بررسی و نقد جایگاه‌ تسمیه‌گرایی‌ در معرفت‌شناسی دانش اقتصاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه اقتصاد موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی «قدس سره»

2 دانش‌پژوه دکترای فلسفه اقتصاد مؤسسه امام خمینی

چکیده

برخی اقتصاددانان ادعا کرده‌اند علم اقتصاد تنها مبتنی بر اندیشه تسمیه‌گرایی شکل می‌گیرد و شکل امروزین این تفکر را شیوه تبیین فرضیه‌ای ـ استنتاجی دانسته‌اند. طبق این تحلیل، در فضای تفکر اسلامی که بر ذات‌گرایی استوار است، امکان شکل‌گیری دانش اقتصاد اسلامی و به‌کارگیری شیوه تبیین فرضیه‌ای ـ  استنتاجی وجود ندارد. مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی این ادعا می‌پردازد.
 این ادعا به خاطر توجه صرف به ذات‌گرایی افلاطونی که مدعی وجود عینی برای کلیات است، در تعریف و کارایی ذات‌گرایی به خطا رفته است. این در حالی است که مفاهیم کلی مورد استفاده در دانش اقتصاد، مفاهیمی انتزاعی و اعتباری می‌باشند. بر این اساس، نزاع ذات‌گرایی و تسمیه‎‌گرایی در مورد عینیت مفاهیم کلی، خدشه‌ای به علم اقتصاد وارد نمی‌کند. همچنین ازآنجاکه ذات‌گرایی هستی‌شناختی با تسمیه‌گرایی روش‌شناختی منافات ندارد، شیوه تبیین فرضیه‌ای ـ  استنتاجی، در اقتصاد اسلامی مبتنی بر ذات‌گرایی، قابل استفاده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nominalism in Epistemology of Economic Knowledge and Islamic Economics

نویسندگان [English]

  • MOHAMADJAVAD TAVAKOLI 1
  • mohammad jVd ghasemi 2
1 Department of Economics, Imam Khomeini Educational and Research Institute,
2 Ph.D. student in Economic Philosophy of Imam Khomeini Educational and Research Institute
چکیده [English]

Some economists have argued that economics is only based on the idea of ​​  Nominalism and the current form of this thought is a hypothetical-deductive method of explanation. According to this analysis, there is no possibility of the formation of the knowledge of Islamic economics and the use of the hypothetical- deductive method of explanation in the Islamic intellectual space, which is based on the essence. The paper examines this claim using an analytical method.
This claim for the mere focus of Plato’s essentialism which postulates the existence of the object for generality has gone wrong in the definition and efficiency of essentialism.
This statement holds while general concepts used in economics, are abstract and contractual. Based on this, the argument between essentialism and nominalism, doesn’t create a problem and rift for economics as a science. Moreover, since ontological essentialism doesn’t contradict methodological nominalism, the method of hypothetical inferential reasoning in Islamic Economics can be used based on essentialism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nominalism
  • Essentialism
  • Hypothetical-Deductive Method of explanation
  • General concepts
  • Epistemology
  • Economics
  1. امید، مسعود؛ فلسفه اخلاق در ایران معاصر؛ تهران: نشر علم، 1388.
  2. بلاگ، مارک؛ روش‌شناسی علم اقتصاد؛ ترجمه غلام‌رضا آزاد؛ تهران: نشر نی، 1387.
  3. پارسانیا، حمید و محمد طالعی؛ «روش‌شناسی بنیادین و روش‌شناسی کاربردی در علوم اجتماعی با تأکید بر رویکرد رئالیسم و نومینالیسم»؛ معرفت فرهنگی اجتماعی، س4، ش14، 1392.
  4. پوپر، کارل؛ جامعه باز و دشمنان آن؛ ترجمه عزت‌الله فولادوند؛ تهران: خوارزمی، 1364.
  5. جابری، علی؛ «تحلیل و بررسی مبانی معرفت‌شناختی و ارزشی اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی»؛ رساله دکتری، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، 1388.
  6. حسینی‎نسب، سیدابراهیم و بهروز نیک‌آمیز؛ «بررسی پیوند بین اقتصاد کلاسیک و نئوکلاسیک»؛ اقتصاد تطبیقی، س1، ش1، 1393.
  7. خواص، امیر؛ درس‌نامه تفکر نقدی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، 1388.
  8. صادقی، رضا؛ آشنایی با فلسفه علم معاصر؛ تهران: سمت، 1394.
  9. طالعی، محمد؛ «نقد و بررسی انواع نومینالیسم با بهره‌گیری از دیدگاه‌های علامه طباطبایی;»؛ معرفت فلسفی، س12، ش3، 1394.

10. طبیبیان، محمد و همکاران؛ آزادی‌خواهی نافرجام؛ تهران: گام نو، 1380.

11.  عربی، سیدهادی و علیرضا لشکری؛ توسعه در آینه تحولات؛ قم: زیتون، 1383.
12.  غنی‌نژاد، موسی؛ مقدمه‌ای بر معرفت‌شناسی علم اقتصاد؛ تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، 1376.
13.  فنائی اشکوری، محمد؛ معقول ثانی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، 1375.
14.  مالجو، محمد؛ «تأملی در ارتباط بین ارزش‌های فردگرایانه و تأسیس علم اقتصاد»؛اطلاعات اقتصادی- سیاسی، س13، ش127، 1377.
15.  مشهدی‌احمد، محمود؛ «اقتصاد نئوکلاسیک یک روایت تاریخی متفاوت»؛ برنامه‌ریزی و بودجه، س20، ش1، 1394.
16.  مشهدی‌احمد، محمود و محمود متوسلی؛ «اقتصاد نهادگرای اصیل، تأملی در اندیشه‌های کامنز و رویکرد مبادلاتی او»؛ برنامه‌ریزی و بودجه، س16، ش1، 1390.
17.  مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1368.

18. یوئنگرت، اندروام؛ «تمایز اثباتی ـ هنجاری در علم اقتصاد و تقدم تاریخی آن بر تمایز واقعیت ـ ارزش»؛ ترجمه علی نعمتی؛ اقتصاد اسلامی، س7، ش26، 1386.