آسیب‌شناسی روش‌های امهال مطالبات غیرجاری با معیار قصد جدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم (نویسنده مسئول).

2 استاد گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه قم

3 دانشجوی دکترای گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

چکیده

یکی از شیوه‌های پرکاربرد در امهال مطالبات غیرجاری در عقود مشارکتی، استفاده از روش تبدیل قرارداد به عقود تسهیلاتی دیگر است. در رابطه با تبدیل قراردادهای مشارکتی به دیگر عقود تسهیلاتی در بحث امهال وجود شبهه ربای جاهلی از منظر معیار مهمی همچون قصد جدی، مشروعیت این راهکار را با اشکال مواجه می‌کند؛ به‌طوری‌که این ابزارها سرپوشی برای فرار از ربا و از مصادیق حیل غیرمجاز ربا تلقی می‌گردد. در مقاله حاضر که از روش تحلیل محتوا استفاده شده، ضمن بررسی دیدگاه‌های فقهی موجود در رابطه با مشروعیت حیل ربا با استناد به معیار قصد جدی، به آسیب‌شناسی شیوه‌ امهال عقود مشارکتی از طریق تبدیل قرارداد پرداخته شده است. نتایج تحقیق گویای آن است که اشکال قصد جدی که در نهایت منجر به وقوع ربای جاهلی می‌شود، به صورت معتنا‌بهی در این راهکار وجود دارد. با توجه به پیچیدگی و دشواری روش‌های امهال و عدم اطلاع بسیاری از کارمندان و مشتریان از ماهیت و مفاد قراردادهای امهالی، اصلاً نمی‌توان به صورت منطقی انعقاد قرارداد همراه با قصد جدی را از سوی بانک و مشتریان متصور شد. شایان گفتن است، اگر قصد را در این نوع قراردادها به معنای انشاء هم در نظر بگیریم، عقود امهالی در مرحله انعقاد از منظر قاعده تبعیت عقد از قصد به‌طور جد دچار اخلال و مشکل خواهد شد. در نهایت، پیشنهاد می‌شود با توجه به ضرورت استفاده از راهکارهای امهالی در شرایط دشوار اقتصادی موجود، باید از طریق کاهش پیچیدگی شیوه‌های مورد استفاده در بحث امهال و نظارت مستمر بر اجرای آن، به استفاده حداقلی از آن فقط در شرایط ضرورت و اضطرار اکتفا شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pathology of methods of procrastination of non-current content with the criterion of serious intent

نویسندگان [English]

  • mohammad ali raghebi 1
  • saeed farahanifard 2
  • Fereshte Mollakarimi 3
1 Associate Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom University (corresponding author)
2 Professor of the Department of Islamic Economics, University of Qom
3 Phd student of the Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Qom
چکیده [English]

One of the most widely used methods in deferring non-current receivables in partnership contracts is to use the method of converting the contract into other facility contracts.
One of the most important jurisprudential challenges in converting partnership contracts into other facility contracts is the existence of serious suspicion of ignorant usury from the perspective of an important criterion such as serious intent. is included in.
The present article, which uses the method of content analysis, while examining the existing jurisprudential views regarding the legitimacy of usury with reference to the criterion of serious intent, has dealt with the pathology of the method of deferral of partnership contracts through contract conversion. The results of the research indicate that the forms of serious intention that eventually lead to the occurrence of ignorant usury are significantly present in this practice.
Due to the complexity and neglect of procrastination methods and customers' lack of knowledge about the nature and provisions of procrastination contracts, it can not be logically imagined to conclude a contract with a serious intention by the bank and customers. At the stage of concluding the contract, even if we consider the intention to mean the intention to sign and not the ultimate cause, the transaction is flawed in terms of the rule of compliance with the intention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • respite . Non-performing Loan
  • partnership contracts
  • contract conversion
  • usury
  • serious intent

مراجع

  1. آریا، محمد، مرادی، یاسر و نعیم عبدالله‌پور؛ «چالش‌های حقوقی و شرعی وصول و امهال مطالبات غیرجاری»؛ تهران: سومین همایش مالی اسلامی، 1396.
  2. آهنگران، محمدرسول، «بازپژوهشی حیله‌های مشروع فرار از ربا با رویکرد فقه مقارن»؛ پژوهش‌نامه مطالعات تطبیقی مذاهب فقهی، س1، ش1، 1400.
  3. بحیری، محمد عبدالوهاب؛ حیله‌های شرعی ناسازگار با فلسفه فقه؛ ترجمه حسین صابری؛ چ2، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1400.
  4. بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛ ربا (پیشینه تاریخی ربا، ربا در قرآن و سنت، انواع ربا و فرار از ربا)؛ قم: بوستان کتاب، 1381.
  5. بهاروندی، احمد، رنجبر فلاح، محمدرضا و اصغر ابوالحسنی هستیانی؛ «بررسی رابطه معضل مطالبات غیرجاری و عملیات بانکداری بدون ربا در ایران»؛ نشریه تحقیقات مالی اسلامی، ش10، ۱۳۹۵.
  6. خطیبی، مهدی؛ «تفکیک حیله‌های مجاز و حیله‌های غیرمجاز قرض ربوی با معیار عرف»؛ فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، س13، ش1، ۱۴۰۰.
  7. خمینی، سیدروح‌الله؛ کتاب البیع؛ نجف: الآداب، 1397.
  8. سیفى مازندرانى، علی‌اکبر؛ دلیل تحریر الوسیلة ـ فقه الربا؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1، 1417ق.
  9. شیرعالی، ستار، باقری، محمود و محمود بادینی؛ «بررسی ابعاد حقوقی امهال مطالبات غیرجاری در نظام بانکی ایران»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش80، 1399.
  10. عاملی، زین‌الدین؛ مسالک الافهام؛ قم: انتشارات دارالهدی، [بی‌تا].
  11. عاملی، محمدجواد؛ مفتاح الکرامة؛ بیروت: انتشارات دارالاحیاءالتراث العربی، [بی‌تا].
  12. فیاض، محمدصادق؛ «چالش حیله‌های شرعی فرار از ربا در نظام فقهی امام خمینی1»؛ فصلنامه گفتمان فقه حکومتی، س3، ش، 1398.
  13. محمدی، تیمور و دیگران؛ «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری مطالبات غیرجاری در نظام بانکی کشور»؛ فصلنامه مجلس و راهبرد، س24، ش89، ۱۳۹۶.
  14. مطهری، مرتضی؛ ربا، بانک و بیمه؛ تهران: انتشارات صدرا، 1364.
  15. مکارم شیرازى، ناصر؛ بررسى طرق فرار از ربا؛ قم: [بی‌جا]، [بی‌تا].
  16. موسویان، سیدعباس؛ ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)؛ چ4، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.
  17. ــــــــ؛ «خلأ قانونی مطالبات غیرجاری در قانون عملیات بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۵۲، ۱۳۹۲.
  18. موسویان، سیدعباس و حسین میثمی؛ بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری ـ تجارب عملی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، ۱۳۹۷.
  19. موسویان، سیدعباس و روح‌اله غلامی؛ «بررسی راهکارهای استمهال مطالبات غیرجاری در بانکداری بدون ‌ربا»؛ فصلنامه روند بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ش 63 و 64، ۱۳۹۲.
  20. موسویان، سیدعباس و فرشته ملاکریمی؛ «ظرفیت عقود جهت امهال مطالبات غیرجاری در نظام بانکی بدون ربا»؛ تهران: بیست‌و‌هشتمین همایش بانکداری اسلامی، ۱۳۹۵.
  21. میرمعزی، سیدحسین؛ «حیل ربا»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س6، ش24، ۱۳۸۵.
  22. نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام؛ بیروت: دارالاحیاءالتراث العربی، 1981م.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار