مالکیت در قرآن با رویکرد بسته‌های حقوق مالکیت و بر اساس تفسیر المیزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه اقتصاد اسلامی، اجتماعی و نهادی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.

3 استاد گروه اقتصاد اسلامی، اجتماعی و نهادی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.

چکیده

تعریف متفاوت از مالکیت، ساختار نظام مالکیت و حقوقی را که هر فرد دارد، تحت تأثیر قرار داده و رابطه مالک با شیء مورد تملک و رابطه مالک با سایرین را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین هر نظریه اقتصادی مبتنی بر نظام مالکیت مرتبط شکل می‌گیرد و شکوفا می‌شود. بنابراین برای شکل‌گیری نظام اقتصادی اسلامی نیاز است ابتدا نظام مالکیت اسلامی ایجاد شود. این مقاله بر اساس روش کتابخانه‌ای و به صورت تحلیلی-توصیفی انجام شده است. ابتدا حقوق مالکیت به عنوان یکی از نهادهای اساسی از نظر اقتصاددانان نهادگرا و رهیافت‌های مختلفی که به آن  وجود دارد، بررسی می‌شود. «بسته‌های حقوق» مالکیت یکی از این موارد است؛ این رهیافت حق مالکیت را به حقوق کوچک‌تری می‌شکند و به همین دلیل انعطاف بالایی در نظام مالکیت ایجاد می‌کند؛ به گونه‌ای که دارایی را از یک شیؤ فیزیکی به یک دارایی اقتصادی  تبدیل می‌کند؛ همچنین نشان داده می‌‌شود این رهیافت به حقوق مالکیت می‌تواند منجر به کاهش هزینه مبادله شود که بر اساس قضیه کوز، کارایی اقتصادی را افزایش خواهد داد. در ادامه با توجه به اینکه وحی و کلام الهی به موضوعات اصلی زندگی انسان پرداخته است، با مراجعه به تفسیر المیزان، حقوق مالکیت از منظر آیات مرتبط در قرآن بررسی می‌شود. نگاه قرآن در این زمینه به رهیافت «بسته‌های حقوق» نزدیک است و درواقع مالکیت به معنای تسلط بی‌چون‌وچرا بر شیء نیست و مالکیت فرد بر شیء اعتباری است و دستورات الهی، حقوق هر فرد را تعیین و تحدید می‌کند. بر همین اساس در آیات مرتبط به حقوق مختلف مالک اشاره شده است و با توجه به شرایط، محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی برای برخی از این حقوق وضع شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Property's Bundle of Rights in Quran Verses Based on Al-Mizan Exegesis

نویسندگان [English]

  • Ali NaderiShahi 1
  • elyas naderan 2
  • hamid abrishami 3
1 FACULTY of economics of university of tehran
2 Member of Parliament
3 Faculty of Economics, University of Tehran
چکیده [English]

A different definition of ownership affects the structure of the ownership system and the rights that each person has, and affects the owner's relationship with the owned object and the owner's relationship with others. Also, any economic theory based on the related property system is formed and flourishes. Therefore, for the formation of the Islamic economic system, it is necessary to establish the Islamic property system first.
In this article, we proceeded based on the library method and in an analytical-descriptive way. First, property rights as one of the basic institutions from the point of view of institutional economists and different approaches to it are examined. "‌Bundle of rights" is one of these; This approach breaks the right of ownership into smaller rights and therefore can create high flexibility in the ownership system in such a way that it transforms the property from a physical object to an economic asset. It can also lead to a reduction in transaction costs, which will increase economic efficiency based on Coase's theorem. In the following, due to the fact that revelation and the divine word have dealt with the main issues of human life, by referring to Al-Mizan's interpretation, property rights were examined from the perspective of related verses in the Qur'an. In the following, taking into account that revelation and the divine word have dealt with the main issues of human life, we examined property rights from the perspective of related verses in the Qur'an by referring to Al-Mizan's exegesis.
The view of the Qur'an and Islamic teachings in this field is close to the approach of "Bundle of rights" and in fact ownership does not mean unquestionable control over the object and people’s ownership is contractual not real, and divine commands determine and limit the rights of each person. Accordingly, various rights of the owner have been mentioned in the related verses, and according to the conditions, restrictions and prohibitions have been imposed for some of these rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • property rights
  • bundle of rights
  • property system
  • economic system
  • quran
  • Al-Mizan

مراجع

  1. اخوت، احمدرضا؛ تفکر اجتماعی، تفکر عینی: هنر خوب‌زیستن با دیگران؛ چ1، تهران: قرآن و اهل بیت نبوت، ۱۳۹۳.
  2. بادینی، حسن و فرناز فروزان بروجنی؛ «تحلیل مبانی اقتصادی اصل حصری‌بودنِ حقوق مالکیت»؛ دانشنامه حقوق اقتصادی، ش27 (18)، 1399، ص81-102.
  3. دسوتو، ارناندو؛ راز سرمایه؛ ترجمه فریدون تفضلی؛ چ12، تهران: نشر نی، 1399.
  4. صدر، سیدمحمدباقر؛ اقتصاد ما؛ ۲ج، ترجمه سیدابوالقاسم حسینی (ژرفا)؛ قم: دار الصدر، ۱۳۹۳.
  5. صمدی، علی‌حسین؛ «جایگاه حقوق مالکیت در اندیشه‌ها و مکاتب اقتصادی (با تأکید بر دیدگاه نهادگرایان جدید»؛ مطالعات حقوق خصوصی؛ ش40 (3)، 1389، ص229-246.
  6. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ ترجمه تفسیر المیزان؛ ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی؛ چ1، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1363.
  7. ـــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ ۵ج، چ14، تهران: صدرا، 13۹۹.
  8. فروغی، سیدعلیرضا؛ «بررسی فقهی-حقوقی مفهوم حق و ملک»؛ آموزه‌های فقه مدنی، ش5، 1391، ص79-106.
  9. کریمی عباس، هادی شعبانی کندسری و حسن اسکندری؛ مطالعات فقه و حقوق اسلامی؛ ش۸ (۱۵)، ۱۳۹۵، ص247-274.
  10. مجلسی،محمدباقر؛ بحارالانوار؛ج۲،چ۶،قم:دارالکتب الاسلامیه،۱۳۸۸.
  11. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸.
  12. مطهرى، مرتضى؛ آشنایى با قرآن؛ ج6، چ3، تهران: صدرا، 1377.
  13. ـــــ؛ نظرى به نظام اقتصادى اسلام؛ قم: صدرا، 1368.
  14. ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج۶، چ1، قم: صدرا،‌ 1377.
  15. ـــــ؛ مسأله ربا به ضمیمه بیمه؛ تهران: صدرا، 137۲.
  16. مکارم شیرازی، ناصر؛ ترجمه قرآن کریم؛ تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ۱۳۸۰.
  17. ـــــ؛ القواعد الفقهیه؛ ج۲، چ3، قم: مدرسه الامام على بن ابى‌طالب 7، ۱۳۷۰.
  18. نورث، داگلاس‌سسیل؛ ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی؛ ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی؛ چ1، تهران: نشر نی، ۱۳۷۹.
  19. هادوی‏نیا، علی‌اصغر؛ «مبانی نظری ساختار مالکیت از دیدگاه قرآن»؛ اقتصاد اسلامی، ش3 (12)، 1382، ص13-35.
  20. Akkermans, B; The principle of numerus clausus in European property law; 2008.
  21. _____; "The numerus clausus of property rights"; In Comparative Property Law, Edward Elgar Publishing, 2017.
  22. Anderson, Glen. "Towards an essentialist legal definition of property." DEPAuL L. Rev.68 (2018): 481, https://b2n.ir/k26925.
  23. Blackstone, W; Commentaries on the Laws of England: 1765-1769; Dawsons, 1966.
  24. Coase, R. H; "The federal communications commission"; The Journal of Law and Economics, 2, 1959, , pp.1-40,
  25. _____; "The problem of social cost"; The journal of Law and Economics; 56 (4), 2013, pp.837-877.
  26. Cooter, R., Ulen, T. & T. S. Ulen; Law and economics; 1988.
  27. Demsetz, H; Toward a theory of property rights; Palgrave Macmillan UK, 2000.
  28. Gray, K; "Property in thin air"; The Cambridge Law Journal, 50 (2), 1991, pp.252-307.
  29. Honoré, A. M. & A. G. Guest; Oxford essays in jurisprudence; AG Guest (Ed.); 1961.
  30. Johnson, Denise R. "Reflections on the Bundle of Rights."  L. Rev.32 (247), 2007.
  31. Merrill, Thomas W., and Henry E. Smith. "What happened to property in law and economics" Yale Lj111 (2001): 357.
  32. _____; "Making Coasean Property More Coasean"; The journal of Law and Economics, 54 (S4), 2011, pp.S77-S104.
  33. Mishkin, F. S; The Economics of Money, Banking and Financial Markets (The Pearson Series in Economics); 2012.
  34. Pejovich, Svetozar; "Comment on paper by Alchian and Demsetz"; The Journal of Economic History, 33, no.1, 1973, pp.41-42.
  35. Rudden, B; "Economic theory v. property law: The numerus clausus problem"; Oxford Essays on Jurisprudence, 3, 1987, pp.254-256.
  36. Schlager, E. & E. Ostrom; Property-rights regimes and natural resources: a conceptual analysis; Land economics, 1992.
  37. Stone, K. V & R. John; "Commons and the Origins of Legal Realism: Or The Other Tragedy of the Commons"; TRANSFORMATIONS IN AMERICAN LEGAL HISTORY, D. Hamilton & A. Brophy (eds); 2, 2008, pp.8-19.
  38. Tucak, Ivana. "Rethinking the hohfeld's analysis of legal rights." Pravni vjesnik25 (2009): 31.
  39. Waters, A. R; "Economic growth and the property rights regime"; Cato Journal , 7 (1), 1987, pp.99-115.
اقتصاد اسلامی
دوره 23، شماره 89
خرداد 1402
صفحه 69-97

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار