نظام احسن به مثابه یکی از مبانی اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

مقاله پیش رو در صدد پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان نظام احسن را به عنوان یکی از مبانی جهان‌شناسی اقتصاد اسلامی معرفی کرد. فرضیه‌ای که مقاله در پی اثبات آن می‌باشد این است که نظام احسن که در فلسفه و کلام اسلامی مطرح است و با رویکرد قرآنی بیان می‌شود، می‌تواند به عنوان یکی از مبانی فلسفی اقتصاد اسلامی اخذ شده و در نظریه‌پردازی‌های اقتصاد اسلامی به عنوان یک پیش‌فرض نقش‌آفرینی کند.
 از مهم‌ترین دستاوردهای مقاله این است که نشان می‌دهد چگونه‌ آموزه‌‌های «قضا و قدر»، «سنت‌های الهی» و «خیر و شر» که از عناصر اصلی نظام احسن از دیدگاه قرآن کریم هستند، منافاتی با رشد و توسعه نداشته، بلکه تقویت‌کننده آن هستند.
مقاله به لحاظ رویکرد مطالعه تطبیقی است و اقتصاد کلاسیک نیز مطالعه شده است. ازآنجاکه نظام احسن یک مفهوم فلسفی می‌باشد، نخست برداشت فلسفی از این مفهوم مطرح شده و سپس آثار آن در اقتصاد معرفی شده است؛ به لحاظ تفسیری نیز روش تحلیلی عقلی اتخاذ شده است. پذیرش نظام احسن به عنوان یک مبنای فلسفی برای اقتصاد اسلامی، ایده جدیدی است که در مطالعات گذشته کمتر به چشم می‌خورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Best System (Nidham-al-Ahsan) as One of Fundamental Principals of Islamic Economics

نویسنده [English]

  • Ali Asghar Hadavinia
چکیده [English]

This Paper is to answer this question that how the best system (nidham-al-ahsan) can be introduced as one of fundamental ??? principles of Islamic economics. The hypothesis that the paper is to prove it is that the best system proposed in Islamic theology and philosophy explained with a Quranic approach, can be taken as one of philosophical principles of Islamic economics and make role as a proposition in theories of Islamic economics. The most important finding of this paper is that it shows how “fate”, “divine rules”, and “good and evil” that are of main elements of the best system from the viewpoint of Quran, are not in contradiction with growth and development and strengthen growth and development. Paper uses the comparative study and studies the classical economics. As the best system is a philosophical concept, its philosophical meaning has benn proposed at first and then its effects on economics have been studied. The interpretational approach of the paper is analytical-reason methodology. Accepting the best system a philosophical foundation for Islamic economics, is a new idea that has rarely been studied in the past.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic economics
  • the best system (nizam-al-ahsan)
  • Fate
  • divine rules
  • poverty and richness
  • aliment rule
  1. ابن‌رشد، محمد‌بن‌احمد؛ تفسیر ما بعد الطبیعه ارسطو؛ چ2،  تهران: مؤسسه انتشارات حکمت، 1380.
  2. تمیمى آمدى، عبدالواحد‌بن‌محمد؛ غررالحکم و دررالکلم؛ چ2، قم: دارالکتاب الإسلامی، 1410ق.
  3. تفضلى، فریدون؛ تاریخ عقاید اقتصادى؛ چ2، تهران: نشر نى، 1375.
  4. جوادی آملی، عبدالله؛ ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد؛ ]بی‌جا[: انتشارات الزهراء3، 1405ق.
  5. الحر العاملی، محمد‌بن‌الحسن؛ وسائل‌الشیعة؛ چ2، قم: مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث بقم، 1414ق.
  6. حسینی همدانی‌، سیدمحمدحسین؛ انوار درخشان در تفسیر قرآن؛ تهران: کتاب‌فروشی لطفی، 1404ق.
  7. الخضیری، زینب محمود؛ فلسفة التاریخ عند ابن‏خلدون؛ قاهره: دارالثقافة للنشر و التوزیع، 1991م.
  8. ذبیحی، محمد؛ ترجمه و شرح بخش نخست مبدأ و معاد صدرالمتألهین شیرازی؛  قم: انتشارات اشراق، 1380.
  9. راسل، برتراند؛ تاریخ فلسفه غرب؛ ‌ترجمه ‌نجف دریابندری؛  تهران: نشر پرواز، 1365.
  10. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات غریب القرآن؛ بیروت ـ سوریه: دارالعلم، الدار الشامیة، 1412ق.
  11. رودنسون، ماکسیم؛ اسلام و سرمایه‌داری؛ ترجمه محسن ثلاثی؛ تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1358.
  12. زکریا، ابوالحسین احمد‌بن‌فارس؛ معجم مقاییس‏ اللغه؛ تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛  ]بی‌جا[: مکتبة الإعلام الإسلامی، 1404ق.
  13. ژید، شارل و ریست، شارل؛ تاریخ عقاید اقتصادی؛ ترجمه کریم سنجابی؛ چ3، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1370.
  14. سبحانی‌، جعفر؛ الالهیات؛ بیروت: الدار الإسلامیة للطباعة والنشر والتوزیع‌، 1409ق.
  15. سعید‌فر، سعید؛ بررسی اخلاق کار و عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر آن؛ ]بی‌جا[: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، 1380.
  16. شریف الرضى، محمد‌بن‌حسین؛ نهج البلاغة (للصبحی صالح)، قم: هجرت، 1414ق.
  17. الصالحی الشامی، محمد‌بن‌یوسف؛ سبل الهدى و الرشاد فی سیرة خیر العباد؛ تحقیق و تعلیق عادل أحمد عبدالموجود و علی‌محمد معوض؛ بیروت: دارالکتب العلمیة،  1414ق.
  18. طباطبایى، سیدمحمدحسین؛ نهایة الحکمه؛ ایران: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه الجماعة المدرسین بقم المشرفه، 1404ق.
  19. ــــــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دارالکتاب الاسلامى، 1393ق.
  20. ــــــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ مقدمه و پاورقی استاد شهید مرتضى مطهرى;؛ چ2، تهران: انتشارات صدرا، 1370.
  21. طریحى، فخرالدین؛ مجمع‌البحرین؛ تحقیق و صحح سیداحمد حسینى؛ چ3، تهران: کتاب‌فروشى مرتضوى، 1375.
  22. عوده، عبدالقادر؛ المال و الحکم فی الإسلام؛ چ5، جده: الدار السعودیة للنشر و للتوزیع، 1984م.
  23. غنى‌نژاد اهری، موسى؛ مقدمه‏اى بر معرفت‌شناسى علم اقتصاد؛ تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، 1376.
  24. قدیری اصلی، باقر؛ سیر اندیشه اقتصادی؛ چ8، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1368.
  25. قریشى، سیدعلى‏اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ6، تهران:  دارالکتب الاسلامیة، 1371.
  26. مجلسى، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق.
  27. ‌محسنی، یحیی شکوه؛ ‌تاریخ مذاهب اقتصادی؛ اراک: ]بی‌نا[، 1330.
  28. محمدبن‌علی السمیح؛ ملکیة الارض فی الشرعیة الإسلامیة؛ ]بی‌جا[:] بی‌نا[، 1403ق.
  29. محمدی گیلانی؛ قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر؛ ]بی‌جا[: نشر سایه، 1375.
  30. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ چ2، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی، 1379.
  31. ــــــــ؛ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن؛ تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1368.
  32. ــــــــ؛ آموزش عقاید؛ چ8، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى، 1371.
  33. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی‌ کلمات القرآن الکریم؛ تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق‏.
  34. مطهری، مرتضی؛ تکامل اجتماعی؛ چ7، تهران: انتشارات صدرا، 1372(الف).
  35. ــــــــ؛ عدل الهی؛ چ7، تهران: انتشارات صدرا، 1372(ب).
  36. ــــــــ؛ انسان و سرنوشت؛ چ12، تهران: انتشارات صدرا، 1372(ج).
  37. ــــــــ؛ مقدمه‏ای بر جهان‌بینی اسلامی؛ ج4 (انسان در قرآن)، چ8، تهران: انتشارات صدرا، 1373.
  38. موسایی، میثم؛ اسلام و فرهنگ توسعه؛ تهران: سرزمین ما، 1380.
  39. میرباقری، سیدمحسن؛ سیمای انسان مختار در قرآن؛ تهران: رایزن، 1378.
  40. نمازى، حسین؛ نظام‏های اقتصادى؛ تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتى، 1374.
  41. ولایی، عیسی؛ کار در منابع اسلامی؛ تهران: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، 1378.
    1. Hernán D. Caro; The Best of All Possible Worlds? Leibniz’s Optimism and its Critics 1710 - 1755; Institut für Philosophie, Philosophische Fakultät, 2014.
    2. Campbell Brown and Yujin Nagasawa; The Best of All Possible Worlds; Synthese, Vol. 143, No. 3, 2005.
    3. Jesse R. Steinberg ,Leibniz; Creation and the Best of All Possible Worlds; International Journal for Philosophy of Religion, Vol. 62, No.3, 2007.