ارزیابی سازگاری قوانین و مقررات بانکداری بدون ربا با ماهیت بانک و امکان‌سنجی ایجاد سازگاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری اقتصاد دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس

2 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی و پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس

چکیده

در طول یکصد سال اخیر، سه دیدگاه در ادبیات اقتصادی پیرامون ماهیت بانک ارائه شده است که شامل واسطه‌گری مالیِ صِرف، خلق پول تجمعی یا ضریب فزاینده و دیدگاه خلق پول انفرادی می‌باشد. در مقاله حاضر به روش تحلیلی- توصیفی، این سه دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است و دیدگاه منطبق بر واقعیت بانک معرفی شده است. ازسوی دیگر نص قوانین و مقررات بانکداری بدون ربا در ایران مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که تعاریف، عقود فیمابین سپرده‌گذار و بانک، و نیز نحوه شناسایی درآمد و تقسیم آن بین بانک و سپرده‌گذار، حاکی از حاکمیت دیدگاه نخست (واسطه‌ مالیِ صِرف بودن بانک) بر این مقررات می‌باشد.
به منظور افزایش سازگاری میان قوانین و مقررات مذکور و ماهیت بانک، پیشنهاداتی در خصوص اصلاح تعاریف (عملیات بانکی، سپرده و قوه ابراء)، اصلاح عقود مربوط به سپرده‌گذاری (قرض و وکالت)، و نیز اصلاح شیوه شناسایی و تقسیم درآمدهای مشاع و غیرمشاع میان بانک و سپرده‌گذاران ارائه شده است. با این وجود، نوع روابط بانکها در بازار بین بانکی و تعامل بانکها با بانک مرکزی، موجب می‌شود ایجاد سازگاری میان واقعیت بانک و مقررات بانکداری بدون ربا، از طریق کاربست نظریه وکالت ناممکن گردد. بر این اساس ادامه تلاش برای حذف ربا از بانک، مبتنی بر دیدگاه واسطه‌گری مالی مثمر ثمر نخواهد بود. لذا پیشنهادات فوق صرفاً به عنوان یک راهبرد کوتاه‌مدت، قابل ارائه است، اما راهبرد اصولی و بلندمدت به منظور حذف ربا (بهره) از نظام تأمین مالی، طراحی نظامات و نهادهایی متفاوت با بانک امروزی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the Compatibility between Usury Free Banking Laws and Regulations and the Nature of Modern Banks

نویسندگان [English]

  • Sayed Ali Rohani 1
  • Sayed Mahdi Banitaba 2
1 University of Tehran, Economic Department I.R.Iran Parliament Research Centre
2 Allameh Tabatabaei University I.R.Iran Parliament Research Center
چکیده [English]

Over the past 100 years, three approaches have been presented in the literature about the nature of the bank, including "financial intermediation", "Deposit Multiplier", and "money creation" theory of banking. In the present article, using analytical-descriptive method, these three perspectives are analyzed and the compatible approach with the reality of modern banks is introduced. Besides, the precise investigation of the laws and regulations regarding usury (interest) free banking in Iran, especially the definitions, the contracts between depositors and the bank, and the mechanisms designed for dividing bank income from Joint/Non-joint activities, shows that these regulations are designed based on "financial intermediation approach".
In order to increase the consistency between these laws and regulations and the nature of modern banks, recommendations are made, including definitions for banking operations and deposits; amending contracts related to depositing (Wakalah and Qard-al-hasan); and modifying the method for identifying and sharing bank revenues between the bank and depositors. Nevertheless, regarding the relationships between banks and the central bank, and also among banks in the interbank market, serious problems can arise, which make the compatibility between the modern bank's nature and the regulations for usury free banking almost impossible, through the use of Wakalah theory. Accordingly, continuing attempts to eliminate usury form banking system, based on the financial intermediation approach (the current ruling approach), will not be fruitful. Although as a short-term strategy, the above suggestions can be useful, but a fundamental and long-term approach to eliminate usury from the financial system necessitates different arrangements and institutions from modern banks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic banking
  • usury free banking
  • money creation
  • financial intermediation
  • money multiplier
  • wakalah contract

مراجع

  1. حسینی دولت‌آبادی، سیدمهدی؛ «ماهیت بانک و دلالت‌های آن برای مطالعات بانکداری اسلامی»؛ دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، س8، ش16، 1395.
  2. روحانی، سیدعلی و سیداحسان خاندوزی؛ «ارزیابی نظام پولی مبتنی بر ذخیره جزئی با معیار کارایی و عدالت»؛ فصلنامه جستارهای اقتصادی، دوره 18، ش36، 1400.
  3. سبحانی، حسن و حسین درودیان؛ «ارزیابی توجیه‌پذیری خلق پول به وسیله سیستم بانکی در نظام بانکداری اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س16، ش64، 1395.
  4. صمصامی، حسین و فرشته کیانپور؛ «بررسی امکان خلق پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی»؛ فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، س7، ش13، 1394.
  5. کمیجانی، اکبر، ابریشمی، حمید و سیدعلی روحانی؛ «ماهیت بانک و فرایند خلق پول بانکی: نقد دیدگاه‌های رایج و دلالت‌ها»؛ فصلنامه جستارهای اقتصادی، دوره 15، ش29، 1397.
  6. Bindseil, U.; "The Operational Target of Monetary Policy and the Rise and Fall of Reserve Position Doctrine"; European Central Bank Working Paper, 372, 2004.
  7. Culbertson, J.; "Intermediaries and Monetary Theory: A Criticism of the Gurley-Shaw Theory"; The American Economic Review, Vol.48, 1958.
  8. Dudley, W.; "The Economic Outlook and the Fed’s Balance Sheet: The Issue of How versus When"; Speech delivered at the Federal Reserve Bank of New York, 29 July 2009.
  9. Goodhart, C.; "Whatever became of the Monetary Aggregates?"; National Institute Economic Review, Vol.200, 2007.
  10. Gray, S.; "Central Bank Balances and Reserve Requirements"; IMF Working Paper, WP/11/36, 2011.
  11. Gurley, J. & E. Shaw; "Financial Aspects of Economic Development"; The American Economic Review, 45, No.4, 1955.
  12. Jakab, Z. & M. Kumhof; "Banks are not intermediaries of loanable funds and why this matters"; Bank of England Working Paper, No.529, 2015.
  13. Keynes, J. M.; A Treatise on Money, Vol.1, London: MacMillan and Co, 1930.
  14. King, M.; Speech given by Governor of the Bank of England To the South Wales Chamber of Commerce, 23 October 2012.
  15. Lindner, F.; "Does Saving Increase the Supply of Credit? A Critique of Loanable Funds Theory"; World Economic Review, Vol. 2015(4), 2015.
  16. Mohd Naved Khan; "Credit Creation by Conventional Banks and Islamic Banking System”; Asian Journal of Multidimensional Research, Vol.2, Issue 3, 2013.
  17. Samuelson, P. & W. Nordhaus; Economics (fifteenth ed.); New York: McGraw-Hill, 1995.
  18. Sheard, P.; "Repeat After Me: Banks Cannot And Do Not "Lend Out" Reserves"; Standard & Poors - Ratings Direct, 2013.
  19. Turner, A.; "Credit, Money and Leverage: What Wicksell, Hayed and Fisher Knew and Modern Macroeconomics Forgot"; Conference on “Towards a Sustainable Financial System”, Stockholm, 2013
  20. Werner, R.; "Can banks individually create money out of nothing - The Theories and the Empirical Evidence"; International Review of Financial Analysis, Vol.36, 2014.
  21. Yusuf Jha; "From Goldsmiths to Modern Banking: A Frank Look at Money-Creation Process and Its Relevance to Islamic Banking"; Islam and Civilisational Renewal, Vol.4, No.3, 2013.
  22. Zubair Hasan; "Credit creation and control: an unresolved issue in Islamic banking"; International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, Vol.1, Issue 1, 2008.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار