بررسی موانع اجرای استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در نظام بانکداری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 استادیار گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

3 استادیار پژوهشکده پولی و بانکی وابسته به بانک مرکزی ج.ا.ا.

چکیده

با توجه به نقش غیر قابل انکار نظام  بانکی در اقتصاد کشور، طراحی و اجرای استانداردهای حسابداری یکپارچه که بتواند صورت‌های مالی مختلف را آماده و روند مقایسه آنها را آسان کند، ضروری است. این استانداردها باید حقوق مالکان را حفظ کرده و فعالیت تخصصی این نهادها را بدون آنکه با احکام اسلامی در تضاد باشد، تقویت کند. در اﯾﻦ تحقیق، به بررسی موانع اجرای استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در نظام بانکی ایران پرداخته و چالش­های پیش ­رو در سه بُعد چالش­های درون­بانکی، برون­بانکی و فرابانکی پژوهش شده است. روش جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسشنامه‌ و مراجعه به خبرگان بانکی و دانشگاهی، کسب نظر ایشان، توصیف و تحلیل داده‌ها و نهایتاً استنتاج منطقی می‌باشد.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بر اساس نظر خبرگان، چالش­های برون­بانکی و فرابانکی از چالش­های درون‌بانکی مهم‌تر می­باشد. همچنین، عوامل مهمی از جمله نبود نقشه راه و سیاست‌های کلی مشخص در راستای اجرای بانکداری اسلامی در کشور، نبود زیرساخت­های اقتصاد اسلامی مانند بازارهای پولی و مالی اسلامی، ضعف در آموزش استانداردهای حسابداری عقود اسلامی به بدنه کارشناسی بانک‌ها و فقدان نهاد مشخص در زمینه تدوین استانداردهای حسابداری بانکداری اسلامی در کشور به عنوان مهم‌ترین موانع اجرای  استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در نظام بانکداری ایران می‌باشد. علاوه بر این نتایج نشان می‌دهد که اختلاف فقهی بین فقه امامیه و مذاهب اهل سنت، مانع جدی و اساسی در زمینه استفاده از استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در شبکه بانکی کشور به حساب نمی‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Barriers to Implementing Accounting Standards of Islamic Financial Institutions in Iranian Banking System

نویسندگان [English]

  • Zeinab Salehi 1
  • Reza Gholami Jamkarani 2
  • Hossein Meisami 3
1 Master of Accounting, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 Assistant Professor of Accounting Department, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
3 Assistant professor of banking and monetary research center, affiliated to central Bank of the Islamic Republic of Iran
چکیده [English]

Given the undeniable role of banks and financial institutions in Iran’s economy, it is necessary to design core accounting standards, which can prepare different financial statements and make their comparison easier. These standards should preserve rights of owners and promote technical activities of the institutions without breaching Islamic rules. Therefore, required infrastructures should be provided to implement Islamic financial accounting standards in these institutions. This study has investigated barriers to implement accounting standards of Islamic financial institutions in Islamic accounting system and has looked into facing challenges in three aspects, including intra-banking, inter-banking and trans-banking challenges. The data were gathered through using questionnaires and referring to banking and university elites and experts, receiving their view, describing and analyzing data and finally making logical conclusion. The results of the study indicated that based on the views of the university and banking elites, inter-banking and trans-banking challenges were more important than intra-banking ones. Moreover, important elements such as lack of a road-map and definite general policies on implementing Islamic banking in the country, lack of Islamic economic infrastructures such as Islamic monetary and financial markets, weakness in educating accounting standards of Islamic contracts to banks experts and lack of a definite institution in preparing amounting standards of Islamic banking in the country were the most important barriers to implement accounting standards of Islamic financial institutions in Iran’s banking system. The results of the project showed that juridical disagreements among Shiite and Sunni religions are not regarded as serious and fundamental barriers to employ accounting standards of Islamic financial institutions in the country’s banking network.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Islamic financial reporting system
  • accounting standards of Islamic financial institutions
  • usury-free banking system
  • Islamic banking

مراجع

  1. باباجانی، جعفر و جواد شکرخواه؛ «مدل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﺑﺮای ﺑﺎﻧﻜﺪاری اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻋﻘﻮد ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ»؛ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار، س5، ش17، 1391.
  2. رحمانی، علی و سمیه حسینی؛ «بررسی شفافیت صورت‌های مالی بانک‌ها»؛ فصلنامه تازه‌های اقتصاد، ش135، 1391.
  3. الزعبی، علی، فارس القاضی و لیث العریان؛ «نحو تطبیق معاییر المحاسبة المالیة الإسلامیة فی البنوک الإسلامیة الأردنیة»؛ موسوعة الاقتصاد والتمویل الإسلامی، 2013م.
  4. سلیمان، أمراجع غیث و فرج عبدالرحمن بومطاری؛ «خصائص وأهداف المحاسبة فی المؤسسات المالیة الإسلامیة وجهة نظر الأکادیمیین فی لیبیا»؛ المؤتمر الدولی فی فقه المعاملات والاقتصاد والمالیة الإسلامیة، س10، ش20-21، 2008م.
  5. شاهچرا، مهشید؛ «ﻣﯿﺰان اﻧﻄﺒﺎق اﺻﻮل کمیته ﺑـﺎل در ﻧﻈـﺎم ﺑـﺎﻧﮑﯽ اﯾـﺮان»؛ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺎﻧﮑﯽ، س6، ش18، 1392.
  6. ﺻﻤﺪی، علی‌حسین و مجتبی ﭘـﺮوﯾﻦ؛ «ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺟﺮای ﻗـﺎﻧﻮن ﺑﺎﻧﮑـﺪاری ﺑﺪون رﺑﺎ و خصوصی‌سازی ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی»؛ مجموعه مقالات ﺑﯿﺴـﺖوﭘﻨﺠﻤـﯿﻦ همایش ﺑﺎﻧﮑﺪاری اﺳﻼﻣﯽ، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران‏‫، 1392.
  7. ________؛ «بررسی چالش­های نظری و عملی بانکداری ایران در ارتباط با بانک­های بین‌المللی اسلامی و غیراسلامی»؛ مجموعه مقالات بیست‌وششمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران‏‫، 1394.
  8. طغیانی، مهدی و دیگران؛ «حسابداری تخصیص منابع: مضاربه، سرمایه‌گذاری و اجاره به شرط تملیک در بانکداری اسلامی»؛ معرفت اقتصاد اسلامی، س4، ش8، 1392.
  9. عصری، جعفر؛ «اﺟﺮای اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ: ﻣﺤﺮﮐﯽ ﻗﺎﺑﻞ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﯿﺎده­ﺳﺎزی ﺣﺴﺎﺑﺪاری اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﺮان»؛ اولین همایش ملی حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، 1391.

10. علوی رضوی، سیدیحیی؛ بانکداری بدون ربا:چالش‌ها و راهکارها؛ تهران: دانشگاه امام صادق7، 1388.

11. غلامی جمکرانی، رضا و دیگران؛ «مؤلفه‌های کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسلامی»؛ دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، س4، ش13، 1394.

12. غلامی جمکرانی، رضا، سعید فراهانی‌فرد و مسعود منظم؛ «مطالعه تطبیقی حسابداری مشارکت ﻣﺪﻧﯽ در ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻧﮑﺪاری اﯾﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺪاری و ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ مؤسسات ﻣﺎﻟﯽ اﺳﻼﻣﯽ»؛ مجموعه مقالات بیست‌وششمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران‏‫، 1394.

13. ﻏﻼﻣﯽ ﺟﻤﮑﺮاﻧﯽ، رضا، هاشم ﻧﯿﮑﻮﻣﺮام و فریدون رﻫﻨﻤﺎی رودﭘﺸﺘﯽ؛ «ﺿﺮورت ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮی ﮔﺰارﺷﮕﺮی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد اﺳﻼﻣﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺣﺮﻓﻪ‌ای و داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ»؛ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺎﻟﯽ ـ اﺳﻼﻣﯽ، س3، ش5، 1392.

14. غیایی، بهرام؛ «نگاهی جدی به قوانین، مقررات، استانداردهای حسابداری و حسابرسی در بانک­ها و مؤسسات پولی و اعتباری»؛ نشریه حسابدار، ش195، 1387.

15. قرینو، حسین و حکیمخلفاوی؛ «دور المعاییر المحاسبیة والشرعیة فی توجیه الصیرفة الإسلامیة»؛ مؤتمر الأزمة المالیة الراهنة والبدائل المالیة والمصرفیة، الجزائر: جامعة خمیس ملیانة، 2009م.

16. موسویان، سیدعباس؛ «نقد و بررسی قانون عملیات بانکداری بدون ربا و پیشنهاد قانون جایگزین»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س7، ش25، 1386.

17. موسویان، سیدعباس و حسین میسمی؛ بانکداری اسلامی: مبانی نظری ـ تجارب عملی؛ تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1394.

18. موسویان، سیدعباس، محمدنقی نظرپور و حسین کفشگر جلودار؛ «نقش شورای تخصصی فقهی در ارتقای سطح مشروعیت و کارایی بانک‌های اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س9، ش36، 1390.

19. یعقوب، ابتهاج إسماعیل؛ «واقع التطبیقات المحاسبیة فی البنوک الإسلامیة العراقیة من وجهة نظر مهنیة»؛ مجلة الإدارة والاقتصاد، عدد 89، العراق: الجامعة المستصریة، 2011م.

  1. AAOIFI; Accounting and Auditing standards for Islamic Financial Institutions; Manama, Bahrain: Accounting and Auditing Organization for Islamic Financil Institution, 2010.
  2. Gambling, T. and Karim R.; Business and Accounting Ethics in Islam; London: Mansell Publishing Limited, 1991.
  3. Hameed, S.; "The Need for Islamic Accounting: Perception of Its Objectives and Characteristics by Malaysia Accountants and Academics"; Ph.D. Thesis, University of Dundee, 2000.
  4. Maali, Bassam, Casson, Peter and Napier, Christopher; Social Reporting by Islamic Banks; Southampton, UK University of Southampton 42pp. (Discussion Papers in Accounting and Finance, AF03-13), 2003.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار