تحلیل مسئولیت بانک‌ها در قبال مشتریان؛ موانع و راهکارها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دبیر کارگروه بانکداری اسلامی بانک کشاورزی دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مفید

چکیده

همواره در جریان فعالیت‌های بانکی، احتمال خسارت­دیدن مشتریان وجود دارد. با گسترش مراودات بانکی این پرسش به صورت گسترده‌ای مطرح شده که چه کسی، تا چه حدی و بر چه اساسی باید به جبران خسارت وارده بپردازد. قواعد اولیه مسئولیت مدنی به‌ویژه در حقوق غرب، اثبات تقصیر را شرط جبران خسارت می‌داند؛ اما فارغ از اینکه امروزه پایه‌های نظریه تقصیر در حقوق ما فروریخته و باید از نظریه انتساب یا استناد به عنوان جایگزین آن بهره برد، بر اساس ادله فقهی و حقوقی مطرح‌شده در این مقاله، با اذعان به برخی موانع، نظریه «مسئولیت بدون تقصیر» در خصوص مسئولیت بانک‌ها در قبال مشتریان در حقوق ایران حاکم خواهد بود. در حقوق ما مسئولیت خاص صاحبان پیشه در فقه و ماده 35 قانون پولی و بانکی مؤید این نظریه است. به علاوه ماهیت دینی پول باعث می‌شود ذمه بانک‌ها برای بازگرداندن سپرده اشخاص در فرض ورود هرگونه خسارت به مشتریان مشغول شود. از باب مطالعه تطبیقی در زمینه مسئولیت بانک‌ها، حقوق انگلستان نیز علی‌رغم تفاوت‌های مبنایی در بحث مسئولیت مدنی، با درجه‌ای خفیف‌تر از حقوق ما به نظریه مسئولیت بدون تقصیر بانک‌ها تمایل داشته و درعین‌حال در قانون حمایت از مصرف‌کننده، مقررات سخت‌گیرانه‌تری به‌ویژه در خصوص شروط تحمیلی علیه بانک‌ها وضع کرده است. اثبات نظریه مسئولیت محض بانک‌ها و استناد به آن قطعاً بسیاری از مشکلات فعلی در روابط بانک‌ها با مشتریان را کاهش خواهد داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of banks' liability towards customers; Obstacles and Solutions

نویسندگان [English]

  • mostafa mohaghegh damad 1
  • yaser moradi 2
1 ...
2 Secretary of the Islamic Banking Group of the keshavarzi Bank Ph.D. student of private law
چکیده [English]

Always in the duration of banking activities, there is the possibility of damaging some customers, and then the question arises in accordance of tort, who and on what basis of the rules should pay the damage compensation. Regardless of the fact that, today the foundations of the negligence theory has collapsed in our law and should have used the attribution theory or citation as its alternative, based on the numerous Islamic Judicial-Legal evidences raised in this research, regarding the liability of banks in lieu of customers, the theory of liability without negligence will be done as the base theory of banks responsible. Specific liability for vocation owners in Islamic Jurisprudence and finally Paragraph (c) of Article 35 of the Monetary and Banking Law, is our most important evidence to prove the theory of liability without negligence, in particular, the Strict Liability of Banks. At the same time, the nature of the money causes the banks debt to restoration their customers' deposits is indebtedness in the assumption of any damage of the customer, and the trust possession of the bank's is to be canceled in investment accounts. In England law, deliberately and improvidence, are the two independent lawsuits for civil liability claims, but ultimately, with regard to the banks liability, the rights of England are also milder than our rights tend to the theory of liability without negligence of the banks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Liability without negligence
  • Monetary and Banking Law
  • Nature of the money
  • Attribution
  • England law
  1. السان، مصطفی؛ حقوق بانکداری اینترنتی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، 1392.
  2. ــــــــــ؛ حقوق پرداخت­های بانکی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، 1390.
  3. امامی، سیدحسن؛ حقوق مدنی؛ ج1، تهران: انتشارات اسلامیه، 1381.
  4. بادینی، حسن و همکاران؛ «مسئولیت محض؛ مبانی و مصادیق»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی؛ ش3، 1391.
  5. حکمت‌نیا، محمود؛ مسئولیت مدنی در فقه امامیه؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389.
  6. صغیری، اسماعیل؛ شرحlaw made simple؛ چ10، تهران: میزان، 1382.
  7. عبدالهی، محبوبه؛ مسئولیت حقوقی بانک‌ها در تراکنش‌های الکترونیکی وجوه؛ تهران: انتشارات خرسندی، 1396.
  8. قنبری، حمید؛ «معکوس­نمودن بار اثبات دعوی در بانکداری»، مجموعه مقالات اولین همایش بانکداری الکترونیک؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1391.
  9. کاتوزیان، ناصر؛ «حمایت از زیان‌دیده و مسئولیت تولیدکننده در حقوق فرانسه»، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی؛ ش68، 1384.

10. کریمی، عباس و یاسر مرادی؛ «مسئولیت مدنی بانک‌ها در عقود مشارکتی»، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی؛ ش21، 1396.

11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق؛ چ19، تهران: گنج دانش، 1378.

12. محقق داماد، سیدمصطفی؛ جزوه دوره دکتری دانشگاه مفید (درس فقه استدلالی)؛ تهران: پلی‌کپی، 1396.

13. ــــــــــ؛ قواعد فقه مدنی؛ ج1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1384.

14. محقق ثانی، علی­بن­حسین؛جامع­المقاصد؛ ج1، چ2، قم: مؤسسه آل­البیت:، 1414ق.

  1. 15.  میرشکاری، عباس؛ «مسئولیت مدنی بانک‌ها»، فصلنامه رأی؛ ش2، 1392.
  2.  یزدانیان، علیرضا؛ «نظریه‌ عمومی مسئولیت مدنی متبوع ناشی از عمل تابع در حقوق فرانسه و ایران»، مجله حقوقی دادگستری؛ ش77، 1391.
    1. Arora, Alexander;Electronic Banking and the law; London: IBC financial Book, 2004.
    2. Blair,William;secondary liability of financial institutions for the fraud of third partied; vol. 30,2000.
    3. Calnan, Alan; Duty and Integrity in Tort Law; 1st ed, North Carolina: Carolina Academic Press, 2009.
    4. Cartwright, P.; Bank, Consumers and Regulation; Hart publishing, 2004.
    5. Charlesworth, John; Negligence; London: 2005.
    6. Cooke, John; Law of Tort; 9th ed, Edinburgh: PearsonLongman, 2009.
    7. Cranston, r.; principles of bankinglaws; 2nd edition, oxford university press, 2002.
    8. Companies Act; At:www.opsi.gov.uk/acts/act1989/ukpga_19890040 _en_1.htm, 1989.
    9. Howells.g; consumer protection laws; No.s96, Dartmouth, 1995.
    10. Barker, David, & Padfield, Colin; Law Made Simple; 10th ed, New York: Made Simple Books, 1998.
    11. Schooner, Heidi Mandanis; Central Banks Role in Bank Supervision in the United States and Kingdom; Brooklyn: International law Journal, vol.28, 2003.
    12. Sweet & Maxwell; Charlesworth, Negligence; London: 2005.