ارتباط اخلاق و اقتصاد بر اساس الگوی پیشنهادی نظام مندی معرفتهای اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

آیا میان اخلاق و اقتصاد ارتباطی وجود دارد؟ اگر ارتباط وجود دارد، این ارتباط چگونه ترسیم می‌شود؟ بهترین روش برای پاسخ به این پرسش‌ها، دستیابی به منطقی است که بتوان بر مبنای آن، ارتباط مزبور را بررسی کرد. فرضیه مقاله این است که رابطه نظام‌مندی از منظر معرفت‌ اقتصادی بین اخلاق و اقتصاد وجود دارد.
در این مقاله تلاش شده است با تکیه بر رابطه بین هست‌ها و بایدها، منطق مزبور استخراج گردد. مهم‌ترین دستاورد مقاله پیش رو این است که بر پایه منطق یادشده، ارتباط بین اخلاق و اقتصاد، در سطوح چهارگانه برقرار است. این سطوح عبارت‌اند از: مبانی فلسفی اقتصاد و فرااخلاق، فلسفه اقتصاد و بخش اول اخلاق هنجاری، علم اقتصاد و بخش دوم اخلاق هنجاری ـ اخلاق کاربردی، ساختار اقتصادی و اخلاق توصیفی. البته ارتباط پنجمی هم می‌توان مطرح کرد که مربوط به تحول در ساختار اقتصادی می‌باشد و می‌توان از آن به نظام‌سازی و تربیت اخلاقی یاد کرد.
روش استفاده‌شده در این مقاله از جهتی تحلیلی ـ استدلالی است؛ زیرا تلاش شده است که با توجه به اسناد کتابخانه‌ای ـ و اینترنتی ـ برای اثبات فرضیه مذکور، استدلال‌های منطقی ارائه شود و از جهتی تطبیقی است؛ زیرا مطالعات مزبور با تکیه بر دیدگاه‌های مطرح‌شده در اقتصاد متعارف صورت گرفته و در صدد تطبیق آنها با اقتصاد اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Morality and Economics based on the Systematic Pattern of Economic Knowledge

نویسنده [English]

  • Ali-asghar Hadaviniya
Associate Professor at Islamic Culture and Thought Research Institute
چکیده [English]

Is there a relationship between ethics and economics? If there is a connection, how will this relationship mapped? The best way to answer these questions is to provide a reasonable basis for examining the connection. The hypothesis of the paper is that there is a systematic relation from the perspective of economic knowledge between ethics and economics.
This paper attempts to extract the logic by relying on the relationship between “IS” and “OUGHT”. The most important achievement of this article is that, according to the logic, the relationship between ethics and economics is at the four levels. These levels include the philosophical foundations of economics and meta-ethics, the philosophy of economics and the first part of normative ethics, economics, and the second part of normative ethics-applied ethics, economic structure, and descriptive morality. Of course, the fifth connection can argue that it is related to the transformation of the economic structure, and it can referred to as systematization and moral training.
The method adopted in this paper is analytical-argumentative because it attempts to provide logical arguments in accordance with the library (and the Internet) to prove the hypothesis, and is in a comparative direction, because the studies are based on the views is proposed in the conventional economy and seeks to adapt them to the Islamic economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meta-ethics
  • Normative Ethics
  • Moral Education and Training
  • Economics
  • Philosophy of Economics
  • Economic Structure
  1. باربور، ایان؛ علم و دین؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۲.
  2. پالمر،‌ مایکل؛ مسائل اخلاقی؛‌ ترجمه علی‌رضا آل بویه؛‌ قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی، ‌1385.
  3. تفضلی، فریدون؛تاریخ عقاید اقتصادی؛ تهران: نشر نی، 1372.
  4. حسینى، سیدرضا؛ الگوى تخصیص درآمد و نظریه رفتار مصرف‌کننده مسلمان؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
  5. حسینی قلعه بهمن، سیدعلی‌اکبر؛ واقع‌گرایی اخلاقی در نیمه دوم قرن بیستم؛ قم: مؤسسه امام خمینی;، 1383.
  6. حسین‌زاده، اکرم؛ «آسیب‌شناسی تربیت اخلاقی»؛ کتاب نقد، ش42، 1386.
  7. دادگر، یدالله؛ «چیستی اقتصاد اسلامی و چگونگی عناصر محوری آن»؛ در کتاب ماهیت اقتصاد اسلامی: مجموعه مقالات، پرسش و پاسخ‌ها و گفت‌وگوهای اولین نشست تخصصی محققان اقتصاد اسلامی؛ تهران: پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، 1381.
  8. ژید، شارل و شارل‌ ژیست؛ تاریخ‌ عقاید اقتصادی‌؛ تهران: دانشگاه تهران، 1370.
  9. شیروانی، علی؛ اخلاق هنجاری؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1381.

10. ــــــــ؛ درآمدی بر فلسفه اخلاق؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1385.

11. ــــــــ؛ فرااخلاق؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1376.

12. صدر، سیدمحمدباقر؛ اقتصادنا؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1375.

13. صدر، سیدکاظم؛ «تعامل علم اقتصاد و مکتب اقتصاد اسلامی»؛ پژوهشهای اقتصادی، س2، ش5-6، 1381.

14. طباطبایی، محمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ چ2، تهران: صدرا، 1370.

15. فرانکنا، ویلیام کی؛ فلسفه اخلاق؛‌ ترجمه هادی صادقی، قم: ‌‌کتاب طه، 1383.

16. غزالی، ابوحامد؛ احیاءالعلوم؛ تهران: فردوس، 1393.

17. کاتوزیان، ناصر؛ فلسفه حقوق؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1377.

18. کوپ، دیوید؛ فرااخلاق (اخلاق تحلیلى)؛ ترجمه محسن جوادى؛ فصلنامه معرفت، ش17، 1388.

19. گئورگه، ریچارد؛ «تاریخچه اخلاق کسب‌وکار»؛ ترجمه جواد ابراهیمی؛ در کتاب درآمدی بر اخلاق کسب‌وکار در محیط جهانی؛ تدوین محمد نهاوندیان؛ تهران: مرکز ملی مطالعات جهانی‌شدن، 1385.

20. لاژوژی، ژوزف؛ سیستم‌های اقتصادی؛ ترجمه شجاع‌الدین ضیائیان؛ تهران: نشر رسانه، 1368.

21. مصباح یزدی، محمدتقی؛ نقد و بررسی مکاتب اخلاقی؛ تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى;، 1384.

22. ــــــــ؛ فلسفه اخلاق؛ تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی؛ تهران: نشر بین‌الملل، 1381.

23. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ تهران: صدرا، 1376.

24. ــــــــ؛ نقدی بر مارکسیسم؛ تهران: صدرا، 1362.

25. معیدفر، سعید؛ بررسی اخلاق کار و عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر آن؛ تهران: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، 1380.

26. مینی، ‌پیرو و.؛ فلسفه و اقتصاد: مبادی و سیر تحول نظریه‌ اقتصادی؛ ترجمه مرتضی نصرت و حسین راغفر؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.

27. نراقی، محمدمهدی؛ جامع‌السعادات؛ چ3، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1383.

28. نمازی، حسین؛ نظام‌های اقتصادی؛ چ5، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1387.

29. وبر، ماکس؛ اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری؛ ترجمه انگلیسی تالکوت پارسنز و ترجمه فارسی عبدالمعبود انصاری؛ تهران: سمت، 1371.

30. هولمز، رابرت ال.، مبانی فلسفه اخلاق؛ ترجمه مسعود علیا؛ تهران: شمشاد، 1382.

31. هادوی‌نیا، علی‌اصغر؛ «نظریه نظام‌مندی معرفت‌های مکاتب اقتصادی (مطالعه موردی اقتصاد کلاسیک و اقتصاد اسلامی)»؛ س10، ش38، 1389.

32. هادوی تهرانی، مهدی؛ مکتب و نظام اقتصادی اسلام؛ چ2، تهران: مؤسسه فرهنگی خانه خرد، 1383.

  1. Chapra, M. Umer; Islam and the Economic Challenge Thouht; The International Institute of Islamic, 1992.
  2. Garfield Gruchy, Allan; Modern Economic Thought; The American Contribution, New York: Prentice-Hall, 1947.
  3. Lawrance C. Beeker; encyclopedia of ethics; London & new York, V.1, 2001.
  4. Paul Bourgine & Jean-Pierre Nadal; Cognitive Economics: An Interdisciplinary Approach; NewYork: Springer, Berlin Heidelberg, 2003.
  5. Simon and Schuster; Encyclopedia of religion; New York: Macmillan Publishing Company, 1995.