اقتصاد اسلامی و شناسایی مؤلفه‌های افشا در گزارشگری مالی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حسابداری دانشگاه ازاد اسلامی واحد قم

2 گروه حسابداری و مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

4 دانشیارگروه حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

5 استادیار پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی تهران، ایران

چکیده

در نظام اقتصادی مورد نظر اسلام که در مقایسه با سایر نظام‌های اقتصادی موجود، از نظر اصول بنیادین، ارزش‌های محوری و مؤلفه‌های اساسی دارای تفاوت‌های فراوانی می‌باشد، شفافیت در گزارشگری مالی و ارتقای ظرفیت پاسخگویی نیز دارای تفاوت‌های بسیاری می‌باشد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه‌های افشا در گزارشگری مالی با رویکرد اسلامی می­باشد. تحقیق حاضر از نوع کیفی، از لحاظ هدف بنیادی و از نوع توصیفی (غیرآزمایشی) می‌باشد. روش پژوهش روش‌ داده‌بنیاد است. جامعه آماری شامل اساتید، صاحب‌نظران و متخصصان اقتصاد اسلامی بودند که با تعداد 6 نفر از آنان که به روش گلوله برفی انتخاب شدند، مصاحبه صورت گرفت. معیار تعیین حجم نمونه اشباع نظری بود و داده‌ها در سه‌گام کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. پایایی مصاحبه‌ها با دو روش کدگذاری مجدد و استفاده از دو کدگذار تأیید شد. نتایج نشان داد که افشا در نظام گزارشگری مالی اسلامی برخلاف مدل‌های غربی علاوه بر اینکه بایستی در بعد کسب ثروت (همان درآمد) و سود انجام شود، بلکه ضروری است افشا در توزیع ثروت و سود نیز صورت پذیرد. علاوه بر این افشا تحت تأثیر ارزش‌های حاکم بر نظام اقتصادی اسلامی (ارزش‌های بنیادین و ارزش‌های عمومی) صورت می‌پذیرد و عواملی نظیر اهداف استفاده‌کنندگان و نقش نهادهای تأثیرگذار بر آن مؤثر واقع می‌شوند. چنین نظام افشا موجب نتایجی همچون گزارشگری طبقه‌بندی عقود اسلامی و مالیات اسلامی‌ شده و در نهایت منجر به تأمین منافع ذینفعان و ذی‌حقان خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Islamic economics and identifying the components of disclosure in Islamic financial reporting

نویسندگان [English]

  • davoud rajabi moghaddam 1
  • Mohammadreza Mehrabanpour 2
  • Reza Gholami Jamkarani 3
  • mohammad Kashanipur 4
  • hosin Meisamy 5
1 PhD Student in Accounting, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 Department of Accounting and Finance, Faculty of management and accounting, University of Tehran, Farabi Campus, Qom, Iran
3 Islamic Azad University, Qom Branch
4 Associate Professor, Department of Accounting, Farabi Campus, University of Tehran, Iran
5 Assistant Professor of Monetary and Banking Research Institute of Central Bank of Tehran, Iran
چکیده [English]

In the economic system of Islam, which in comparison with other existing economic systems, in terms of basic principles, core values and basic components have many differences. Transparency in financial reporting and improving the capacity for accountability are also very different. Accordingly, the purpose of this study is to identify the components of disclosure in financial reporting with an Islamic approach. The present study is qualitative, in terms of fundamental purpose and descriptive (non-experimental). The research method was data-based method. The statistical population included professors, experts and specialists in Islamic economics, 6 of whom were selected by snowball method and interviewed. The criterion for determining the sample size was theoretical saturation and the data were analyzed in open, axial, and selective coding steps. The reliability of the interviews was confirmed by two methods of recoding and using two coders. The results showed that disclosure in the Islamic financial reporting system, unlike Western models, in addition to the need to be done in terms of wealth (or the same income) and profit, but also disclosure in the distribution of wealth and profits. In addition, disclosure is influenced by the values that govern the Islamic economic system (fundamental values and public values) and factors such as the goals of users and the role of institutions affect it. Such a system of disclosure will lead to results such as reporting the classification of Islamic contracts and Islamic taxes, and will ultimately lead to the benefit of stakeholders and beneficiaries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic economics
  • Islamic accounting
  • Disclosure
  • Financial reporting
  • Islamic approach

مراجع

  1. بهاروندی، احمد؛ «بیان و اثبات تفاوت ماهوی معاملات مبتنی بر غرر و قراردادهای پوشش ریسک از منظر فقه امامیه»؛ راهبرد توسعه، ش18، 1388.
  2. حیدرنژاد، سعید؛ «تعیین مبانی و مصادیق گزارشگری مالی بر مبنای فقه شیعه و بررسی دیدگاه کارشناسان مالی، حسابداری و اقتصادی»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و امور اداری، دانشگاه فردوسی مشهد، 1393.
  3. داوری، طاهر؛ «مبانی نظری حسابداری اسلامی و تفاوت‌های آن با حسابداری مرسوم»؛ اصفهان: اولین همایش ملی حسابداری، حسابرسی و مدیریت، 1393.
  4. دیانتی دیلمی، زهرا و سیده پریسا مشهدی؛ «بررسی امکان‌سنجی پیاده‌سازی حسابداری اسلامی در ایران؛ از منظر خبرگان دانشگاهی»؛ دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، س5، ش2، ۱۳۹۵.
  5. دیدار، حمزه، منصورفر، غلامرضا و هیوا خجسته؛ «اثر خصوصیات شرکتی بر سطح افشاء شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران»؛ فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی، س9، ش32، 1395.
  6. رحمانی، علی و نازنین بشیری منش؛ «مروری بر ادبیات افشاء اطلاعات در ایران»؛ پژوهش حسابداری، س4، ش15، 1393.
  7. رحیمی، اسحاق و عشرت نظام‌پور؛ «عوامل مؤثر بر کیفیت افشا با استفاده از مدل‌های مختلف»؛ مجله پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، ش14، 1395.
  8. سکاران، اوما؛ روش‌های تحقیق در مدیریت؛ ترجمه محمد صائبی و محمود شیرازی؛ چ4، تهران: انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، 1385.
  9. صدر، سیدمحمدباقر؛ اقتصادنا؛ ترجمه عبدالعلی اسپهبدی؛ تهران: انتشارات برهان، 1349.
  10. غلامی جمکرانی، رضا و مسعود بختیاری؛ «افشاء و مدل های آن»؛ فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، دوره3، ش3، 1396.
  11. غلامی جمکرانی، رضا؛ «مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسلامی: ضرورت، اهداف، ویژگی‌ها و افشا»؛ رساله دکتری، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 1393.
  12. ــــــــ؛ «مطالعه تطبیقی حسابداری عقد استصناع در نظام بانکداری ایران و سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی»؛ دو فصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، دوره7، ش2، 1397.
  13. غلامی جمکرانی، رضا و همکاران؛ «مؤلفه‌های کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسلامی»؛ فصلنامه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، س4، ش31، 1394.
  14. کردستانی، غلامرضـا و سیدمصطفی علوی؛ «تأثیر شـفافیت سـود حسـابداری بـر هزینـه سرمایه سهام عادی»؛ فصلنامه بورس و اوراق بهـادار، س3، ش12، 1389.
  15. مهرانی، ساسان و همکاران؛ «ارائه مدل حسابداری اسلامی، با تأکید بر مبانی فقهی و چالش‌های بنیادی»؛ حسابداری مدیریت، س9، ش۲۹، ۱۳۹۵.
  16. نیکومرام، هاشم و حیدر فروغ نژاد؛ «نظام مالی اسلامی، بازارها، ابزارها و نهادهای مالی اسلامی»؛ ماهنامه بورس، ش101، 1392.
  17. Baehaqi, A., Birton, M. N. A. & F. A. Hudaefi; “Time value of money in Islamic accounting practice: a critical analysis from maqāṣid al-Sharī ‘ah”; Journal of Islamic Accounting and Business Research, ahead-of-print(ahead-of-print), 2020.
  18. Baydoun, N. and R. Willett; “Islamic Corporate Reports”; Abacus, Vol.36, No.1, 2000.
  19. Clark et al.; “Satisfaction and comparison income”; journal of public economics, Volume.61, Issue.3, 1996.
  20. Gambling, T, and R. Karim; Business and Accounting Ethics in Islam, Journal of Business Ethics, No.12(5), 1991.
  21. Kamla, R.; “Critical insights into contemporary Islamic accounting”;Critical perspectives on accounting, No.20(8), 2009.
  22. Karim, R.A.A; “The nature and rationale of a conceptual framework for financial reportring by Islamic banks”; Accounting and Business Research, No.25(100), 1995.
  23. Lang, Mark H., Lins, Karl V. and Mark G. Maffett; “Transparency, Liquidity, and Valuation: International Evidence on When Transparency Matters Most”; Journal of Accounting Research 50, No.3, 2012.
  24. Muhammad, R.; “The disclosure evaluation of Islamic banking reports: evidences from Middle East and other regions in Asia”; Journal of Islamic Finance, No.4(2). 2015.
  25. Napier, C., & R. Haniffa;Islamic accounting; United Kingdom: Edward Elgar Publishing, 2011.
  26. Nazim, U.; “Comparative Analysis of Reporting Practices of Islamic Financial Institutions”; 2019 (https:// www .researchgate. net /publication).
  27. Taheri, M; “The basic principles of Islamic Economy and their Effects on Accounting Standard Setting”; (www.islamic-finance.net) ,
  28. Sugianto and Nurlaila; “The Integration of disclosure of Islamic Social Reporting (ISR) in Islamic Bank Financial Statements”; (https ://www .shs-conferences .org /articles /shsconf/pdf /2017 /04/ shsconf _icga2017_00011.pdf).
  29. Trokic, A.; “Islamic accounting; history, development and prospects”;European Journal of Islamic Finance, No.3, 2015.
  30. Yaya, R and S. Hameed; “Objectives and Characteristics of Islamic Accounting”; Yogyakarta, Indonesia: Academicians in Accounting Perceptions of Muslim Conference paper, 2004.
  31. Velayutham, S.; “"Conventional" accounting vs "Islamic" accounting: the debate revisited”; Journal of Islamic Accounting and Business Research, No.5(2), 2014.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار