امکان‌سنجی پیش‌فروش پروژه توسط بانی در اوراق سفارش ساخت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای مالی (گرایش مهندسی مالی)، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

چکیده

صنعت ساختمان از صنایعی است که نیاز به سرمایه قابل توجهی دارد. تأمین آن، یکی از دغدغه‌های اصلی سازندگان می‌باشد. عدم تأمین بموقع آن موجب تأخیر در اجرای پروژه‌ها و درنتیجه افزایش بهای تمام‏شده می‌گردد. از جمله روش‌های تأمین مالی این صنعت، ابزارهای بازار سرمایه مخصوصاً صکوک می‌باشد. علی رغم توسعه ابزارهای مالی اسلامی و استفاده سایر صنایع و بنگاه‌های اقتصادی، این روش‌ها هنوز مورد استقبال انبوه‌سازان قرار نگرفته است. عدم استقبال حتی در خصوص اوراق سفارش ساخت (اوراق خاص این صنعت) نیز وجود دارد. تا کنون پژوهش‌های قابل توجهی در حوزه مباحث فقهی و حقوقی این ابزار صورت گرفته است؛ اما خلأ تحقیقات در خصوص مدل کاربردی و رفع دلایل عدم استقبال آن، محسوس می‌باشد. یکی از این دلایل، عدم امکان پیش‌فروش واحدهای مسکونی احداثی پروژه به عنوان یک روش تأمین مالی و مدیریت ریسک است. سؤال تحقیق درباره امکان استفاده از پیش‌فروش در اوراق سفارش ساخت توسط بانی می‌باشد. در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از دو عقد سلف و اجاره به شرط تملیک، این محدودیت مرتفع گردد. در این راستا عقود پیشنهادی از جنبه مباحث فقهی و اقتصادی مورد تحلیل قرار گرفته و مزایا و راهکارهای پیشنهادی جهت مدیریت ریسک مدل‌ها نیز ارائه شده است. نتایج تحقیق حاکی از امکان استفاده از هر دو عقد جهت پیش‌فروش بر اساس مباحث فقهی و اقتصادی است. البته استفاده از عقد اجاره به شرط تملیک به دلیل پرداخت بهای واحد در قالب اقساط اجاره، روش مطلوب‌تری بوده، حداکثر انطباق با عرف این صنعت را دارد.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility of pre-sale of the project by Founder in construction order papers

نویسنده [English]

  • Hanzaleh Fendereski
PhD in Finance (Financial Engineering Major), Faculty of Management, University of Tehran
چکیده [English]

The construction industry is one of the industries that requires significant capital. Funding is one of the main concerns of builders. Failure to provide it on time causes delays in the implementation of projects and as a result increases the cost. Among the financing methods of this industry are capital market instruments, especially sukuk. Despite the development of Islamic financial instrument and the use of other industries and economic enterprises, these methods have not yet been welcomed by manufacturers. There is a lack of acceptance even regarding istisna bond. So far, significant researches have been conducted in the field of jurisprudence and legal issues of this tool, but the research gap regarding the practical model and the reasons for its lack of acceptance is noticeable. One of these reasons is the impossibility of pre-selling the residential units of the project as a method of financing and risk management. The research question is about the possibility of using pre-sale in istisna bonds made by the founder. In this research, an attempt has been made to overcome this limitation by using two contracts of Salam and ijarah. In this regard, the proposed contracts have been analyzed from the aspect of jurisprudence and economic issues, and the advantages and suggested solutions for risk management of the models have also been presented. The results of the research indicate the possibility of using both contracts for pre-sale based on jurisprudence and economics. Of course, using an ijarah due to the payment of the unit price in the form of rent installments is a more desirable method and has the maximum compliance with the custom of this industry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic financing instrument
  • Sukuk
  • Istisna Bond
  • Pre-sale
  • Ijarah
  • Real estate
  1. سروش، ابوذر و سیدعباس موسویان؛ «طراحی مدل‌های مالی اوراق سفارش ساخت در بازار سرمایه ایران»، تحقیقات مالی؛ دوره 18، ش4، 1395، ص633-652.
  2. الهام، صادق و یونس عباسی؛ «قرارداد استصناع بانکی در ترازوی تحلیل و نقد فقهی»، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد اسلامی؛ س 20، ش79، 1399، ص87-113.
  3. امام خمینی، سیدروح‌اله؛ تحریر الوسیله؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1392.
  4. حسینی‌زاده مظلومی، سیدرضا؛ «بررسی استفاده از صکوک استصناع در تأمین مالی مسکن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد؛ دانشگاه امام صادق 7، 1389.
  5. سازمان بورس و اوراق بهادار؛ دستورالعمل انتشار اوراق سفارش ساخت؛ 1392.
  6. سازمان بورس و اوراق بهادار؛ صورت‏جلسه کمیته تخصصی فقهی؛ 1387.
  7. سازمان بورس و اوراق بهادار؛ صورت‏جلسه کمیته تخصصی فقهی؛ 1393.
  8. سازمان بورس و اوراق بهادار؛ صورت‏جلسه کمیته تخصصی فقهی؛ 1399.
  9. شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه؛ اطلاعات آماری صکوک منتشره در بازار سرمایه ایران؛ 1401.
  10. صالح‌آبادی، علی و معصومه سعدآبادی؛ «سازوکار عملیاتی مدل تأمین مالی پروژه‌های پیمانکاری توسط اوراق سفارش ساخت (صکوک استصناع)»، پنجمین کنفرانس نظام تأمین مالی در ایران؛ 1391.
  11. ظهیری‌هاشمی، روزبه، حنظله فندرسکی، حمیدرضا شیرزاد و سیدمسعود مروج جهرمی؛ «طراحی روش نوین تأمین مالی خرید مسکن از طریق اوراق سلف استاندارد مسکن»، فصلنامه علمی اقتصاد اسلامی؛ دوره 21، ش83، 1394، ص195-225.
  12. عبدی پورفرد، ابراهیم و سیدمرتضی شهیدی؛ «ابعاد فقهی، حقوقی و مالی قراردادهای سلف در بورس»، پژوهشنامه حقوق اسلامی؛ س6، ش1، 1394.
  13. عسکری، محمدمهدی، مجید کریمی ریزی و علی مصطفوی‌ثانی؛ «تأمین مالی پروژه‌های زیرساختنی بر مبنای الگوی تسهیم ریسک از طریق انتشار صکوک استصناع توسط دولت»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی؛ س7، ش13، 1396، ص33-56.
  14. عیسوی، محمود و وهاب قلیچ، «صکوک سلف بانک مرکزی، ابزاری نوین برای سیاست‌گذاری پولی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی؛ س14، ش54، 1393، ص131-158.
  15. فندرسکی، حنظله، «ارزیابی پروژه‌های املاک و مستغلات با استفاده از اختیارهای واقعی»، پایان‌نامه دکترا؛ دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1400.
  16. قانون مدنی، مصوب مجلس شورای اسلامی.
  17. کمیجانی، اکبر و محمدنقی نظرپور؛ «چگونگی کاربرد عقد استصناع در قانون عملیات بانکی بدون ربا»، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد اسلامی؛ س8، ش30، 1387، ص69-97.
  18. موسویان، سیدعباس و جواد حدادی؛ «تأمین مالی پروژه‏محور به وسیله صکوک استصناع در صنعت نفت»، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد اسلامی؛ س13، ش50، 1392، ص79-110.
  19. موسویان، سیدعباس، بلال وثوق و علی فرهادیان آرانی؛ «شناخت و رتبه‌بندی ریسک‌های ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) »، اندیشه مدیریت راهبردی؛ س7، ش13، 1392.
  20. نظرپور، محمدنقی و ایوب خزائی؛ «طراحی و بررسی انواع صکوک استصناع قابل انتشار در بورس اوراق بهادار»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران؛ س17، ش52، 1391، ص183-209.
  21. نظرپور، محمدنقی؛ «اوراق بهادار استصناع (سفارس ساخت) ابزاری برای سیاست پولی»، فصلنامه اقتصادی اسلامی؛ س5، 1384، ص81-110.
  22. نظرپور، محمدنقی، روح‌اله عبادی و هادی میرحسینی؛ «بررسی پوشش ریسک انتشار اوراق استصناع در مدل‌های عملیاتی اوراق استصناع موازی، مدل بورس و اوراق استصناع غیر مستقیم»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی جستارهای اقتصادی ایران؛ س15، ش29، 1397، ص39-67.
  23. DIFC; Sukuk Guidebook; 2009.