تحقق کامل بانکداری اسلامی، غایت مطلوب نظام بانکی ایران است که برکات اقتصادی و اجتماعی فراوانی خواهد داشت. این مهم تنها با تشخیص صحیح معضلات حال و آینده و تصمیمگیری هوشمندانه جهت رفع آنها محقق میشود. در این راستا آسیب‌شناسی قرض‌الحسنه یکی از مسائل قابل تأمل و دارای اولویت محسوب میشود. این پژوهش عوامل مؤثر بر کاهش سپردههای قرض‌الحسنه را به عنوان مسئله اصلی تحقیق، احصا، دستهبندی و اولویتگذاری میکند. بدین منظور چارچوب تحقیق در سه فاز اصلی شامل مطالعه و مصاحبه و تحلیل عوامل، طراحی شده است. در فاز نخست با بررسی پژوهش‌های این حوزه، عوامل مؤثر شناسایی و پرسشنامه تحقیق تنظیم شد. در فاز دوم در مصاحبه با خبرگان این دلایل اعتبارسنجی و مهم‌ترین علل کاهش سهم سپردههای قرض‌الحسنه احصا گشت. در فاز سوم نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از روش تحلیل اثرات متقابل (Cross Impact Analysis) و بر اساس نظر خبرگان تحلیل شد و به این ترتیب عوامل پیشران، سیاستی، خطرپذیر، شاخصها و عوامل بی‌تأثیر تفکیک شدند. بر اساس یافته‌های پژوهش، خلأهای قانونی، وجود تورم و پایین‌بودن سطح درآمد مردم، علل پیشران کاهش سهم سپردههای قرض‌الحسنه و رقابت بانکها برای افزایش سود سپردههای سرمایهگذاری و نبود اراده جدی برای گسترش قرض‌الحسنه از طرف مدیران بانکی نیز عوامل سیاستی مربوط به این مسئله میباشند.
Pathology of Qard Al Hasan Deposit in Iran usury Free Banking
نویسندگان [English]
Abolghasem Tohidinia1؛ Vahid Fouladgar2
1Faculty of Economics, Tehran University, Tehran
2Economics Department, Tehran University
چکیده [English]
The realization of Islamic banking is a desirable goal of the Iranian banking system, which will have a lot of economic and social blessings; this will only be achieved by properly identifying the present and future problems and intelligently deciding to eliminate them. In this regard, the pathology of Qard Al Hasan is one of the priority issues. This research studies the factors affecting the reduction of Qard-al-Hasan's deposits as the main issue of research, evaluation, classification and prioritization will be don.
To this end, the research framework has been designed in three main phases, including study and interview and factor analysis. In the first phase, investigating the research in this area, identifying the effective factors and setting the questionnaire is don. In the second phase, in an interview with the experts, these reasons were validated and the main reasons for the decline in the share of deposits were borrowed. In the third phase, the results were analyzed using Cross Impact Analysis and based on the experts' opinion, and thus the proponents, the policy, the risk factors, the indicators and the ineffective factors were segregated.
According to research findings, legal vacuum, inflation and low income levels, the reasons for the decline in the share of deposits and the competitiveness of banks to increase the profits of investment deposits and the lack of serious will to extend the loan to the bank managers also Policy factors are related to this issue.
کلیدواژه‌ها [English]
Qard Al Hasan, Usury Free Banking, Pathology, Deposit
مراجع
ابونوری، اسماعیل؛ افسانه قاسمی تازه‌آبادی؛ «ارزیابی اثر ارزش افزوده قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد (با استفاده از داده های پانل بین استانی)»، اقتصاد اسلامی؛ ش28، زمستان 1386.
اسفندیاری، ابوالفضل؛ نگاهی به صندوقهای قرض‌الحسنه؛ تهران: سازمان بازرسی، 1382.
اسلاتر ، ریچارد و همکاران؛ نواندیشی برای هزاره نوین، مفاهیم، روش‌های و ایدههای آینده‌پژوهی؛ ترجمه عقیل ملکی‌فر و همکاران؛ تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، 1386.
حسین اسلامپور کریمی؛ «صندوقهای قرض‌الحسنه، آسیب‌شناسی، ساختار مناسب و راهکارهای اصلاحی»، بانک و اقتصاد؛ ش49، 1383.
اسلامی، زهرا؛ بررسی عملکرد سیستم بانکی و صندوقهای قرض‌الحسنه در خصوص سپردههای قرض‌الحسنه پس‌انداز و تسهیلات اعطایی قرض‌الحسنه (73-1368)؛ پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم بانکداری، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران، 1375.
برگزیده آمارهای اقتصادی بخش بانکی و پولی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های 1383 و 1393.
بیدار، محمد؛ «بررسی کارمزد قرض‌الحسنه و شیوه‌های محاسبه آن در بانکداری اسلامی»، معرفت اقتصاد اسلامی؛ ش7، پاییز و زمستان 1391.
پیران، پرویز، «پیامدها و آثار فقر و نابرابری در ایران، فقر و جنبش‌های اجتماعی در ایران»، رفاه اجتماعی؛ ش18، 1384.
حبیبیان نقیبی، مجید؛ «قرض‌الحسنه و راهبردهای توسعه اقتصادی»، نامه مفید؛ ش31، 1381.
15. سنگه، پیتر؛ پنجمین فرمان؛ ترجمه محمد روشن؛ تهران: سازمان مدیریت صنعتی، 1382.
16. سهیلی، کیومرث، «مقایسه نظری کارایی بانکداری غیر ربوی در تجهیز و تخصیص منابع»، مطالعات اقتصاد اسلامی؛ ش1، 1387.
17. سیفلو، سجاد و خوانساری، رسول، «مشکلات و راهکارهای تجهیز منابع از طریق قرض‌الحسنه»، تازه‌های اقتصاد؛ ویژه‌نامه بانکداری اسلامی، 1390
18. شاه‌آبادی، ابوالفضل و طیبه خاتمی؛ «بررسی عوامل مؤثر بر خوداشتغالی در اقتصاد ایران»، پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار؛ ش45، بهار 1392.
19. شوارتز، پیتر؛ مبانی و اصول سناریونویسی؛ ترجمه عزیز علیزاده؛ تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، 1388.
20. شهرکی، مهدی، داوود بهبودی و سیمین قادری؛ «بررسی تأثیر پس‌انداز بر سرمایهگذاری و مصرف در ایران مدل تعادل عمومی محاسبه پذیر»، اقتصاد مقداری؛ ش26، 1389.
21. صدر، سیدکاظم، «آثار اقتصادی رفتار و عقد قرض‌الحسنه»، مجموعه مقالات ششمین همایش بانکداری اسلامی؛ تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران، 1374.
22. ـــــ؛ مطلوبیت و هزینه قرارداد قرض‌الحسنه برای تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی؛ تهران: انتشارات موسسه عالی آموزش بانکداری ایران، 1376.
23. طاهر، سعید؛ «توزیع در اسلام»، درسهایی در اقتصاد اسلامی؛ ترجمه محمد رضا یوسفی؛ چ1، قم: دانشگاه مفید، 1384.
24. طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه ناصر مکارم شیرازی و سیدمحمدباقر موسوی همدانی؛ قم: بنیاد فکری علامه طباطبایی و با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجا، 1363.
41. ـــــ؛ «ارزیابی عملکرد سپردههای بانکی در بانکداری بدون ربای ایران»، مجموعه مقالات پانزدهمین همایش بانکداری اسلامی؛ تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران، 1389.
42. ــــ؛ بانکداری اسلامی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، 1380.
43. مهرگان، نادر و الهه محسنی؛ «بررسی رابطه علی بین فقر و فساد در کشورهای در حال توسعه»، رفاه اجتماعی؛ ش46، 1391.
44. میرمعزی، سیدحسین، «سیستم تجهیز و تخصیص منابع در اقتصاد بدون سود»، مجموعه مقالات سومین همایش دوسالانه اقتصاد اسلامی؛ تهران: انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، 1384.
45. نادری، عزت‌اله و مریم سیف نراقی؛ روش‌های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی (با تأکید بر علوم تربیتی)؛ تهران: نشر ارسباران، ۱۳۹۰.
49. هدایتی، سید‌علی‌اصغر و همکاران؛ عملیات بانکی داخلی 2 (تخصیص منابع)؛بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران، ش2، پاییز 1383.
50. یزدانی، مریم؛ «قرض‌الحسنه و نقش آن در رفع نیازهای اجتماعی و اقتصادی»، مجله اقتصادی؛ ش5-6 ، 1390.
Blanning, Robert and Bruce Reinig; Cross-impact analysis using group decision support systems: an application to the future of Hong Kong; Elsevier Science Ltd., 1999.
Bunn, DW & Salo, AA , “Forecasting with scenarios”, European Journal of Operational Research; Volume 68, Issue 3, 1993.
Gordon,T.J. & Hayward H.; “Initial experiments with the cross impact matrix method of forecasting”, Elsevier Science Ltd, Futures; Vol.1, Issue2, December, 1968.
Gordon, Theodore Jay; Cross Impact Method; United Nations University Millennium Project, 1994.
Helmer, Olaf, “Problems in futures research: Delphi and causal cross-impact analysis”, Elsevier Science Ltd, Futures; Vol.9, Issue1, February 1977.
Porter, M.E.; Competitive Strategy; Free Press, New York, 1980.
ابتدای صفحه