امکان‌سنجی فقهی طرح‌های بازنشستگی خصوصی ترکیبی در ایران

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال

3 دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

طبق برآوردها جمعیت سالمند ایران همانند جهان سال به سال افزایش خواهد یافت؛ ازآنجاکه نسل جوان وظیفه حمایت نسل مسن را بر عهده دارد، بی‌تعادلی ایجادشده در سال‌های آتی یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های سیاست‌گذاران نظام بازنشستگی خواهد بود؛ افزایش طول عمر در دهه‌های اخیر و روند رو به رشد آن، منجر به تعهدات تأمین‌نشده قابل توجهی در طرح‌های بازنشستگی با مزایای معیّن شده است؛ در این میان طی سال‌های اخیر طرح‌های بازنشستگی ترکیبی  به واسطه ویژگی‌های خاص خود همچون انعطاف‌پذیری بالا و امکان مدیریت ریسک بیشتر در دنیا رو به افزایش هستند.
 تحقیق پیش رو به امکان‌سنجی فقهی این نوع طرح‌ها بر اساس فقه امامیه می‌پردازد؛ بر اساس بررسی فقهی صورت‌گرفته، شبهات غرری و ربوی‌بودن به عنوان دو مسئله اساسی طرح‌های بازنشستگی شناسایی شد؛ این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی- استنباطی، راهکارهایی جهت اصلاح طرح‌ها و رفع شبهات ارائه نمود؛ از جمله راهکارهای اصلاحی می‌توان به «ابهام‌زدایی از طرح‌های بازنشستگی»، «پرداخت سالواره از محل دارایی‌های عضو طرح بازنشستگی» و «پرداخت سالواره مرتبط با سرمایه‌گذاری مشروع» اشاره کرد. 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Feasibility Study of Combined Private Pension Projects in Iran

نویسنده [English]

  • Mohammad Safari 3
چکیده [English]

According to estimates, like the world, elder population of Iran will increased year by year. As young generation has the task of supporting old generation, the created inequilibrium in future, will be one of greatest worries of pension system policymakers. The increase of longevity in recent decades and its’ growing trend, results in significant uncovered liabilities of pension projects with defined advantages. In recent years, combined pension projects, because of its’ special features, like high flexibility and high potential for risk management, is increasing worldwide.
This research is a jurisprudential (fiqhi) feasibility study of these projects based on imamiyya jurisprudence. Based on jurisprudential analysis, deceit(gharar) and riba, are two basic problems of pension projects. This research, through an analytical-inferential Methodology, has presented solutions for revising projects and resolving problems. “Disambiguation of pension projects”, “annuity payment from the assets of pension projects’ member” and “annuity payment related to eligible investment” are of those presented solutions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pension fund
  • pension project
  • life insurance
  • annuity
  • imamiyya jurisprudence

مراجع

* قرآن کریم.

  1. ابن‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد؛ النهایة فی غریب الحدیث و الأثر؛ تحقیق محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی؛ قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367.
  2. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم؛لسان‌العرب؛ ج1، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1405ق.
  3. امینی، علیرضا و عباس سماواتی؛ «موضوع‌شناسی پول و جایگاه آن در احکام فقهی کاهش ارزش پول»؛ جستارهای اقتصادی، س4، ش1، 1386.
  4. انتظاری، بهروز و نرگس حسینی‌نیا؛ نشریه آماری صندوق بازنشستگی کشوری؛ تهران: دفتر برنامه‌ریزی و توسعه سیستم‌های صندوق بازنشستگی کشوری، آخرین دسترسی در تاریخ 10/09/1395.
  5. چهارمحالی، حسن؛ امکان‌پذیری ایجاد صندوق بازنشستگی خصوصی در ایران با مطالعه چند کشور منتخب؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی;، 1388.
  6. داودی، پرویز و میثم موسایی؛ «پژوهشی درباره ربا و جبران کاهش خرید پول»؛مطالعات جامعه‌شناختی، س1، ش6، 1379.
  7. راع‍ی، رض‍ا و ع‍ل‍ی س‍ع‍ی‍دی؛م‍ب‍ان‍ی‌ م‍ه‍ن‍دس‍ی‌ م‍ال‍ی‌ و م‍دی‍ری‍ت‌ ری‍س‍ک؛ ‌ت‍ه‍ران: س‍ازم‍ان‌ م‍طال‍ع‍ه‌ و ت‍دوی‍ن‌ ک‍ت‍ب‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ دان‍ش‍گ‍اه‌ه‍ا (س‍م‍ت‌)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، 1383.
  8. روغنی‌زاده، مصطفی؛ تحلیل ریاضی بر وضعیت صندوق‌های بازنشستگی ایران و طراحی سیستم بهینه برای صندوق‌های یادشده (گزارش پروژه)؛ تهران: انتشارات صحفی، 1384.
  9. زاده غلام، زهرا؛ سالمندشدن جمعیت و اصلاحات سیستم‌های بازنشستگی؛ تهران: واحد تحقیقات و مطالعات بیمه‌ای واحد حسابرسی صندوق بازنشستگی کشوری، 1389.
  10. زبیدی، محمدبن‌محمد مرتضی؛تاج العروس من جواهر القاموس؛ تصحیح علی شیری؛ بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1205ق.
  11. شکوری، مرتضی؛ آثار تغییرات ساختار سنی جمعیت ایران بر صندوق بازنشستگی کشوری؛ تهران: صندوق بازنشستگی کشوری، 1388.
  12. شهیدی تبریزی، میرفتاح و مرتضی‌بن‌محمدامین انصاری؛ المکاسب؛ قم: سماء قلم، 1388.
  13. طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد: مجمع‌البحرین؛ ج1، تحقیق احمد حسینی اشکوری؛ تهران: مکتبه المرتضویه، 1375.
  14. عبده تبریزی، حسین و میثم رادپور؛ مجموعه مقالات مالی و سرمایه‌گذاری؛مقاله«تجدید ساختار نظام تأمین اجتماعی و بازنشستگی در جمهوری اسلامی ایران»؛ چ2، تهران: انتشارات پیشبرد، 1390.
  15. عطاریان، ایراندخت؛ چالش‌های صندوق بازنشستگی کشوری و راهبردهای برون‌رفت از آن؛ تهران: صندوق بازنشستگی کشوری، 1390.
  16. ف‍اض‍ل‌ ل‍ن‍ک‍ران‍ی، م‍ح‍م‍د؛ ج‍ام‍ع‌‌ال‍م‍س‍ائ‍ل‌؛ ق‍م‌: ام‍ی‍رال‍ع‍ل‍م‌، 1376.
  17. گرامی، محمدعلی؛«نگاهی نو به ملاک حرمت ربا»؛ فقه و حقوق،س1، ش3، 1385.
  18. محقق داماد، مصطفی؛قواعد فقه؛تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1383.
  19. محقق‌نیا، محمد‌جواد، حسین تملکی و هادی خواجه‌زاده‌ دزفولی؛ «بررسی قراردادهای سوآپ نرخ بهره از دید فقه امامیه»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی،س13، ش52، 1392.
  20. محمدی، مهدی و غدیر مهدوی ‌کلیشمی؛ «تحلیل فقهی ـ اقتصادی جبران کاهش قدرت خرید پول»؛ پژوهش‌های اقتصادی ایران، س18، ش55، 1392.
  21. مصباحی‌مقدم، غلامرضا و اسماعیل رستم‌زاده ‌گنجی؛ «غرر در معاملات اختیارات بر روی سهام از دیدگاه فقه امامیه»؛ جستارهای اقتصادی،س1، ش4، 1386.
  22. معصومی‌نیا، علی و مهدی الهی؛ «امکان‌سنجی فقهی استفاده از سوآپ کالا در بازارهای مالی ایران»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی،س11، ش44، 1390.
  23. معصومی‌نیا، غلام‌علی و احمد بهاروندی؛ «بررسی فقهی قراردادهای پوشش ریسک دارایی‌های ارزی»؛فصلنامه اقتصاد اسلامی،س8، ش31، 1387.
  24. موسوی خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، سیدروح‌الله؛ تحریرالوسیله؛ قم: دارالعلم، 1379.
  25. م‍وس‍وی‍ان، سیدع‍ب‍اس؛ بازار سرمایه اسلامی؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
  26. میر‌جلیلی، سید‌حسین؛ «جبران کاهش ارزش پول؛ نظریه و کابرد»؛جستارهای اقتصادی، س2، ش2، 1384.
  27. میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن؛ جامع الشتات فی اجوبة السؤالات؛ تحقیق مرتضی رضوی؛ تهران: کیهان، 1371.
  28. نجفی، محمدحسن‌بن‌باقر؛جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام؛ تحقیق ابراهیم سلطانی نسب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1362.
  29. نراقی، احمد‌بن‌محمدمهدی؛ عوائد الایام؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1375.
  30. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ بیروت: موسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث، 1408ق.
  31. ی‍وس‍ف‍ی، اح‍م‍دع‍ل‍ی؛ خرید و فروش اسکناس (بررسی فقهی)؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
  32. ــــــــ؛ «بررسی فقهی نظریه‌های جبران کاهش ارزش پول»؛ فقه اهل‌بیت:، س3، ش8،1381.
    1. Blake, David; Pension finance; Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 2006.
    2. Hull, John; Options, futures and other derivatives; 6th ed. Englewood Cliffs, N.J., London: Pearson/Prentice Hall, 2006.
    3. Manjoo, Faizal Ahmad; "The UK legal reforms on pension and the opportunity for Islamic pension funds"; In JIslamic Acc and Bus Res3 (1), DOI: 10.1108/17590811211216050., 2012.
    4. Ross, Stephen A.; Westerfield, Randolph; Jaffe, Jeffrey F.;  Corporate finance; 9th ed. New York: McGraw-Hill/Irwin (The McGraw-Hill/Irwin series in finance, insurance, and real estate), 2010a.
    5. Ross, Stephen A.; Westerfield, Randolph; Jordan, Bradford D; Fundamentals of corporate finance; 9th ed., Standard ed. Boston: McGraw-Hill Irwin (The McGraw-Hill/Irwin series in finance, insurance and real estate), 2010b.
    6. Zorn, Paul; "Alternative Retirement Plan Designs. Hybrid Plans"; In Government Finance Review, 2011.
اقتصاد اسلامی

دوره 17، شماره 65
بهار 1396
صفحه 179-206

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار