واکاوی فقهی موانع مشروعیت سبدگردانی نهادهای مالی در بازار سرمایه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه سطح3، حوزه علمیه قم کارشناسی ارشد فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی

2 مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی

3 مدیر گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی

چکیده

سبدگردانی، فعالیتی از جانب اشخاص حقوقی خبره در امر سرمایه­گذاری موسوم به سبدگردان­هاست که طی قراردادی تحت ضوابط و دستورالعمل­های مصوب نهاد بورس، به نمایندگی از سرمایه­گذار و از محل وجوه نقد، اوراق بهادار و مطالبات وی در مقابل دریافت کارمزدی متناسب با بازده سبد سهام، با اتخاذ استراتژی مناسب و لحاظ انتفاع سرمایه­گذار نسبت به نگهداری یا خریدوفروش محتویات سبد در بازار سرمایه پایش صورت می­دهند. با وجود نقش پررنگ سبدگردانی در بازار سرمایه و نیز گستردگی دامنه مخاطبان آن، موانعی در مشروعیت سبدگردانی به چشم می­خورد که این امر واکاوی فقهی آنها را به  شیوه توصیفی ـ تحلیلی و بررسی منابع کتابخانه­ای ضرورت بخشیده است. نتایج گویای آن است که دو عقد وکالت و جعاله از نزدیک­ترین عقود معهودی هستند که سبدگردانی قابلیت اندراج تحت آنها را دارد. البته طبق برخی از مبانی، این اندراج با ایراداتی مواجه­ است؛ اما در این فرض نیز تصحیح سبدگردنی با اختیار نظریه­ انحصاری‌نبودن عقود و تمام‌بودن ادله اعتبار عقود غیرمعهود، امکان‌پذیر خواهد بود. همچنین پذیرش مشروعیت مورد تعهد سبدگردان به صورت مطلق، هموار نیست. ضمن اینکه در پذیرش مجرد ریسک و خطرپذیری به عنوان منشأ مشروع سود، تردید وجود دارد. همچنین ورود ضرر بر مشتریان به دنبال خلأهایی در برخی از مقرره­های حاکم بر سبدگردانی، مشروعیت سبدگردانی را با اشکال مواجه می­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential analysis of obstacles to the legitimacy of portfolio management by financial institutions in the capital market

نویسندگان [English]

  • سیدعلیرضا amin 1
  • hamidreza basiri 2
  • gholamali masuminia 3
1 Level 3 student, Qom seminary Master of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Allameh Tabatabai University
2 Director of the Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Allameh Tabatabai University
3 Director of the Department of Islamic Economics and Banking, Faculty of Economics, Kharazmi University
چکیده [English]

Portfolio management is an activity by investment legal entities in the field of investment called portfolio management, which under a contract under the rules and instructions approved by the stock exchange institution, on behalf of the investor and from the place of cash, securities and receivables, in return Receiving a commission commensurate with the return of the stock portfolio, by adopting an appropriate strategy and in terms of the investor's profit, monitors the maintenance or purchase and sale of the contents of the portfolio in the capital market. Despite the prominent role of portfolio management in the capital market and the wide range of its audience, there are obstacles in the legitimacy of portfolio management, which has necessitated their jurisprudential analysis in a descriptive-analytical manner and the study of library resources. . The results indicate that the two contracts of power of attorney and forgery are the closest contractual contracts under which portfolio management can be entered. Of course, according to some sources, this entry has some drawbacks. But even in this case, the correction of the neck basket will be possible with the option of the theory of non-exclusivity of contracts and the completeness of the evidence for the validity of non-contractual contracts. Also, accepting the legitimacy owed by the portfolio manager is absolutely not smooth. At the same time, there are doubts about the single acceptance of risk and risk-taking as a legitimate source of profit. Also, the loss of customers due to gaps in some of the regulations governing portfolio management, the legitimacy of portfolio management is challenged.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Portfolio management
  • Financial institution
  • Capital market
  • Variable commission
  • Unusual contracts in the era of Sharia
  • stocks
  1. *    قرآن کریم.

    1. ابن‌زهره، حمزه‌بن‌علی؛ غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع؛ چ1، قم: مؤسسه امام صادق7، 1417ق.
    2. آقانظری، حسن؛ «بررسی فقهی ـ حقوقی شخصیت حقوقی»؛ فصلنامه حقوق اسلامی، س14، ش54، 1396.
    3. امام خمینی، سیدروح‌الله؛ تحریرالوسیله؛ چ1، تهران: م‍ک‍ت‍ب‍ه ‌‌ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ه ‌الاس‍لام‍ی‍ه‌، 1392ق.
    4. تبریزی، جواد؛ استفتائات جدید؛ چ3، قم: نشر سرور، 1385.
    5. جمعی از پژوهشگران زیر نظر آیت‌الله هاشمی شاهرودی؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌البیت:؛ چ1، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت:، 1382.
    6. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد؛ صحاح ـ تاج اللغه و صحاح العربیه؛ چ1، بیروت: دارالعلم للملایین،1410ق.
    7. حجتی اشرفی، غلامرضا؛ مجموعه‌ قوانین‌ اساسی‌ ـ مدنی‌: با آخرین‌ اصلاحات‌ و الحاقات؛ چ6، تهران: گنج دانش، 1380.
    8. حسینى مراغى، سیدمیرعبدالفتاح‌بن‌علی؛ عناوین الفقهیه؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
    9. حلی، حسن‌بن‌یوسف؛ تذکره الفقها؛ چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1414ق.
    10. ــــــــ؛ تحریر الاحکام؛ چ1، قم: مؤسسه امام صادق7، 1420ق.
    11. خویی، سیدابوالقاسم؛ منهاج الصالحین؛ چ28، قم: نشر مدینه العلم، 1410ق.
    12. ــــــــ؛ مبانی العروه الوثقی؛ تقریر سیدمحمدتقی خویی؛ چ1، قم: منشورات مدرسه دارالعلم، 1409ق.
    13. سبزواری، سیدعبدالاعلی؛ مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام؛ چ4، قم: مؤسسه المنار، 1413ق.
    14. شهیدی، مهدی؛ حقوق مدنی 1 (تشکیل قراردادها و تعهدات)؛ چ13، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1396.
    15. صدر، سیدمحمدباقر؛ اقتصادنا (بررسی‌هایی درباره اقتصاد اسلام)؛ ترجمه عبدالعلی اسپهبدی؛ تهران: جهاد سازندگی، 1360.
    16. ضیایی، غلام محمد؛ «احکام فقهی سود»؛ پایان‌نامه سطح4، قم: جامعه المصطفی العالمیه، 1395.
    17. طالب تبار دولتی، فهیمه؛ «ماهیت و رژیم حقوقی حاکم بر سبدگردانی در بازار اوراق بهادار»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1391.
    18. طوسی، محمدبن‌حسن؛ استبصار؛ چ1، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1390ق.
    19. ــــــــ؛ تهذیب الاحکام؛ چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه. 1407ق.
    20. ــــــــ؛ الخلاف؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق.
    21. ــــــــ؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ چ3، تهران: مکتبه المرتضویه الاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
    22. عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن‌علی؛ مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام؛ چ1، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق.
    23. عاملی، محمدبن‌حسن؛ وسائل الشیعه؛ چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1409ق.
    24. عبیدالله، محمد؛ مهندسی مالی اسلامی؛ ترجمه مسلم بمانپور و سجاد سیفلو؛ چ1، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1388.
    25. کاتوزیان، ناصر؛ قانون مدنی در نظم حقوق کنونی؛ چ31، تهران: انتشارات بنیاد حقوقی میزان، 1390.
    26. مصباحی‌مقدم، غلامرضا و محمد صفری؛ «بررسی درآمد حاصل از تحمل ریسک از دیدگاه آموزه‌های اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س9، ش۳۶، 1388.
    27. مطهری، مرتضی؛ مسئله ربا و بانک؛ چ23، تهران: انتشارات صدرا، 1394.
    28. معصومی‌نیا، غلامعلی؛ ابزارهای مشتقه: بررسی فقهی و اقتصادی؛ چ2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
    29. موسویان، سیدعباس؛ بازار سرمایه اسلامی1؛ چ2، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1399.
    30. نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
    31. واسطی، سیدمحمدمرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ چ1، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
    32. هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر؛ سیاست­های اقتصادی؛ چ1، تهران: دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، 1363.
    33. یزدى، سیدمحمدکاظم؛ عروه‌الوثقی، چ2، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1409ق.