بررسی امکان‌پذیری تمایز اقتصاد اسلامی اثباتی و هنجاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه اقتصاد موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

در اقتصاد متعارف مناقشاتی پیرامون تفکیک اقتصاد هنجاری و اثباتی وجود دارد. در این مقاله به بررسی این سؤال می‌پردازیم که آیا در اقتصاد اسلامی نیز می‌توان تفکیک مشابهی انجام داد و در صورت امکان، رابطه بین آن‌ دو چیست؟ بنا به فرضیه مقاله، اقتصاد اسلامی را می‌توان دانشی ترکیبی از دو بدنه نظری پیوسته اقتصاد اسلامی اثباتی و هنجاری دانست.
یافته‌های این پژوهش که به روش تحلیلی سامان یافته، نشان می‌دهد اقتصاد اسلامی چگونگی ساماندهی فعالیت‌های اقتصادی به منظور دستیابی به اهداف نظام اقتصادی اسلام و حل مشکلات اقتصادی پیش ‌رو (اقتصاد اسلامی هنجاری) را بر پایه واقعیت‌های اقتصادی (اقتصاد اسلامی اثباتی) تجزیه و تحلیل می‌کند. بر این اساس اقتصاد اسلامی هنجاری، عهده‌دار ارزیابی وضعیت‌ها و توصیه ساختارها و سیاست‌های اقتصادی است؛ اقتصاد اسلامی اثباتی نیز به تبیین و پیش‌بینی اقتصادی می‌پردازد. در عمل، نوعی رفت و برگشت بین اقتصاد اسلامی هنجاری و اثباتی وجود دارد. اقتصاد اسلامی هنجاری با تعیین ساختارهای نهادی زمینه تحلیل علمی را فراهم می‌کند. تحلیل‌های اقتصاد اسلامی اثباتی می‌تواند مباحث اقتصاد هنجاری در حوزه منطقةالفراغ را بهبود بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on Possibility of Distinction between Normative and Positive Islamic Economics

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Tavakoli
گروه اقتصاد، موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم،ایران
چکیده [English]

In the conventional economy there is a conflict about the separation of normative and positive economies. In this paper, we examine the question of whether in Islamic economics, a similar distinction can be drawn and, if possible, what is the relationship between them? According to the hypothesis of the article, Islamic economics can be considered as a combination of two continuum theoretical and normative economics. The findings of this analytic-based research show that Islamic economics analyzes the organization of economic activities in order to achieve the goals of the Islamic economic system and solving the progressive economic problems (normative Islamic economics) on the basis of economic realities (positive Islamic economics). According to this, the normative Islamic economy is responsible for assessing the situation and advising economic structures and policies; the Islamic economics also provides evidence for economic forecasting. In practice, there is a kind of reciprocating between normative and providential Islamic economics. The normative Islamic economics provides the basis for scientific analysis by identifying the institutional structures. Analytical evidence of Islamic economics can improve the normative economics in the al-Faraq area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Economics
  • Nature of Islamic Economics
  • Positive Islamic Economics
  • Normative Islamic Economics
  • Prescriptive Islamic Economics
  1. ابراهیم، غسان، قحف، منذر؛ الاقتصاد الاسلامی علم او وهم؛ بیروت، دمشق: دار الفکر و دار الفکر المعاصر، 1420ق.
  2. بختیاری، صادق؛ «اقتصاد اثباتى، اقتصاد هنجارى و اقتصاد اسلامى»، نامه مفید؛ ش23، 1379.
  3. بلاگ، مارک؛ روش‌شناسی علم اقتصاد؛ ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی؛ تهران: نشر نی، 1380.
  4. توکلی، محمدجواد؛ «بازخوانی رویکرد شهید صدر در مورد هویت علمی اقتصاد اسلامی»، روش‌شناسی علوم انسانی؛ ش90، 1396.
  5. فنجری، محمدشوقی؛ الوجیز فی الاقتصاد اسلامی؛ ویرایش5، الریاض: دار الثقیف للنشر و التألیف، 1417ق.
  6. انس زرقا، محمد؛ «روش‌شناسی اقتصاد اسلامی»، اقتصاد اسلامی؛ ش10، 1382.
  7. صالح، سعاد ابراهیم؛ مبادی النظام الاقتصادی الاسلامی و بعض تطبیقاته؛ الریاض: دار عالم الکتاب، 1417ق.
  8. صدر، محمدباقر؛ اقتصادنا؛ بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1400ق.
  9. ــــــــــ؛ المدرسة الاسلامیة، الاسلام یقود الحیاة، المدرسة الاسلامیة، رسالتنا؛ قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1421ق.
  10. مکلاپ، فریتز؛ «اقتصاد اثباتی و دستوری»، ترجمه یدالله دادگر و محمدنقی نظرپور؛ نامه مفید؛ ش31، 1381.

11. میرمعزی، سیدحسین؛ «روش کشف ماهیت اقتصاد اسلامی»، قبسات؛ ش34، 1383.

12. ــــــــــ؛ «نقد و بررسی دیدگاه شهید صدر1 درباره هویت اقتصاد اسلامی»، اقتصاد اسلامی؛ ش22، 1385.

13. هاسمن، دانیل و ام. اس مکفرسون؛ تجزیه و تحلیل اقتصادی و فلسفه اخلاق؛ ترجمه یدالله دادگر؛ تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1386.

  1. Boland, L.; Economic Positivism; Retrieved from http://positivists.org/blog/economic-positivism, 6 December 2012.
  2. Chapra, M.; Islam and Economic Challenge; UK: The Islamic Foundation, 1998.
  3. Colander, D.; The Lost Art of Economics, Journal of Economic Perspectives; 6(3), 1992.
  4. Emmett, R.; “Economics and Theology after Seperation”, In P. Oslington; The Oxford Handbook of Christianity and Economics; Oxford: Oxford University Press, 2014.
  5. Friedman, M.; The Methodology of Positive Economics; 1953.
  6. Hafas Furqani; Definition of Islamic Economics as a Discipline; Challenges in the Clarification and Classification.
  7. Hausman, D., & McPherson, M.; Economic Analysis, Moral Philosophy, and Public Policy; Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
  8. Machlup, F.; “Positive and Normative Economics”, In F. Machlup; Methodology of economics and other social sciences‎; New York: Academic Press, 1978.