تعریف و روش کشف مذهب اقتصادی اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

چکیده

مذهب اقتصادی اسلام یکی از شاخه‌های دانش اقتصاد اسلامی است. از بحث‌های مقدماتی مهم در این شاخه از دانش اقتصاد اسلامی تعریف و روش آن است. مقاله پیش رو تعریف و روش کشف مذهب از دیدگاه شهید صدر; را تبیین و نقد کرده و سرانجام به نتیجه‌های زیر می‌رسد:
الف) مذهب اقتصادی اسلام عبارت است از قواعد ثابتی که زیربنای فقه و اخلاق اقتصادی است و از منابع (آیه‌ها، روایت‌ها و عقل) استنباط می‌شوند و برای تنظیم روابط اقتصادی در سه حوزه تولید، توزیع و مصرف در جهت رفع مشکل‌ها و دست‌یابی به هدف‌های اقتصادی وضع شده‌اند.
ب) سه راه معتبر برای کشف مذهب اقتصادی وجود دارد:
1. کشف اصول مذهب به عنوان زیربنا از احکام اخلاقی و فقهی مستنبط مجتهد به عنوان روبنا از راه استدلال إنّی.
2. استنتاج اصول مذهب به عنوان روبنا از آموزه‌های هستی‌شناسانه به عنوان زیربنا از راه استدلال لمّی.
3. استناد به نصوصی که به صورت مستقیم به یک اصل تصریح کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islam’s Economic Doctrine; Definition and Discovering Methodology

نویسنده [English]

  • Sayyed Hossein Mirmoezzi
چکیده [English]

Islam’s economic doctrine is a branch of Islamic economics science. Two of the preliminary important topics in this branch of Islamic economics science are its definition and methodology. The present article explicates and examines the definition and methodology of discovering the doctrine in the viewpoint of Martyr Sadr. The results are as following:

Islam’s economic doctrine consists of some fixed rules being the infrastructure of Fiqh and economic ethics, being inferred from the sources (Quranic verses, hadiths, and reason), and having been established for adjusting the economic relations in the three spheres of production, distribution, and consumption in order for the problems to be solved and the economic goals to be achieved;
There are three reliable methods for discovering the economic doctrine:

Discovering the doctrinal principles as the infrastructure, via Enni argumentation, from a Mojtahed’s inferred ethical and jurisprudential verdicts as the superstructure;
Inferring the doctrinal principles as the superstructure, via Lemmi argumentation, from the ontological teachings as the infrastructure; and
Adducing the texts which directly specify a principle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Doctrine
  • Economic School
  • Islamic economics
  • Strategic Principles
  • Fixed Principles
  1. ابراهیم صالح، سعاد؛ مبادىء النظام الاقتصادى الاسلامى و بعض تطبیقاته؛ ج1، قاهره: مصر لخدمات النشر، 1416ق.
  2. بعلی، عبدالحمید محمود؛ اصول الاقتصاد الاسلامی؛ چ1، [بی‌جا]: دارالداوی، 1421ق.
  3. جنیدل، حمدبن‌عبدالرحمان؛ مناهج الباحثین فی الاقتصاد الاسلامی؛ [بی‌جا]: شرکة العبیکان للطباعة و النشر، 1406ق.
  4. سری، حسن؛ الاقتصاد الاسلامی، مبادیء و خصائص و اهداف؛ چ1، [بی‌جا]: [بی‌نا]، 1411ق.
  5. شوقی الفنجری، محمد؛ المذهب الاقتصادی فی الاسلام؛ چ3، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتب، 1997م.
  6.  صالح عوده، ریاض؛ مقدمة فی الاقتصاد الاسلامی؛ بیروت: دارالهادی، 1426ق.
  7. صدر، سیدمحمدباقر؛ اقتصادنا؛ چ2، قم: المجمع العلمی للشهید الصدر;، 1408ق.
  8.  فتحی أحمد، عبدالکریم و احمد محمد عسال؛ النظام الاقتصادی فی الاسلام؛ مبادئه و اهدافه؛ قاهره: مکتبة وهبة، 1413ق.
  9.  کیاءالحسینی، سیدضیاءالدین؛ بررسی اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله شهید صدر;؛ قم: مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه مفید، 1386.
  10. مهلهل، متوکل‌بن‌عباس‌بن‌محمد؛ سمات الاقتصاد الاسلامی؛ مدینه منوره: مکتبة دارالایمان، 1423ق.
  11. میرمعزی، سیدحسین؛ «نقد و بررسی دیدگاه شهید صدر درباره هویت اقتصاد اسلامی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س6، ش22، 1385.
  12. نجار، مصلح‌عبدالحی؛ تأصیل الاقتصاد الاسلامی؛ [بی‌جا]: مکتبة الرشد، 1424ق.