شفافیت اقتصادی در اقتصاد اسلامی (با پافشاری بر منابع قرآنی و روایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیات علمی گروه الهیات، دانشگاه پیام نور آران و بیدگل

2 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه پیام نور ایران.

3 دانشجوی دکترای فلسفه اقتصاد اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

شفافیت اقتصادی از مهمترین موضوعات در هر نظام اقتصادی به شمار می‌رود. این ضرورت زمانی بیشتر می‌شود که شفاف‌سازی اقتصادی یکی از بندهای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را به خود اختصاص داده است؛ از آنجا که اقتصاد مقاومتی به عنوان الگوئی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام معرفی می‌گردد این پرسش مطرح می‌شود که ظرفیت آموزه‌های فقهی و نیز قرآنی- روایی به عنوان منابع معرفتی نظام اقتصادی اسلام در ایجاد شفافیت اقتصادی چگونه است؟ به همین منظور با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و نیز مطالعه ابواب فقه اقتصادی، مؤلفه‌های شفافیت اقتصادی مطرح‌شده در ادبیات اقتصادی، در آموزه‌های فقهی و با رویکردی قرآنی- روایی مورد کاوش قرار گرفت و احکام تکلیفی –الزامی و غیر الزامی- ناظر به شفافیت اقتصادی، قواعد فقهی مؤثر در شفافیت اقتصادی و نیز مؤلفه‌های شفافیت اقتصادی در عقود اسلامی استخراج و این نتیجه حاصل شد که آموزه‌های فقهی و قرآنی-روایی در ایجاد شفافیت اقتصادی از ظرفیت بالایی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Transparency

نویسندگان [English]

  • Rahmatollah abdollahzadeh 1
  • Mosab Abdollahi Arani 2
  • Hossein Ghafoor Zadeh 3
1 *. Assistant Professor in group Theology at Payam Noor University
2 Assistant Professor in Economics group at Payam Noor University
3 Ph.D. Student in Islamic economic philosophy, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

Economic transparency is one of the most important issues in every economic system. Since the Moghawamah economy is introduced as an inspirational model of the Islamic economic system this question arises as to how the capacity of Quranic-Hadith-Islamic jurisprudential teachings as the epistemic sources of Islamic economic system in creating economic transparency? For this purpose, using the descriptive analytical method and the study of the Economic jurisprudence chapters were investigated. The elements of economic transparency proposed in the economic literature and the Islamic jurisprudential teachings by the Qur'anic- Hadith approach and imperative rules- obligatory and non-obligatory- on the transparency of the economy, effective Islamic Jurisprudence Rules in transparency of the economy, and the components of economic transparency in the Islamic contracts were drawn. We concluded that the Islamic jurisprudential and Quranic-Hadith teachings have a high potential for creating economic transparency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic transparency
  • economic jurisprudence
  • Qur’anic and hadith approach
  • Islamic Contracts
  • Islamic jurisprudence rules
  1. امامى، سیدحسن؛ حقوق مدنى؛ تهران: انتشارات اسلامیه، [بی‌تا].
  2. انصاری، مرتضی؛ المکاسب؛ قم: مؤسسه الهادی، 1418ق.
  3. بجنوردى، سیدمحمد؛ قواعد فقهیه؛ چ3، تهران: مؤسسه عروج، 1401ق.
  4. بگ، دیوید، استانلی فیشر و رودیگر دورنبوش؛ علم اقتصاد (اقتصاد خرد)؛ ترجمه محمدحسین تیزهوش؛ تهران: جنگل، 1385.
  5. بهجت فومنی، محمدتقی؛ وسیلة‌النجاة؛ قم: شفق، 1381.
  6. حر عاملى، محمد‌بن‌حسن؛ تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة؛ قم: مؤسسة آل‌البیت:، 1409ق.
  7. حلی، حسن‌بن‌یوسف؛ تذکرة الفقهاء؛ تهران: مکتبة المرتضوی، [بی‌تا].
  8. ________؛ تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة؛ قم: مؤسسه امام صادق7، 1420ق.
  9. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ [بی‌جا]: [بی‌نا]، 1412ق.

10. رساقامت، حسین و محمد افشاری؛ «شفافیت مالی؛ راهی برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی»؛ مجله اقتصاد شهر، س5، ش20، 1392.

11. شهید ثانی، شیخ زین‌الدین جبل عاملی؛ الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة؛ قم: دار الهادی للمطبوعات، 1403ق.

12. صادقی، حسین و حمید آسایش؛ «عدم تقارن و فقدان اطلاعات در بازار کالا لزوم آموزش مبانی اقتصاد اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، س8، ش11، 1394.

13. صدر، سیدکاظم؛ اقتصاد صدر اسلام؛ چ2، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1387.

14. ضمیری، عبدالحسین و رضا نصیری حامد؛ «حکمرانی مطلوب و نقش شفافیت در تحقق آن»؛ پژوهشنامه (مرکز تحقیقات استراتژیک)، ش52، 1389.

15. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.

16. طبرسی، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372.

17. طوسى، ابوجعفر محمد‌بن‌حسن؛ المبسوط فی فقه الإمامیة؛ چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.

18. فاضل لنکرانی، محمد؛ قواعد فقهیه؛ چ2، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:، 1425ق.

19. ________؛ توضیح‌المسائل؛ چ126، قم: انتشارات امیرالعلم، 1385.

20. ________؛ تعلیقات عروة الوثقی؛ قم: مکتبة المسجد الحاج السیدالحسن، 1416ق.

21. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمدبن‌عمر؛ مفاتیح‌الغیب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.

22. فیض کاشانی، ملامحسن؛ تفسیر الصافی؛ تهران: انتشارات الصدر، 1415ق.

23. کاظمی، مصطفی، پرویز داودی و سیدمحمدکاظم رجایی؛ «صداقت در مقایسه با شفافیت در بازار اسلامی»؛ مجله معرفت اخلاقی، س3، ش2، 1391.

24. کرمی، محمدمهدی و محمد پورمند (نبی‌زاده)؛ مبانی فقهی اقتصاد اسلامی؛ چ8، تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1386.

25. کلینى، محمد‌بن‌یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.

26. مجلسی، محمدتقی؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، 1406ق.

27. محقق حلی؛ شرایع‌الاسلام؛ چ3، قم: دارالهدی للطباعة و النشر، 1403ق.

28. مراغى، سیدمیرعبدالفتاح؛ العناوین الفقهیة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.

29. مشکینی، میرزاعلی؛ مصطلحات الفقه؛ قم: دارالحدیث، 1392.

30. مصطفوى، سیدمحمدکاظم؛ مائة قاعدة فقهیة؛ چ4، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1421ق.

31. ________؛ فقه‌المعاملات؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1423ق.

32. مصطفوى، سیدمحمدکاظم و دیگران؛ احکام تجارت؛ چ3، تهران: نشر طلایی، 1395.

33. مصطفی، ابراهیم و دیگران؛ معجم الوسیط؛ استانبول: دارالدعوة،‌ 1989م.

34. مکارم شیرازی، ناصر؛ قواعد فقهیه؛ قم: مدرسه امیرالمؤمنین7، 1411ق.

35. ________؛ توضیح‌المسائل؛ چ3، قم: مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب7، 1385.

36. موسویان، سیدعباس و محمد علیزاده اصل؛ «بررسی ضابطه غرر در معاملات جدید»؛ تحقیقات مالی اسلامی، س3، ش9، 1394.

37. موسوی خمینى، سیدروح‌الله؛ تحریرالوسیله؛ ترجمه علی اسلامی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1425ق.

38. ________؛ توضیح‌المسائل؛ [بی‌جا]: [بی‌نا]، 1426ق.

39. میرمعزی، سیدحسین؛ «فقه اقتصادی و اقتصاد اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س15، ‌ش59، 1394.

40. نجفی، محمدحسن؛ جواهرالکلام؛ چ7، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1392ق.

41. واریان، هال؛ تحلیل اقتصاد خرد؛ ترجمه رضا حسینی، تهران: نی، 1385.

  1. Carlin, Bruce I.,  Shaun W. Davies & Andrew M. Iannaccone; "Competition, Comparative Performance, and Market Transparency"; Chicago Booth, Accounting Research Center, 2011.
  2. Kaufmann, Daniel. and Bellver, Ana; "Transparencing Transparency: Initial Empirics and Policy Applications"; Munich Personal RePEc Archive, 2005 (Online at http://mpra.ub.unimuenchen  .de/8188/).
  3. Lindstedt, Catharina and Naurin, Daniel; "Transparency Against Corruption. A Cross-Country Analysis"; manuscript, Goteborg University, 2007 (Available at: http://www.qog.pol.gu.se/digitalAssets/1358/1358046).
  4. Loewenstein, George, Daylian M. Cain, and Sunita Sah; "The Limits of Transparency: Pitfalls and Potential of Disclosing Conflicts of Interest"; American Economic Review: Papers and Proceedings, 2011.
  5. Sturges, Paul; "What is this Absence Called Transparency?"; International  Review  of  Information  Ethics, Vol. 7, No. 26, 2007.
  6. Zhu, Kevin; "Information Transparency of Business-to-Business  Electronic  Markets:  A  Game-Theoretic  Analysis"; Management Science, Vol. 50, No. 5, 2004.