ضرورت مصرف کالاهای داخلی در پرتو اندیشه‌های مقام معظم رهبری

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی- معاون آموزش

2 دانش آموخته رشته معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام و دانشجوی دکتری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

یکی از پربسامدترین مؤلفه‌ها‌ی الگوی مصرف مطلوب در بیانات رهبری، مصرف محصولات داخلی است؛ به‌طوری‌که تأکید کردند مردم و همه کسانی که علاقه‌مند به ایران هستند نباید کالاهای خارجی را که مشابه داخلی دارد، استفاده کنند. در استفتائات نیز تصریح کرده‌اند که این یک توصیه ساده نیست هرچند فتوای شرعی نیز محسوب نمی‌شود. البته این موضوع با آموزه‌های اقتصاد کلاسیک و آزادی انتخاب‌های افراد از یک‌سو و حقوق مصرف‌کنندگان در اسلام، از سوی دیگر مغایرت دارد. در تاریخ اسلام هم فتوای فقهی خاصی جز از سوی برخی از علمای مشروطیت در این مورد دیده نمی‌شود. با توجه به مطالب فوق سؤال اصلی این است که مبنای فقهی و اقتصادی تأکیدات رهبری و علمای مشروطیت بر ضرورت مصرف کالاهای داخلی و پرهیز از مصرف تولیدات خارجی دارای مشابه داخلی چیست؟ آیا می‌توان ردپایی از آن در منابع اسلامی یافت یا صرفاً توصیه‌ای مبتنی بر شرایط خاص کشور ماست؟ روش  تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با اقتباس از روش نظریه تاریخی داده‌بنیاد است که از میان اسناد مکتوب مقام معظم رهبری و اسناد تاریخی مشروطیت که دو قرن اخیر را پوشش می‌دهد جست‌وجو می‌کند. بررسی و تحلیل بیش از بیست سند تاریخی از علمای مشروطیت و تاریخ معاصر ایران و بیانات مقام معظم رهبری نشان می‌دهد که اندیشه ضرورت عدم مصرف کالاهای خارجی و ترویج مصرف تولیدات ملی، بر چهار مبنای فقهی ـ اقتصادیِ ملیت، نفی سبیل، منع تشبّه به کفار و تقویت اقتصاد ملی استوار ‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Necessity of Using Domestic Goods in the Thoughts of the Supreme Leader

نویسندگان [English]

  • sayyed hosain mirmoezi 1
  • Aliakbar Karimii 2
1 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده [English]

One of the most frequent components of the desierable consumption pattern in leadership statements is the use of domestic products, which emphasized that people and all those who are interested in Iran should not use foreign goods that are similar to domestic ones. In the Referendum question, he has also stated that this is not a simple recommendation, although not a religious fatwa. This, of course, contradicts the teachings of classical economics and the freedom of choice of individuals on the one hand and the rights of consumers in Islam. In Islamic history, there is also no specific Islamic jurisprudence except by some constitutional scholars in this regard.
Given the above, the main question is what are the jurisprudential and economic basis of the emphasis of leadership and constitutional scholars on the necessity of using domestic goods and avoiding the consumption of foreign products of the same domestic nature? Can it be traced back to Islamic sources or merely based on the specific circumstances of our country?
The research methodology is descriptive-analytical and adapted from the methodology of historical data theory, among the documents written by the Supreme Leader and the historical documents of the Constitutional Revolution that covers the last two centuries.
The analysis of more than twenty historical documents from and constitutional scholars of Iran and the statements of the Supreme Leader show that the notion of the necessity of non-consumption of foreign goods and the promotion of consumption of national products is based on the four jurisprudnence pillars: national economy, Nafye Sabil, the prohibition of similarity to Kuffar, and Strengthening the national economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leadership
  • Domestic goods consumption
  • Jurisprudence and Economic Basis
  • Nafye Sabil
  • Constitutional Scholars
  • Nationalism

مراجع

  1. آشنا، حسام‌الدین و مهدی قضاوی‌زاده؛ «مکتب علمی امام جعفر صادق7 به سوی یک مدل داده‌بنیاد»، مبانی و روش اندیشه علمی امام صادق7؛ به کوشش احمد پاکتچی؛ چ1، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1391.
  2. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن على؛ من لا یحضره الفقیه؛ ج4، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
  3. ابوالحسنی، علی؛ فراتر از روش آزمون و خطا: زمانه و کارنامه آیت‌الله العظمی آقا سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی;؛ چ1، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۹.
  4. ‏بجنوردى، سیدمحمد ‌بن‌ حسن موسوى؛ قواعد فقهیه؛ ج1، چ3، تهران: مؤسسه عروج، 1401ق.
  5. بهمنی، مهرزاد؛ «بررسی میزان ملی‌گرایی مصرفی، اعتماد به تبلیغات و تمایل به مصرف کالاهای داخلی در بین شهروندان 28 کشور»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی؛ س19، ش3، 1391.
  6. جلائیان‌نیا، علی‌اکبر و همکاران؛ «حمایت از تولیدات ملی و قاعدة نفی سبیل»، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلام؛ س23، ش2، 1394.
  7. جمعى از مؤلفان؛ مجله فقه اهل‌بیت: (فارسى)؛ ج15، چ1، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت:، [بی‌تا].
  8. حر عاملی، محمد ‌بن ‌حسن؛ امل‌الآمل؛ بغداد: انتشارات مکتبه اندلس، [بی‌تا].
  9. حرانى، ابن‌شعبه حسن ‌بن ‌علی؛ تحف العقول عن آل الرسول6؛ قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.
10. حقیقی، محمد و ماشاءالله حسین‌زاده؛ «مقایسه میزان تمایل به مصرف کالاهای داخلی در تهران با سایر مناطق جهان و بررسی پیامدهای آن بر ارزیابی و ترجیح محصولات»، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت در ایران؛ س13، ش4، 1388.

11. خیراندیش، مهدی و حاجیه رجبی فرجاد؛ «تدوین استراتژی‌های آموزشی و فرهنگی جهت ارتقاء مصرف تولیدات ملی»، فصلنامه آموزش در علوم انتظامی؛ س2، ش3، 1393.

12. دهقان‌نژاد، مرتضی؛ «موانع توسعه‌یافتگی ایران از نظر حاج‌آقا نورالله اصفهانی»، مجموعه مقالات نخستین همایش تبیین آراء و بزرگداشت هشتادمین سالگرد نهضت آیت‌الله شهید حاج‌آقا نورالله اصفهانی؛ اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان، 1384.

13. سلطانی، ابراهیم و داور ونوس؛ «بررسی علل عمده گرایش مصرف‌کنندگان ایرانی به محصولات خارجی»، فصلنامه دانش مدیریت؛ ش31و32، 1374 و 1375.

14. صدر، محمدباقر؛ اسلام راهبر زندگی؛ ترجمه مهدی زندیه؛ چ1، قم: دارالصدر، 1393.

15. عاملی، محمد ‌بن ‌حسن؛ امل‌الآمل؛ بغداد: انتشارات مکتبه اندلس، [بی‌تا].

16. ــــــــ؛ وسائل‌الشیعة، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1409ق.

17. قاسمی، حسن و همکاران؛ «بررسی عوامل مؤثر بر کشورگرایی مصرف‌کننده»، فصلنامه چشم‌انداز مدیریت بازرگانی؛ ش11، 1391.

18. لاری، شیخ عبدالحسین؛ حاشیه بر احکام قانون اداره بلدیه، مجموعه رسائل؛ چ1، تهران: بنیاد معارف اسلامی، 1418ق.

19. مطهرى، مرتضی؛ مجموعه آثار استاد شهید مطهرى؛ ج20، برگرفته از نرم‌افزار مجموعه آثار شهید مطهری، قم: مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى نور.

20. مقام معظم رهبری؛ ابلاغ سیاست‌های کلی اشتغال، 28/4/1390.

21. ــــــــ؛ بیانات پس از بازدید از سازمان صداوسیما، 28/2/1383.

22. ــــــــ؛ بیانات در اجتماع کارگران کارخانجات تولیدی داروپخش، ‌10/2/1391.

23. ــــــــ؛ بیانات در اجتماع مردم اسفراین‌، 22/7/1391

24. ــــــــ؛ بیانات در جلسه تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، 20/12/1392.

25. ــــــــ؛ بیانات در حرم رضوی در آغاز سال 1391، 1/1/1391.

26. ــــــــ؛ بیانات در حرم مطهر رضوی، 1/1/1393.

27. ــــــــ؛ بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، 9/7/1378.

28. ــــــــ؛ ‌‌بیانات در دیدار جمعی از پیشکسوتان جهاد و شهادت و خاطره‌‌گویان دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 31/6/1384.

29. ــــــــ؛ بیانات در دیدار جمعی از روحانیون، 14/12/1370.

30. ــــــــ؛ بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان، 13/2/1373.

31. ــــــــ؛ بیانات در دیدار جمعی از کارگران، 7/2/1390.

32. ــــــــ؛ بیانات در دیدار جمعی از معلمان و پرستاران و کارگران، 9/2/1388.

33. ــــــــ؛ بیانات در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور، 9/2/1394.

34. ــــــــ؛ بیانات در دیدار دانشگاهیان سمنان، 18/8/1385.

35. ــــــــ؛ بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت، 5/6/1382.

36. ــــــــ؛ بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت، 6/6/1390.

37. ــــــــ؛ بیانات در دیدار کارگران و فعالان بخش تولید کشور، 7/2/1392.

38. ــــــــ؛ بیانات در دیدار کارگران، 8/2/1395.

39. ــــــــ؛ بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 27/5/1389.

40. ــــــــ؛ بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 3/5/1391.

41. ــــــــ؛ بیانات در دیدار مردم آذربایجان، 29/11/1393.

42. ــــــــ؛ بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌های خراسان شمالی، 20/7/1391.

43. موسویان، سیدعباس و حسن بهاری؛ «مدل قیمت‌گذاری بازار کالا و خدمات در اقتصاد مقاومتی»، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی؛ ش4و5، 1392.

44. منتظری، حسینعلی؛ مبانی فقهی حکومت اسلامی؛ قم: مؤسسه کیهان، 1409ق.

45. میرجلیلی، علی‌محمد و همکاران؛ «وطن‌دوستی از دیدگاه قرآن و روایات»، فصلنامه کتاب قیم؛ س2، ش5، 1391.

46. نجفی، موسی؛ اندیشه تحریم و خودباوری تحلیل متون و اسناد تاریخی اقتصاد مقاومتی در تاریخ تحولات سیاسی ایران؛ چ1، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1391.

47. نورى، میرزاحسین؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ بیروت: مؤسسه آل‌البیت:، 1408ق.

  1. Heilmann, Kilian; "Does Political Conflict Hurt Trade? Evidence from Consumer Boycotts", Journal of International Economics;(doi: 10.1016/j.jinteco.2015.11.008), 2015.
  2.  Terence A. Shimp and Subhash Sharma;  "Ethnocentrism: Construction and Validation of the CETSCALE", Journal of Marketing Research;  Vol. 24, No. 3, 1987.
  3. Shimp T.A.; "Consumer ethnocentrism: The concept and a preliminary empirical test", in Kinnear, T.C. (Ed.), Advances in Consumer Research; Provo, UT, association for Consumer Research, Vol.11, 1984.
اقتصاد اسلامی

دوره 18، شماره 70
تابستان 1397
صفحه 5-34

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار