تحلیل فقهی - حقوقی صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی اهرمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر اداره مطالعات مالی اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار و دانشجوی دکتری مالی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر، قم و پژوهشگر و کارشناس اداره مطالعات مالی اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری مدیریت قراردادهای بین‌الملل نفت و گاز دانشگاه امام صادق و مدیر گروه مالی اسلامی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار

چکیده

امروزه با پیچیده‌ترشدن شرایط اقتصادی و بازارهای مالی و به‌ویژه شرایط تورمی در اقتصاد ایران، ضرورت سرمایه‌گذاری در زندگی اشخاص به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از مسیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، پاسخی عمومی و فراگیر به این نیاز است. اشخاص بر اساس معیارهایی ازجمله سطح پذیرش ریسک، انتخاب می‌کنند در چه نوع صندوقی سرمایه‌گذاری نمایند. صندوق سرمایه‌گذاری سهامی اهرمی در پاسخ به سلیقه سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر طراحی و اجرا شده است و از سوی دیگر به سلیقه سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز نیز پاسخ می‌دهد. این صندوق دارای دو نوع واحد سرمایه‌گذاری است: واحد ممتاز (برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر) و واحد عادی (برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز). دارندگان واحدهای ممتاز در قبال تضمین یک کُریدور بازدهی برای سرمایه‌گذاران عادی، ریسک نوسانات مثبت و منفی قیمت سهام سبد سرمایه­گذاری را تقبل می­کنند؛ طبیعی است با اهرم ایجادشده، در شرایط صعودی بازار بازدهی بیشتر و در شرایط رکود، زیان بیشتری را متحمل خواهند شد. در این مقاله با روش تحلیلی و تطبیقی طراحی این صندوق­ها مورد بررسی فقهی قرار گرفته است. ماهیت حقوقی این صندوق‌ها را می‌توان به دو شکل تصویر کرد: 1. طرفین قرارداد سرمایه­گذاری عبارت‌اند از سرمایه­گذاران عادی و سرمایه­گذاران ممتاز و 2. طرفین قرارداد سرمایه­گذاری عبارت‌اند از سرمایه­گذاران (اعم از عادی و ممتاز) و صندوق ـ به ‌عنوان یک شخص حقوقی ـ. در هر دو صورت، فعالیت و معامله واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ مذکور، در چارچوب فقه امامیه اشکال شرعی ندارد. همچنین کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در مصوبه مورخ 30/10/1399 تشکیل این صندوق را بر اساس صلح منافع و دارایی توسط شرکا (دارندگان واحدهای عادی و واحدهای ممتاز) به صورت شرط ضمن عقد بلامانع دانسته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-legal Analysis of Leveraged Equity Investment funds (A special type in Iran's capital market)

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Simiari 1
  • sayyed mohammad aminzadeh 2
  • seyed amir hosein Etesami 3
1 *. Researcher of the Department of Islamic Financial Studies of the Securities and Exchange Organization and PhD student in finance at Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Assistant professor at Tolo Mehr Institute of Higher Education, Qom, and researcher and expert at the Islamic Financial Studies Department of the Securities and Exchange Organization, Iran
3 Doctoral student of management of international oil and gas contracts, Imam Sadegh University
چکیده [English]

Nowadays, investment is one of the necessities of people's lives, and indirect investment through investment funds is a general and comprehensive response to this need. Individuals choose which type of fund to invest in based on criteria such as the level of risk acceptance. The leveraged equity investment fund has been designed and implemented in response to the taste of risk-taking investors, and on the other hand, it also responds to the taste of risk-averse investors. This fund has two types of investment units: premium unit (for risk-taking investors) and normal unit (for risk-averse investors). In exchange for guaranteeing a yield corridor for ordinary investors, the holders of premium units accept the risk of positive and negative fluctuations in the stock price of the investment portfolio; It is natural that with the created leverage, they will suffer more returns in rising market conditions and more losses in recession conditions. In this article, the design of these funds has been examined jurisprudentially by analytical and comparative method. The legal nature of these funds can be depicted in two ways: 1) the parties to the investment contract are ordinary investors and privileged investors; and 2) the parties to the investment contract are the investors (both ordinary and privileged) and the fund (as a legal entity). In both cases, the activity and transaction of investment units of the mentioned fund have no shari'a problems within the framework of Imami jurisprudence. Also, in the resolution of Shariah committee of the Securities and Exchange Organization considered the formation of this fund as a condition of the contract based on the peace of interests and property by the partners (owners of ordinary units and premium units).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Finance
  • mutual fund
  • Leveraged Equity Investment Fund
  • Exchange-Traded Fund (ETF)
  • Leveraged fund

مراجع

  1. اسکینی، ربیعا (1386). حقوق تجارت: کلیات، معاملات تجاری، تجار و سازماندهی فعالیت تجاری. تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
  2. بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن (1388). توضیح المسائل مراجع. ج2، چ16، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  3. پایگاه اینترنتی صندوق سرمایه‌گذاری سهامی اهرمی کاریزما (اهرم).
  4. پایگاه اینترنتی صندوق سرمایه‌گذاری سهامی اهرمی مفید (توان).
  5. پایگاه اینترنتی مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران (فیپ‌ایران)، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران(fipiran.ir) .
  6. پیری، فرهاد (1400). حقوق بورس و اوراق بهادار: با تأکید بر قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات جنگل.
  7. حلی، علامه حسن‌بن‌یوسف (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفـۀ الحـلال و الحـرام. قـم، دفتـر انتشـارات اسلامی.
  8. ــــــــ (1414ق). تذکرة الفقهاء (ط ـ الحدیثۀ). قم، مؤسسه آل‌البیت.
  9. حلی، نجم‌الدین (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
  10. سبزواری، سیدعبدالأعلی (1413ق). مهذّب الأحکام (للسبزواری). قم، مؤسسه المنار.
  11. سبزواری، محمدباقربن‌محمد (1423ق). کفایۀ الأحکـام. قـم، دفتـر انتشـارات اسـلامی.
  12. سلطانی، محمد (1396). حقوق بازار سرمایه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی.
  13. طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن (1400ق). النهایۀ فـی مجـرد الفقـه و الفتـاوی. بیـروت، دارالکتاب العربی.
  14. عالی‌پناه، علیرضا و وفائی‌نیا، امیرحسین (1393). ماهیت فقهی ـ حقوقی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک با درآمد ثابت. پژوهشنامه فقهی، 2 (2)، 51-70.
  15. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن‌علی (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم، مؤسسۀ المعارف الإسلامیۀ.
  16. کاتوزیان، ناصر (1383). حقوق مدنی: عقود معین (مشارکت‌ها و صلح). تهران، گنج دانش.
  17. مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس اوراق بهادار (1401). مصوبات کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار. ویراست دوم، تهران، انتشارات بورس.
  18. مصوبه در خصوص کلیات و چارچوب صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی اهرمی به تاریخ 10/03/1400، هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، سایت پایگاه قوانین و مقررات بازار سرمایه ایران (seo.ir).
  19. موسویان، سیدعباس (1391). بازار سرمایه اسلامی (1). تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  20. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیـروت، دار إحیـاء التراث العربی.
  21. نمونه اساسنامه صندوق سهامی اهرمی، سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (ir).
  22. نمونه امیدنامه صندوق سهامی اهرمی، سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (ir).
  23. یزدی، سیدمحمدکاظم (1419ق). العـروة الـوثقی (المحشـی). قـم، دفتـر انتشـارات اسـلامی.
  24. International Organization of Securities Commissions (IOSCO) (2019). Recommendations for a Framework Assessing Leverage in Investment Funds.
  25. Burcu Avci (2022). Leveraged Funds: Funds Designed for Commodity Markets. Rutgers Business Law Review, 17(2), 2-37.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار