امکان‌سنجی تعزیر مالی مدیون مماطل در نظام بانکداری اسلامی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

یکی از چالش‏های مهم نظام بانکی، نحوه وصول مطالبات غیرجاری است. امروزه در نظام بانکی ما از روش وجه التزام استفاده می‎شود؛ ولی در مورد راهکارهای دیگر نیز باب گفتگو باز است. از جمله راهکارهای پیشنهادی تعزیر مالی مشتریان متخلف است؛ ولی این راهکار  نیز  با چالش‏هایی روبه‎روست؛ از جمله  اینکه آیا تعزیر می‏تواند به شیوه‏های مختلف صورت بگیرد یا آن‎گونه‏که برخی گفته‏اند، منحصر به تعزیر بدنی است؟ و به فرض تعمیم، چه دلیلی بر مشروعیت تعزیر مالی وجود دارد؟ و به فرض مشروعیت آن، آیا می‏توان تخلف در ادای دیون را از موجبات آن دانست؟ و درنهایت تعزیر مالی مدیون متخلف به چه شیوه‏هایی قابل اجراست؟ پژوهش حاضر کوشیده است به روش توصیفی- تحلیلی از چالش‎های فقهی مذکور عبور و راه را برای بررسی به‏کارگیری این روش در عمل هموار سازد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Feasibility of Financial Punishmen in Islamic Banking System

نویسنده [English]

  • Seyed Amrollah Hosseini
faculty member of Imam Khomeini International University
چکیده [English]

One of the major challenges of the banking system is how overdue claims are collected, although today, in our banking system, we use penalty clause funds, but it is possible to use other options as well. One of the suggested solutions is the “financial punishment” to offend customers. Of course, this solution also faces challenges, including whether ta'zir can be done in a variety of ways, such as financial punishment, or, as some people have said, it solely to use for physical punishment. In addition, what is the reason for shariah compliance? Moreover, with the assumption of its shariah compliance, is it possible to exercise for our problem? And in the end, how can you enforce financial punishment against the offender? The present study attempts to cross the mentioned jurisprudential challenges by the descriptive-analytical method and show that the suggested solution in the Islamic banking system is compatible and applicable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ta'zir
  • Financial punishment
  • Penalty clause funds
  • overdue claims

مراجع

  1. آنسل، مارک؛ دفاع اجتماعی نوین؛ ترجمه محمد آشوری؛ تهران: دانشگاه تهران، 1370.
  2. ابن‎ابی‎الحدید؛ شرح نهج‎البلاغة؛ چ1، قم: کتابخانه آیت‏ا... مرعشی، 1404ق.
  3. ابن‏اثیر، مبارک بن محمد؛ النهایة؛ چ4، قم: اسماعیلیان، 1367.
  4. ابن‏ادریس حلی، محمد؛ السرائر؛ قم: مؤسسة نشراسلامی، 1410ق.
  5. ابن‎بابویه، محمد بن على؛ الخصال؛ چ1، قم: مؤسسة نشر اسلامی، 1362.
  6. ابن‎حزم، علی بن احمد؛ المحلی؛ بیروت: دار الفکر،1410ق.
  7. ابن‎زهرة، حمزه بن علی؛ غنیة النزوع؛ قم: مؤسسة إمام صادق، چ1، 1417ق.
  8. ابن‎ماجة، محمد بن یزید؛ السنن؛ بیروت: دار الکتب، 1407ق.
  9. ابوزهره، محمد؛ الجریمة و العقوبة فی الفقه الاسلامی، قاهره: دارالفکر العربی، 1976م.
  10. ابی‏داود، سلیمان بن اشعث؛ السنن؛ چ1، بیروت: دارالفکر، 1410ق.
  11. احمد بن حنبل؛ المسند؛ چ2، بیروت: المکتب الاسلامی، 1398ق.
  12. اردبیلى، سیدعبدالکریم؛ فقه الحدود و التعزیرات؛ چ2، قم: مفید، 1427ق.
  13. بلاذری، احمد؛ أنساب الأشراف؛ چ1، بیروت: اعلمی، 1394.
  14. بیهقی، احمد بن حسین؛ السنن الکبری؛ بیروت: دارالفکر، [بی‏تا].
  15. ترمذی، محمد بن عیسی؛ السنن؛ چ2، بیروت: دارالفکر، 1403ق.
  16. تستری، محمدتقی؛ قاموس الرجال؛ چ1، قم: مؤسسة نشر اسلامی، 11410ق.
  17. ثقفی، ابراهیم؛ الغارات؛چ2، تهران: انجمن آثار ملی، 1355.
  18. جوادی آملی، عبدالله؛ درس خارج فقه ربا، جلسه ششم، 1393.
  19.  حر عاملى، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة؛ چ1، قم: آل البیت، 1409ق.
  20. حسینی، سیدمحمد؛ مجازات های مالی؛ چ3، قم: دفتر نشر اسلامی، 1378.
  21. حلبی، ابوالصلاح؛ الکافی؛ اصفهان: کتابخانه امام علی7 1362.
  22. حلی، حسن بن یوسف؛ تحریرالأحکام؛ چ1،قم: مؤسسة امام صادق، 1422ق.
  23. حمیرى، عبدالله؛ قرب الإسناد؛ چ1، قم: آل البیت، 1413ق.
  24. خمینی، سیدروح‏الله؛ الرسائل؛ چ1، قم: اسماعیلیان، 1385.
  25. ـــــ؛‌ تحریر الوسیلة؛ چ2، قم: اسماعیلیان، 1390.
  26. خوانساری، سیداحمد؛ جامع المدارک؛ چ2، تهران: صدوق، 1405ق.
  27. رضایی مجید؛«بررسی فقهی جریمه تأخیر تأدیه»، اقتصاد اسلامی؛ س2، ش6، 1381، ص27-42.
  28. زبیدی، محمد؛ تاج العروس؛ چ1، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
  29. زحیلی، وهبة؛ العقوبات الشرعیة؛ بیروت: کلیة ‌الدعوة، 1410ق.
  30. سبزواری، سیدعبدالأعلى؛ مهذب الأحکام؛ قم: کتابخانه سبزواری، 1416ق.
  31. سیستانی، سیدعلی؛ منهاج الصالحین؛ چ1، قم: کتابخانه سیستانی، 1415ق.
  32. شربینی، محمد؛ المغنی؛ مصر: البایی، 1377ق.
  33. شریف الرضى، محمد بن حسین؛ نهج‏البلاغة، چ1، قم: هجرت، 1414ق.
  34. شوکانی، محمد بن علی؛ نیل الأوطار؛ بیروت: دار الجیل، 1973م.
  35. شهید اول، محمد بن مکی؛ القواعد و الفوائد؛ قم: مفید، [بی‏تا].
  36. شهید ثانی، زین‏الدین؛ مسالک الأفهام؛قم: مؤسسة معارف اسلامیة، 1419ق.
  37. صافی گلپایگانی، لطف‏الله؛ التعزیر انواعه و ملحقاته؛ چ1، قم: مؤسسة نشر اسلامی، 1404ق.
  38. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم؛ العروة الوثقی؛ ج6، چ1، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1423ق.
  39. طباطبایی، سیدعلی؛ ریاض المسائل؛ چ1، قم: مؤسسة نشر اسلامی، 1422ق.
  40. طباطبائی، سید محمد؛ المناهل؛ قم: آل البیت، [بی‏تا].
  41. طوسى، محمد بن الحسن؛ الأمالی؛ چ1، قم: دار الثقافة، 1414ق.
  42. ـــــ؛ تهذیب الأحکام؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  43. ـــــ؛ المبسوط؛ تهران: مرتضوی، 1387.
  44. عامر، عبدالعزیز؛ التعزیر فی الشریعة الإسلامیة، قاهرة: مکتبة البابی، 1377ق.
  45. عمید زنجانی، عباسعلی؛ قواعد فقه؛ ج2، چ5، تهران: سمت، 1391.
  46. عودة، عبدالقادر؛ التشریع الجنایی الإسلامی؛ بیروت: دار إحیاء التراث، 1405ق.
  47. فاضل لنکرانی، محمد؛ تفصیل الشریعة (کتاب الحدود)، چ2، قم: مرکز فقه الأئمّة الأطهار:، 1422ق.
  48. ـــــ، تفصیل الشریعة (کتاب القضاءو الشهادات)، چ2، قم: مرکز فقه الأئمّة الأطهار:، 1420ق.
  49. ـــــ؛ جامع المسائل؛ چ1، قم: مهر، 1377.
  50. فاضل هندی، محمد؛ کشف اللثام؛ قم: کتابخانه آیت‏ا... مرعشی، 1405ق.
  51. فراهیدى، خلیل بن احمد؛ العین؛ چ2، قم: هجرت، 1409ق.
  52. فیروزآبادی، محمد؛ قاموس المحیط؛ چ2، بیروت: الرسالة، 1415ق.
  53. قاضی نعمان، مغربى؛ دعائم الإسلام؛ چ2، قم: آل البیت، 1385.
  54. قره‏داغی، محی‏الدین؛ بحوث فی فقه البنوک الاسلامیة؛ بیروت: دار البشائر، 1428ق.
  55. قری بن عید؛ «مشکلات بانک‏های اسلامی و راه حل آنها»، اقتصاد اسلامی؛ س5، ش20، 1384، ص159-190.
  56. قشیری، مسلم بن حجاج؛ الصحیح؛بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1972م.
  57. کاسانی، علاء‏الدین؛ بدائع الصنائع؛ بیروت: دارالکتاب، 1403ق.
  58. کاشف الغطاء، محمد حسین؛ تحریر المجلة؛ ج1، نجف: حیدریة، 1361.
  59. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  60. گلپایگانی، سیدمحمدرضا؛ الدر المنضود؛ قم: دارالقرآن الکریم، 1414ق.
  61. ماجد، محمد؛ حکم التعزیر بأخذ المال فی الإسلام؛عمان: مکتبة الأقصی، 1986م.
  62. ماوردی، ابوالحسن؛ الأحکام السلطانیة؛ مصر: البابی، 1386ق.
  63. متقی هندی؛ کنز العمال؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409ق.
  64. مجلسى، محمدباقر؛ بحارالأنوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
  65. مجلسى، محمدتقى؛ روضة المتقین؛ چ2، قم: کوشانبور، 1406ق.
  66. مجمع الفقه الاسلامی؛ جده: منظمه المؤتمر الاسلامی، عدد الخامس، 1409ق.
  67. محقق حلی، جعفر بن حسن؛ شرائع الاسلام؛ نجف: مطبعة الآداب، 1389.
  68. مرداوی، علاءالدین؛ الإنصاف؛ بیروت: ‌دار احیاء التراث، 1400ق.
  69. مرعشی، سید‏شهاب‏الدین؛ منهاج المؤمنین؛ قم: کتابخانه آیت‏ا... مرعشی 1409ق.
  70. مصطفوى، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ چ1، تهران: وزارت ارشاد، 1368.
  71. مطهری، مرتضی؛ کلیات علوم اسلامی؛ ج3، چ32، تهران: صدرا، 1388.
  72. معرفت، محمدهادی؛ «بحثی در تعزیرات»، حقوق کیفری؛ ش8، 1365.
  73. مکارم شیرازی، ناصر؛ تعزیر و گستره آن؛ قم: مدرسه امام علی7، 1383.
  74. منتظرى ، حسینعلى؛ دراسات فی ولایة الفقیه؛ چ2، قم: نشر تفکر، 1409ق.
  75. منقری، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین؛ چ2، قاهره: مؤسسة العربیة،1382.
  76. موسوی بجنوردی، سیدمحمد؛ «خسارت تأخیر تأدیه از دیدگاه فقهی و حقوقی»، هشتمین سمینار بانکداری اسلامی؛ تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران، 1376، ص29-35.
  77. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث؛ چ5، قم: منشورات مدینة العلم، 1409ق.
  78. ـــــ؛ مبانی تکملة المنهاج؛ چ2، قم: علمیه، 1396.
  79. مهرپور، حسین؛ مجموعه نظریات شورای نگهبان؛ ج3، تهران: مؤسسه کیهان، 1371.
  80. نجفى، محمد حسن؛ جواهر الکلام؛ چ7، بیروت: دار إحیاء التراث، 1415ق.
  81. یعقوبی، احمد؛ تاریخ یعقوبی؛ بیروت: دار صادر، [بی‏تا].
اقتصاد اسلامی

دوره 18، شماره 69
بهار 1397
صفحه 201-227

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار