الگوی بازار قرض‌الحسنه بر اساس تحلیل محتوای آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اهل البیت دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

3 دانش آموخته اقتصاد اسلامی دانشکده اهل البیت دانشگاه اصفهان

چکیده

در اقتصاد کلان رایج، استقراض خانوارها، دولت و بنگاه‎ها طرف تقاضای بازار وجوه وام را تشکیل می‎دهند که رابطه معکوس با نرخ بهره دارند؛ طرف عرضه این وجوه پس‎اندازکنندگان هستند که مقدار وجوه عرضه‌شده آنها، رابطه مستقیم با نرخ بهره دارد. با وجود تحریم ربا در اسلام و نیاز خانوارها به قرض، اسلام راهکار دیگری ارائه می‌کند. هدف اصلی این مقاله استخراج الگوی پیشنهادی اسلام برای بازار وجوه استقراضی و عوامل مؤثر بر منحنی‎های عرضه و تقاضای این وجوه است. فرضیه پژوهش آن است که اسلام به این بازار توجه داشته و تدابیری برای افزایش کارایی آن اندیشیده است. با تحلیل محتوای مضمونی آیات قرآن این نتیجه به دست می‎آید که در این الگو، در طرف عرضه، با تقویت انگیزه‎های اخروی، مسلمانان به دادن قرض ترغیب می‌شوند؛ در طرف تقاضا با تضمین بازپرداخت وام از طریق ابزارهای حقوقی مانند نوشتن قرض، گرفتن شاهد، گرفتن ضمانت و الزام حکومت به پرداخت قرض انسان معسر (تنگدست) سامان می‌یابد. وظیفه دولت اسلامی برای افزایش امکان تسویه این بازار عبارت است از: کنترل تورم، افزایش کارایی نظام حقوقی و قضایی، تربیت معنوی مردم برای افزایش انگیزه‎های معنوی، شناسایی نیازهای اساسی مردم ـ همانند ازدواج و ایجاد شغل ـ و تشویق مردم به اختصاص وجوهی از خود به این موارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Derivation of Pattern of Qard-al-hassan Market Based on Thematic Content Analysis of Quranic Verses

نویسنده [English]

  • Vahid Moghadam 1
1
2
3
چکیده [English]

In mainstream macroeconomics, money borrow by households, government and firms, consists the demand side of loan funds that have a reverse relation with interest rate. The supply side, are savers that the amount they provide, has a direct relation with the interest rate. Because of the prohibition of riba, Islam proposes another alternative. The main purpose of this article is the derivation of suggested pattern of borrowed funds’ market and factors that affect their supply and demand curves. The proposition of this research is that Islam has paid attention to this market and has presented solutions to increase its’ efficiency. With thematic content analysis of Quranic verses, we conclude that, in supply side of this pattern, through strengthening Muslim’s hereafter motives, they are appreciated to lend (Qard) and demand side is established by guaranteeing loan repayment through legal instruments like writing the Qard agreement, taking witness, taking collateral and making the government pay the Qard of miserable. The tasks of Islamic government in order to increase the possibility of the settlement of this market are controlling inflation, increasing the efficiency of legal and judicial system, moral training of people in order to increase their moral motives, recognizing their basic needs (for example marriage and job creation) and appreciating people to allocate some of their funds to basic needs of others. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Loanable fund's market
  • qard-al-hassan
  • content analysis method
  • Quran

مراجع

  1. ابن‌سعید الحلی، یحیى؛ الجامع للشرایع؛ ج1، قم: مؤسسه سیدالشهدا7، 1405ق.
  2. استراوس، آنسلم و جولیت کوربین؛ اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها؛ ترجمه بیوک محمدی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1384.
  3. اخوان کاظمی، بهرام؛ «امنیت اقتصادی و راهکارهای تأمین آن در آموزه‎های قرآنی و روایی»؛ دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، ش2، 1387.
  4. امیری، علی‌نقی؛ «مدیریت عمومی مبتنی بر نهج‌البلاغه (مورد مطالعه: نامه53)»؛ مجله مدیریت فرهنگ سازمانی، ش37، 1394.
  5. باردن، لورنس؛ تحلیل محتوا؛ ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی؛ تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1375.
  6. باقری، فریبرز؛ زهرا کیایی و مسعود آذربایجانی؛ «تعیین اهداف تغییر رفتار و روان انسان در سخنان امام علی7: پژوهشی با روش تحلیل محتوا»؛ مجله مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ش13، 1392.
  7. جانی‎پور، محمد؛ اخلاق در جنگ: تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنین7 و معاویه؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1375.
  8. جانی‎پور، محمد و رضا شکرانی؛ «رهاوردهای استفاده از روش تحلیل محتوا در فهم احادیث»؛ مجله پژوهش‎های قرآن و حدیث، ش2، 1392.
  9. جانی‌پور، محمد و سیدمهدی لطفی؛ «نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی و اجتماعی»؛ مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش26، 1394.
  10. حبیبیان نقیبی، مجید؛ «قرض‌الحسنه و راهبردهای توسعه اقتصادی»؛ فصلنامه نامه مفید، ش31، 1381.
  11. ــــــــ؛ «قرض‌الحسنه: نگرشی تفسیری ـ روایی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش16، 1383.
  12. دانایی‎فرد، حسن؛ «تئوری‎پردازی با استفاده از رویکرد استقرایی: استراتژی مفهوم‌سازی تئوری بنیادین»؛ دوماهنامه دانشور رفتار، ش11، 1384.
  13. دانایی‎فرد، حسن، سیدمهدی الوانی و عادل آذر؛ روش­شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع؛ تهران: انتشارات صفار ـ اشراقی، 1383.
  14. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد‌بن‌مفضل؛ مفردات الفاظ راغب؛ ترجمه حسین خداپرست؛ قم: دفتر نشر نوید اسلام، 1387.
  15. رضوان‎خواه، سلمان و مهدی فاضلی دهکردی؛ «احصاء و بررسی مبانی اصول و روش‎های کار و تلاش جهادی از منظر قرآن کریم»؛ دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، ش8، 1390.
  16. روحی برندق، کاووس؛ «تحلیل فقه‌الحدیثی مفهوم احادیث دال بر اسمای حسنای خدا بودن اهل‌بیت:»؛ مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش27، 1394.
  17. شایگان، فریبا؛ «شاخص‌های اعتماد سیاسی از دیدگاه حضرت علی7»؛ مجله اسلام و علوم اجتماعی، ش14، 1394.
  18. صدیق سروستانی، رحمت‌الله؛ «کاربرد تحلیل محتوا در علوم اجتماعی»؛ فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی، ش8، 1375.
  19. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
  20. طبرسی، ابوعلی فضل‌بن‌الحسن؛ مجمع‌البیان فی تفسیرِ القرآن؛ بیروت: مؤسسه اعلمی للمطبوعات، 1415ق.
  21. کریپندورف، کلوس؛ مبانی روش‎شناسی تحلیل محتوا؛ ترجمه هوشنگ نائینی؛ تهران: انتشارات روش، 1378.
  22. کیوی، ریمون و لوک وان کامپنهود؛ روش تحقیق در علوم اجتماعی؛ ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر؛ چ6، تهران: انتشارات توتیا، 1381.
  23. کمیجانی، اکبر و على‌اصغر هادوى‏نیا؛ «درآمدى بر جایگاه قرض‏الحسنه در اسلام و اثرات اقتصادى آن»؛ مجله نامه مفید، ش14، 1377.
  24. فیروزان، توفیق؛ روش تحلیل محتوا؛ تهران: انتشارات آگاه، 1360.
  25. محقق اردبیلی، احمدبن‌محمد؛ زبدة البیان فی أحکام القرآن؛ تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1386ق.
  26. محقق‏نیا، محمدجواد؛ «بررسی جایگاه قرض‌الحسنه در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران»؛ دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، ش1، 1388.
  27. مطهری، مرتضی؛ مقدمه‏ای بر جهان بینی اسلامی؛ تهران: انتشارات صدرا، 1372.
  28. مطهری، مرتضی؛ آشنایی با علوم اسلامی؛ قم: انتشارات صدرا، 1382.
  29. معصومی‎نیا، غلامعلی؛ دانشنامه جهان اسلام؛ «مدخل دَین»؛ج18، تهران: بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، 1393.
  30. منکیو، گریگوری؛ مبانی علم اقتصاد؛ ترجمه حمیدرضا ارباب؛ تهران: نشر نی، 1392.
  31. موسویان، سیدعباس؛ «بررسی فقهی کارت‎های اعتباری در بانکداری بدون ربا»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش20، 1384.
  32. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّه؛ تحریرالوسیله؛ ترجمه‌ علی اسلامی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1409ق.
  33. میرمعزی، سیدحسین؛ « تقاضای پول در اقتصاد اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش10، 1382.
  34. ـمیرمعزی، سیدحسین؛«الگوی مصرف کلان در جامعه اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش20، 1384.
  35. عزتی، مرتضی؛ روش تحقیق در علوم اجتماعی؛ تهران: مؤسسه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس، 1376.
  36. هادوى‏نیا، علی‌اصغر؛ «اوراق قرض‌الحسنه»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش4، 1380.
  37. هولستی، اُلِ آر؛ تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی؛ ترجمه نادر سالارزاده امیری؛ تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی;، 1373.
    1. Anwar, Muhammad; Modelling Interest-free Economy: A Study in Macroeconomics and Development; Herndon: International Institute of Islamic Thought, 1987.
    2. Ingham, Geoffrey;Capitalism, With a New Postscript on the Financial Crisis and Its Aftermath; London: Polity, 2008.
    3. Pearce, David W. (eds.); Macmillan Dictionary of Modern Economics; Macmillan Ed, 1992.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار