الگوی پیشنهادی تدوین بودجه در دولت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی

2 دانش پژوه مقطع دکترای فلسفه اقتصاد اسلامی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی

چکیده

بررسی منابع درآمدی منصوص در کتب فقهی و مصارف آنها نشان می‌دهد که شارع مقدس ساختاری کلی را دنبال کرده است. توجه به این ساختار بحث از مسائلی همچون امکان «گسترش قلمرو منابع درآمدی شرعی» و «تعریف منابع درآمدی جدید» و همچنین امکان تدوین بودجه مطابق با اهداف عالی نظام اسلامی را فراهم می‌کند.
عمده اتکای درآمدی بودجه دولت اسلامی بر ردیف‌های خمس، زکات، خراج و انفال بوده که ترکیبی از مالیات و واگذاری است. محوریت هزینه­کرد نیز بر رفع تبعیض و فاصله طبقاتی، ایجاد فرصت‌های شغلی و امنیت جامعه می‌باشد. سؤال این است که با توجه به منابع درآمدی و مصارف تعیینی در شریعت ‌آیا می‌توان الگویی برای نظام مالی جامعه اسلامی ‌ارائه داد؟ آیا به مقتضای تغییر و تحوّل در تشکیلات حکومت و افزایش هزینه‌های آن، حاکم اسلامی می‌تواند موارد مذکور را توسعه دهد؟ مقاله پیش‌ رو با رویکردی استنباطی به ارائه طرح تدوین بودجه دولت اسلامی پرداخته است. روش تدوین مقاله روش تحلیلی ـ  استنباطی است. بدیهی است با توجه به ابعاد موضوع از آموزه‌ها و روش استدلال اجتهادی نیز استفاده می‌شود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Suggested pattern for Budgeting in the Islamic State

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jamal Khalilian Eshkazari 1
  • hamid joshaghani 2
1 Associate Professor of Economics at Imam Khomeini Institute of Education and Research
2 imam khomeini
چکیده [English]

A large study of the sources of income in the jurisprudential books and their expenditures shows that the holy ruler has followed the general structure. Considering this structure, the discussion provides for issues such as the possibility of "expanding the territory of religious sources of income" and "defining new sources of income" as well as the possibility of formulating a budget in accordance with the highest goals of the Islamic system.
The main source of revenue for the Islamic State budget is based on khums, zakat, tribute and anfal, which is a combination of taxes and transfers. The focus of cost-creation is on eliminating discrimination and class distances, creating job opportunities and community security.
Now, the question is: Given the sources of income and expenditures in the Shari'a, can there be a model for the Islamic society's financial system. Is it possible for the Islamic ruler to expand the cases in light of the changes in the organization of the government and the increase in its costs?
The paper presents an inferential approach to presenting the Islamic State budget plan. The method of compilation of the paper is analytical-inferential. Obviously, according to the dimensions of the subject, the teachings and the method of ijtihadi reasoning are also used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic State Budget
  • source
  • cost
  • structure
  • pattern
  1. ابن‌کثیر، اسماعیل؛تفسیر القرآن‌ العظیم؛ بیروت: دارالفکر، 1419ق.
  2. آملی، محمدتقی؛ المکاسب و البیع؛ قم: دفترانتشارات اسلامی، 1413ق.
  3. بندری، لیلا؛ نظامآمارهایمالیدولت؛ تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1382.
  4. جمعى از مؤلفان؛ مصاحبه سیدکاظم حائری، ‌مجله فقه اهل‌بیت:؛ ج11-12، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى (فارسی)،‌ 1374.
  5. دادگر، یدالله؛ اقتصاد بخش عمومی؛ قم: انتشارات دانشگاه مفید، 1380.
  6. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه؛ مبانی اقتصاد اسلامی؛ چ3، تهران: سمت، 1379.
  7. رضایی، مجید؛ «مالیات‌های حکومتی مشروعیت یا عدم مشروعیت»، نامه مفید؛ ش35، 1382.
  8. ــــــــ؛ مقدمه‌اى بر مالیه عمومی؛ تهران: سمت، 1389.
  9. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی؛ لایحه بودجه سال 1393 کل کشور؛ تهران: مرکز مدارک و انتشارات تهران، 1392.

10. سیدرضی؛ نهج‌البلاغة (صبحی‌صالح)؛ قم: هجرت، 1414ق.

11. صدر، سیدکاظم؛ اقتصاد صدر اسلام؛ تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1374.

12. صدر، سیدمحمدباقر؛ نهادهای اقتصادی اسلام؛ ترجمه شوشتری؛ تهران: نشرکوکب، 1358.

13. ‌صدوق، ابن­بابویه؛أمالی؛ تهران: انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362.

14. صدیقی، محمد نجات‌الله؛ آموزش علم اقتصاد از دیدگاه اسلامی؛ ترجمه محمدرضا شاهرودی؛ تهران: دانشگاه امام صادق7، 1384.

15. طباطبایى، سید محمدحسین؛ المیزان؛ بیروت: مؤسسه اعلمی للمطبوعات‏، 1402ق.

16. طوسی، محمدبن‌حسن؛ تهذیب‌الأحکام؛ چ4، تهران: دارالکتب‌ الإسلامیة، 1407ق.

17. عاملى، محمدبن‌مکی؛ الدروس ‌الشرعیة؛ قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1412ق.

18. عاملى، محمدبن‌حسن؛ وسائل‌الشیعة؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1409ق.

19. عباسی ابراهیم؛ بودجه‌ریزی نوین در ایران (اصول، مراحل و روش‌ها)؛ تهران: نشر سمت، 1390.

20. کلینى، محمدبن‌یعقوب؛ کافی؛ چ4، تهران: دارالکتب‌ الإسلامیة، 1407ق.

21. لشکری، علیرضا؛ نظام مالیاتی اسلام؛ تهران: وزارت امور اقتصادی و دارایی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380.  

22. مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار؛ چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.

23. مصباحی‌مقدم، غلامرضا و حسین میسمی؛ بیت‌المال در اقتصاد و مالیه اسلامی؛ تهران: دانشگاه امام صادق7، 1394.

24. منتظرى نجف‌آبادى، حسین‌على؛ دراسات فی ولایة الفقیه و فقه‌ الدولة‌ الإسلامیة؛ چ2، قم: نشر تفکر، 1409ق«الف».

25. ــــــــــ؛ کتاب الزکاة؛ چ2، قم: مرکز جهانى مطالعات اسلامى، 1409ق«ب».

26. وزارة الاوقاف و الشؤون‌ الاسلامیة؛الموسوعةالفقهیة(المعروفة بالموسوعة الکویتیة)؛ چ2، کویت: وزارة الاوقاف و الشؤون‌ الاسلامیة، 1404ق. 

27. نائینى، محمدحسین غروى؛ تنبیه‌الأمة و تنزیه‌الملة؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1424ق.

28. نجفی، محمدحسن؛ جواهرالکلام؛ بیروت: دار احیاء ‌التراث ‌العربی، [بی‌تا].

29. نظری، حسن‌آقا و محمدتقی گیلک‌ حکیم‌آبادی‌؛ درسنامه نگرش علمی به هزینه و درآمد دولت اسلامی؛ قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، 1391.

30. نظری، مهدی و جمعى ازمؤلفان؛ «موارد وجوب زکات در اسلام»، مجله فقه اهل‌بیت: (فارسى)؛ قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت:، ج‌38، 1383.

31. نوری ‌همدانی، حسین؛ بیت‌المال در نهج‌البلاغه؛ تهران: بنیاد نهج‌البلاغه، 1386.