قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1406ق.
  2. بدری، احمد؛ «صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری: ارتقای پاسخگویی در مدل کسب‌وکار بانکداری بدون ربا همگرا با IFRS»؛ مقاله سیاستی پژوهشکده پولی و بانکی، شMBRI-PP-95002، 1395.
  3. توحیدی، محمد و امیرحسین اعتصامی؛ «امکان‌سنجی فقهی انتشار اوراق اجاره، مرابحه و مشارکت مصون از تورم در بازار سرمایه ایران»؛ دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، ش26، 1395.
  4. سازمان بورس و اوراق بهادار؛ مصوبات کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار؛ تهران: انتشارات سازمان بورس و اوراق بهادار، 1395.
  5. صالح‌آبادی، علی و همکاران؛ «بررسی فقهی و مالی قرارداد آتی شاخص سهام و ارائه مدل جایگزین»؛ دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، ش11، 1395.
  6. طوسی، محمدبن‌حسن؛ المبسوط فی فقه الإمامیه؛ تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
  7. غنی‌نژاد، موسی؛ «بررسی برخی نظریه‌های مربوط به بانکداری بدون بهره»؛ مجموعه مقالات پانزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران، 1383.
  8. مسعودی، علیرضا؛ حقوق بانکی؛ تهران: انتشارات پیشبرد، 1387.
  9. معصوم