ارائه شاخص ترکیبی ارزیابی بانکداری ‌اسلامی: مطالعه موردی بانک‌های ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و مدیر گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی در پژوهشکده آمار

چکیده

بعد از انقلاب اسلامیتحقق بانکداری اسلامی در سیستم بانکی کشور یکی از موضوعات مهم در حوزه بانکی کشور بوده است. اهداف بانکداری اسلامی را می‌توان به دو بخش یکی رعایت موازین فقهی اسلام و دیگری دستیابی به اهداف نظام اقتصاد اسلامی تقسیم‌بندی‌ کرد. هدف این تحقیق اولاً، طراحی شاخص‌های بانکداری اسلامی؛ ثانیاً، بررسی میزان تحقق آنها در نظام‌ بانکی‌ ایران است. این پژوهش که یک مطالعه کاربردی و پیمایشی است، به منظور ارائه چارچوبی برای وزن­دهی و رتبه‌بندی مصادیق بانکداری اسلامی در نظام ‌بانکی ‌کشور انجام شده است‌ و از طریق ‌طراحی دو نوع ‌پرسشنامه و استفاده ‌از روش ‌تحلیل ‎‌سلسله­‌مراتبی ‌به دنبال پاسخ به میزان تحقق بانکداری اسلامی در نظام بانکی کشور بوده است. پرسشنامه اول که از نوع مقایسات ‌زوجی است، جهت وزن­دهی معیارهای بانکداری اسلامی، در بین نخبگان، پژوهشگران و فعالان عرصه بانکداری کشور توزیع شده است و پرسشنامه ‌دوم نیز جهت بررسی عملکرد بانک‌های ‌دولتی، نیمه‌دولتی و خصوصی ‌از منظر شاخص‌های ‌بانکداری ‌اسلامی، در بین ‌مدیران ‌و کارکنان ‌بانک‌هایی‌که ‌به ‌روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی، انتخاب شده‌اند، توزیع شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که بانک‌های دولتی، نیمه‌دولتی ‌و خصوصی به لحاظ اجرای شاخص‌های بانکداری اسلامی به ترتیب در رتبه اول تا سوم قرار دارند. درمجموع بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، عملکرد نظام بانکی کشور در اجرای بانکداری اسلامی چندان مناسب و قابل قبول نبوده که در این مقاله راهکارهایی برای بهبود آن نیز ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Providing Composite Index Assessment for Islamic Banking: The Case of Iranian Banks

نویسنده [English]

  • Nader Hakimipoor
Faculty member and Head of economic statistics Group- Statistical Research and Training Center- Statistical Center of Iran
چکیده [English]

After the Islamic Revolution the realization of Islamic banking in the country's banking system has always been one of the most important issues in the banking system of the country. Islamic banking purposes can be divided in conformity with Islamic jurisprudence and achieving the goals of the Islamic law. The purpose of this study is providing the composite index of Islamic banking. Based on this, the study seeks to answer this question that how much extent Islamic banking indicators in state-owned banks, quasi and private banks are implemented. This research is a practical research by its goals and try to answer the questions through designing two questionnaires and by Analytical Hierarchy process (AHP). The first questionnaire that was kind of paired comparisons have been distributed for weighting criteria of Islamic banking through elites, scholars and activists in the country's banking sector. The second questionnaire was carried out to evaluate the performance of state-owned banks, quasi and private banks from the perspective of Islamic banking indicators among managers and employees of the banks that have been selected by stratified random sampling. The results of this study show that state-owned banks, quasi and private banks from the perspective of implementation of Islamic banking indices are arranged in the first place to third respectively. However, based on the results, the overall performance of the banking system in the implementation of Islamic banking is not appropriate and acceptable. In this article is pointed out ways to improve it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic banking indicators
  • Banking system
  • Islamic low
  • Jurisprudence Islamic Economics
1. ابراهیمی، محمدحسین؛ قرض‌الحسنه وربا از دیدگاه حضرت امام 1؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی1، 1377.
2. احمدی، علی‌محمد و اسماعیل صفرزاده؛ پول، ارز و بانکداری؛ همدان: انتشارات نور علم، 1388.
3. اسماعیلی، اسماعیل؛ «اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری» مجله فقه؛ ش1، 1373.
4. برنا، علی‌محمد؛ غرر در فقه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد؛ تهران: دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران مرکز، 1369.
5. حسین‌زاده بحرینی، محمدحسین؛ بانکداری اسلامی: مانع یا زمینه‌ساز توسعه؛ مشهد: همایش اقتصاد اسلامی و توسعه، 1387.
6. درخشان، مسعود؛ «بومی‌سازی اقتصادی اقتصاد اسلامی: ملاحظاتی در رویکردهای تطبیقی و مبنایی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران؛ س17، ش52، 1391.
7. رفیعی، محمدتقی؛ غرر در معامله؛قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.
8. سایه میری، علی، سمیرا عسکرآبادی و آسیه داب ؛ «بررسی تحلیلی بر ثبات اقتصادی در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی؛ ش6 و 7، 1393.
9. سید نورانی، محمدرضا و همکاران؛ «طراحی شاخص ترکیبی بانکداری اسلامی در ایران»، فصلنامه اقتصاد اسلامی؛ س17، ش68، 1396.
10. صالح‌آبادی، علی و مهدی نجفی؛ «اصول و مبانی بازارهای مالی اسلامی و درس‌هایی برای ایران»، بازارهای مالی ‌اسلامی: مجموعه مقالات؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1384.
11. صدر، محمدباقر؛ بانک بدون ربا در اسلام؛ ترجمه سیدیحیی علوی؛ تهران: دانشگاه امام صادق7، 1388.
12. عبدی ساوجیان، بیژن؛ بررسی سیستم بانکداری اسلامی و نقش پول در آن با توجه به ماهیت پول، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد؛ تهران: دانشگاه امام صادق7، 1369.
13. عیوضلو، حسین و مجیدکریمی ریزی؛ «شناسایی و اندازه‌گیری شاخص عدالت و کارایی در نظام بانکی بانک توسعه صادرات ایران، استان اصفهان»، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی؛ س8، ش1، 1394.
14. کزج نادری، محمود و حسین صادقی؛ «بررسی کارایی بانکداری بدون ربا درکشورهای مختلف و مقایسه بانک‌های ربوی در جهان با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی؛ ش9 و 10، 1382.
15. مجتهد، احمد و علی حسن‌زاده؛ پول و بانکداری و نهادهای مالی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی، 1384.
16. محقق، محمدجواد؛ «درآمدی بر تدوین شاخص ربا در بانکداری اسلامی»، مجله معرفت اقتصادی؛ س2، ش۲، ۱۳۹۰.
17. مطهری، مرتضی؛ جهان‌بینی توحیدی؛ قم: انتشارات صدرا، 1369.
18. موسویان، سیدعباس؛ «الگوی تازه برخاسته از قانون کهنه»، مجله بانک و اقتصاد؛ ش80، 1386.
19. ــــــــــ؛ شاخص‌های ارزیابی بانکداری اسلامی؛ چ1، تهران: انتشارات زمزم هدایت، 1392.
20. موسویان، سیدعباس و میمنت ابراهیمی؛ «شاخص‌های ارزیابی بانکداری اسلامی»، تهران: نخستین کنفرانس توسعه مدیریت پولی و بانکی: مجموعه مقالات، 1392.
21. نبی، منوچهر و همکاران؛ «مطالعه تطبیقی بانکداری اسلامی و متعارف در ایران و مالزی با رویکرد سودآوری»، تهران: دومین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران؛ 1388.
22. هاشمی، سیدمحمود؛ «بانکداری اسلامی»، مجله تحقیقات اسلامی؛ س12، ش1 و 2، 1376.
23. یادی‌پور، داود؛ «کفایت سرمایه در بانکداری اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی؛ س8، ش۲۹، ۱۳۸۷.
24. Antonio, M.S., etal; “An Analysis of Islamic Banking Performance: Maqashid Index Implementation in Indonesia and Jordania”,Journal of Islamic Finance; Vol. 1, No.1, 2012.
25. Creswell, J.W; Educational Research: Planning, Conducting and EvaluatingQuantitative and Qualitative Research; 2nd Edition, Boston, Upper Saddle River, NJ: Pearson Merrill Prentice Hall, 2005.
26. Mohammad Omar, Alzghoul; Performance Analysis of Conventional Banks Vs. Islamic Banks in Jordan; Eastern Mediterranean University, February, 2015.
27.Turk ariss, Rima; “Competitive conditions in Islamic and Conventional Banking: A global perspective”;Review of Financial Economics, vol. 19, No. 3, 2010.