الگوی انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش است که الگوی انسان اقتصادی با تکیه بر آموزه‌های اسلامی چگونه قابل ترسیم است؟ تعریف این الگو چیست؟ مهم­ترین عنصر یا عناصر این تعریف کدامند؟ فرضیه‌ای که مقاله به دنبال اثبات آن می‌باشد این است که مهم­ترین قاعده رفتاری در الگوی انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام، «بیشینه‌‌سازی بهره‏مندى‏هاى مادی، معنوى و آخرتى با بهترین ترکیب» می‌باشد. ابعاد سه‌گانه وجودی (مادی،‌ معنوی و اخروی) و (مطلق‌گرایی و لذت‌پذیری به عنوان دو امر از امور فطری) از مبانی انسان‌شناسی قرآن کریم هستند که در شکل‌گیری این الگو نقش بسزایی دارند؛ همچنین نشان‌ داده شده‌ است که چگونه این الگو در تحلیل رفتارهای اقتصادی در سه گستره مصرف، تولید و توزیع تأثیرگذار می‌باشد.
در این مقاله تلاش شده از روش مطالعه تطبیقی استفاده شود و اقتصاد کلاسیک نیز مورد بررسی قرار گیرد. به لحاظ تفسیری نیز روش تحلیلی ـ عقلی اتخاذ شده است. الگوی انسان اقتصادی، ایده جدیدی است که در مطالعات گذشته اقتصاد اسلامی کمتر به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Economic Man's Model From the Viewpoint of Islam

نویسنده [English]

  • A H
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده [English]

This article seeks to answer the question of how the human-economic template can be drawn based on Islamic teachings. What is the definition of this template? What is the most important element or elements of this definition? The hypothesis that the article seeks to prove is that the most important principle of behavior in the economic man's model from the point of view of Islam is "to optimize the material, spiritual, and the Hereafter's best interests". The three dimensions of existential (material, spiritual and afterlife) and (absoluteism and pleasure as two natural things) are the basis of the holy Qur'an that play an important role in the formation of this pattern. It has also been shown how this pattern is effective in analyzing economic behaviors in three areas of consumption, production, and distribution.
An attempt has been made to use a comparative study approach and to examine classical economics. In terms of interpretation, the analytical-rational method has been adopted. The economic man's model is a new idea that has been less addressed in previous economics studies.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abstract Pattern
  • Economic Man
  • moderation
  • Beneficialism
  • Instrumental Rationality
  • nature
  • Pleasure
  • Perfect Man

مراجع

* قرآن کریم.

* نهج‌البلاغه.

  1. ابن­سینا، ابی علی حسین بن عبدالله؛ الاشارات و التنبیهات؛ چ1، قم: نشر البلاغة، 1375.
  2. ابن­منظور، محمدبن­مکرم؛ لسان العرب؛ چ1، بیروت: داراحیاء التراث العربى، 1408ق.
  3. ایروانی، جواد؛ «انسان اقتصادی از دیدگاه قرآن»؛ آموزه­های قرآنی؛ ش15، 1391.
  4. جعفرى، محمدتقى؛ ترجمه و تفسیر نهج‏البلاغه؛ چ1، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1374.
  5. چایلد، گوردون؛ سیر تاریخ؛ ترجمه احمد بهمنش؛ چ4، تهران: دانشگاه تهران، 1369.
  6. چپرا، محمدعمر؛ اسلام و توسعه اقتصادى راهبردى براى توسعه همراه با عدالت و ثبات؛ ترجمه محمدنقی نظرپور و سیداسحاق علوی؛ چ1، قم: مؤسسه انتشارات دانشگاه مفید، 1383. 
  7. دانایی، حبیب­الله و علیرضا پاک‌سرشت؛ اقتصاد خرد؛ چ1، تهران: مرکز آموزش‌ مدیریت‌ دولتی‌ سمنا‌ن‌، 1381.
  8. دفتر همکارى حوزه و دانشگاه؛ مبانى اقتصاد اسلامى؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانى دانشگاه‏ها (سمت)، 1374.
  9. راغب اصفهانى، مفردات الفاظ القرآن؛ تحقیق صفوان عدنان داوودى؛ چ1، دمشق: دارالقلم، 1416ق.
  10. رجبى، محمود؛ انسان‏شناسى؛ چ1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى1، 1379.
  11. رحیم‏پور ازغدى، حسن؛ عقلانیت؛ تهران: مؤسسه دانش و اندیشه معاصر، 1378.
  12. زحیلى، وهبة­بن­مصطفى‏؛ تفسیر المنیر؛ بیروت، دمشق: دارالفکر المعاصر، 1418ق.‏
  13. زریباف، سیدمهدى؛ تحلیلی بر سیر شناخت و روش‏شناسی علم اقتصادى؛ پایان‏نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق 7، 1369.
  14. شاله، فیلیسین؛ تاریخ مختصر ادیان بزرگ؛ ترجمه منوچهر خدایار محبى؛ چ1، تهران: دانشگاه تهران، 1346.
  15. شریف لاهیجى، محمدبن­على؛ تفسیر شریف لاهیجى؛ چ1، تهران‏: دفتر نشر داد، 1373.
  16. شیخ صدوق؛ من لایحضره الفقیه؛ تصحیح و تعلیق على‏اکبر غفارى؛ قم: مؤسسه نشر اسلامى، 1413ق.
  17. صدر، سیدمحمدباقر؛ الانسان المعاصر و الشکلة الاجتماعیة؛ کویت: منشورات دارالتوحید، 1388.
  18. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن­ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار الاربعة؛ چ1، قم: مکتبة مصطفوى، 1368.
  19. طالقانى، سیدمحمود؛ پرتوی از قرآن؛ چ3، تهران: شرکت سهامی انتشار، ]بی­تا[.
  20. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ1، بیروت: منشورات مؤسسه الاعلمی، 1417ق.
  1. ــــــــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه محمدباقر موسوی همدانی‌؛ ج1 و 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
    1. Chapra M. Umer; the Future of Economics; (An Islamic Perspective); United Kingdom: The Islamic Foundation, 2000.
    2. Craig Edward; Routledge Encyclopedia of Philosophy; VOL.8, London and New York: Routledge, 1998.
    3. Eatwell John; the New Paigrave; A Dictionary of Economics; The Macmillan Press, 1987.
    4. Panda, G. C. & Mithani, D.M; Encyclopedia Dictionary of Economics; 1985.
    5. Pande G.C. & Chopra R.; Dictionary of Economics and Commerce; New Delhi: Ansari Road, 1990
    6. Pearce David W.; Macmillan Dictionary of Modern Economics; Fourth edition, London: Macmillan Press, 1992.
    7. Phillip Anthony O’Hara; Encyclopedia of Political Economy; Vol.2, New York: Routlege, 2001.
  1. طبرسى، ابوعلى فضل­بن­حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت: دارالمعرفة، 1408ق.
  2. طریحى، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ چ3، تهران: کتابفروشى مرتضوى، 1375.
  3. حرّ عاملی؛ محمدبن­الحسن؛ تفصیلوسایلالشیعةالیتحصیلمسائلالشریعة؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1412ق.
  4. غنى‏نژاد اهرى، موسى؛ مقدمه‏اى بر معرفت‏شناسى علم اقتصادى؛ چ1، تهران: مؤسسه عالى پژوهش در برنامه‏ریزى و توسعه، 1376.
  5. قرشى، على­اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیة،1372.
  6. قرطبى، محمدبن­احمد؛ الجامع لأحکام القرآن؛ تهران‏: انتشارات ناصر خسرو، 1364.‏
  7. مصباح یزدى، محمدتقى؛ اخلاق در قرآن؛ دفتر انتشارات اسلامى، 1376.
  8. مطهرى، مرتضى؛ فطرت؛ چ2، تهران: صدرا، 1370.
  9. معین، محمد؛ فرهنگ فارسى؛ چ14، تهران: امیرکبیر، 1378.
  10. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیة،1374.
  11. موسوى خمینى، روح‏اللّه؛ صحیفه نور؛ ]بى‏جا[: ]بى‏تا[.
  12. مینى، پیرو.و؛ فلسفه و اقتصاد؛ ترجمه مرتضى نصرت و حسین راغفر؛ چ1، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1375.
  13. نصرى، عبداللّه؛ سیماى انسان کامل از دیدگاه مکاتب؛ چ4، تهران: دانشگاه علامه طباطبایى، 1376.
  14. هادوی‌نیا، علی­اصغر؛ فلسفه اقتصاد (در پرتو جهان‌بینی قرآن کریم)؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387.
  15. هانت، اى؛ تکامل نهادها و ایدئولوژى‏هاى اقتصادى؛ چ1، تهران: شرکت سهامى کتاب‏هاى جیبى، 1358.
اقتصاد اسلامی

دوره 19، شماره 74
تابستان 1398
صفحه 35-63

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار