شرط قصد و ابراز صریح آن در قرارداد الکترونیکی از منظر فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده فقه و جقوق

چکیده

یکی از شروط صحیح‎بودن قراردادها وجود قصد جدی بر تحقق عقد همراه با ابراز صریح آن از سوی طرفین عقد است. این شرط در عقود حضورى پس از احراز عقل و بلوغ دو طرف قرارداد از قرائن موجود و بر اساس اصول عقلایى احراز مى‏گردد؛ ولی تحقق و احراز این شرط در قراردادهای الکترونیکی مشکل و با سؤال‏های زیادی مواجه است؛ از قبیل اینکه با توجه به بی‏خبری یک طرف ایجاب از انشای قبول توسط طرف دیگر و غیرحضوری‏بودن آن، چگونه قصد انشای ایجاب در زمان قبول تحقق می‏گردد و آیا اساساً دلیل شرطیت قصد شامل قرارداد الکترونیکی می‌شود و در فرض شمول چگونه می‏توان آن را احراز کرد؟ هر طرف عقد چگونه باید آن را ابراز کند؟ علاوه بر اینها آگهی‏های الکترونیکی در این زمینه تا چه حدّ اعتبار دارد؟ این همه در حالی است که بررسی فقهی شرط قصد در قراردادهای الکترونیکی در نوشتارهای موجود کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله در چارچوب فقهی و بر اساس تحلیل عرفی، شرطیت قصد و امکان تحقق آن را در قرارداد الکترونیکی بررسی کرده و پس از ارائه راه احراز قصد در این نوع قراردادها و بررسی شروط اجرای اصالت قصد در موارد عدم احراز آن و ضمن بررسی شرطیت صراحت عقد و لزوم ابراز صریح قصد توانسته است جایگاه فقهی فراخوان الکترونیکی و آگهی‏های بازرگانی را در قرارداد الکترونیکی بیان کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The condition for the intention and express that in the electronic contract from the perspective of Islamic jurisprudence

نویسنده [English]

  • mohammad ali khademi kusha
هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده فقه و جقوق
چکیده [English]

One of the conditions for the correctness of the contracts is the serious intention to enter into the contract with the explicit expression of the parties to the contract. This condition in the presence of an agreement after the adoption of reason and the maturity of the two parties of the contract is based on the existing evidence and based on rational principles, but the fulfillment of this condition in electronic contracts is difficult and with many questions such as that given the lack of information One way is the need to accept the statement by the other party and how it is not present, how does the intention to create the requisition take place at the time of acceptance and is it essentially the reason for the intention to enter into an electronic contract, and how can it be established in the assumption of inclusion? And how can each party sign it? And in addition, how much does electronic advertising cost? All the while, the jurisprudential review of the condition for the intention of electronic contracts in existing papers has been less widely considered.
 This paper is based on the jurisprudential framework and based on the conventional analysis of the condition of the intention and the possibility of its realization in the electronic contract and after providing the way of establishing the intention of these types of contracts and examining the conditions for the implementation of the authenticity of the intention in cases of failure to achieve it, and while examining the condition of the frankness The contract and the necessity of explicitly expressed intention have been able to express the legal position of the electronic recall and commercial advertisements in the electronic contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Electronic Contract
  • Contract Intention Electronic call Explicit contract
  1. آشتیانى، محمدحسن‌بن‌جعفر؛ بحر الفوائد فى شرح الفرائد (طبع جدید)؛ چ1، بیروت: موسسة التاریخ العربی، 1429ق.
  2. انصارى، شیخ مرتضى‌بن‌محمدامین؛ کتاب المکاسب؛ 6جلدی، چ1، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415ق.
  3. ایروانى، على‌بن‌عبدالحسین نجفى؛ حاشیة المکاسب؛ 2جلدی، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1406ق.
  4. بحرانى، آل‏عصفور یوسف‌بن‌احمد‌بن‌ابراهیم؛ الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة؛ چ1، قم: انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1405ق.
  5. تسترى، اسدالله کاظمى؛ مقابس الأنوار و نفائس الأسرار؛ تک‏جلدی، چ1، قم: مؤسسه آل‏البیت 9، [بی‎تا].
  6. خوانساری، شیخ‏موسی؛ منیة الطالب فی حاشیة المکاسب: تقریرات درس محقق نائینی شیخ‏محمد حسین؛ 2جلدی، تهران: المکتبه المحمدیه، 1373ق.
  7. خویی، سیدابوالقاسم؛ مصباح الفقاهة: شرح مکاسب شیخ انصاری؛ ج6، بیروت: دارالهادی، 1412ق.
  8. رشتی نجفى، میرزاحبیب‏الله؛ کتاب الإجارة؛ تک‎جلدی، [بی‌جا]: [بى‌نا]، 1311ق.
  9. رهبری، ابراهیم؛ «نقش نمایندگان الکترونیکی در تشکیل قرارداد»، فصلنامه حقوق؛ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 41، ش4، زمستان 1390.  

10. سیورى حلّى، مقداد‌بن‌عبدالله؛ التنقیح الرائع لمختصر الشرائع؛ 4جلدی، چ1، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى- ره، 1404ق.

11. طوسى (شیخ طوسى)، ابوجعفر محمدبن‌حسن؛ الخلاف؛ 6جلدی، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق.

12. عاملى، بهاء‏الدین محمد‌بن‌حسین؛ مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة؛ تک‎جلدی، بیروت: نشر دار الأضواء، [بی‏تا].

13. عاملى (شهید ثانى)، زین‏الدین‌بن‌على؛ الحاشیة الأولى على الألفیة؛ تک‏جلدی، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1420ق الف.

14. ـــــ؛ المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة؛ تک‏جلدی، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1420ق ب.

15. ـــــ؛ رسائل الشهید الثانی؛ 2جلدی، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1421ق.

16. علامه حلّى، حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر اسدى؛ تذکرة الفقهاء؛ 14جلدی، چ1، قم: مؤسسه آل‏البیت 9، 1414ق.

  1. فیض کاشانی، ملامحسن؛ مفاتیح الشرایع؛ قم: مجمع الذخائر الاسلامیه 1401ق.

18. مامقانى، محمدحسن‌بن الملاعبداللّه؛ غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب؛ 3جلدی، چ1، قم: مجمع الذخائر الإسلامیة، 1316ق.

19. محقق حلّى، نجم‏الدین جعفربن‌حسن؛ المختصر النافع فی فقه الإمامیة؛ 2جلدی، چ6، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة، 1418ق.

20. محمدبن‌حسین؛ الحبل المتین فی أحکام الدین؛ تک‌جلدی، چ1، قم: کتابفروشى بصیرتى، 1316ق.

21. محمدی، مرتضی؛ انعقاد قراردادهای الکترونیکی؛ چ1، قم: دانشگاه مفید، 1393.

22. مراغى، سیدمیرعبدالفتاح‌بن‌على حسینى؛ العناوین الفقهیة؛ 2جلدی، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.

23. نراقى، مولى احمد‌بن‌محمدمهدى؛ عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام؛ تک‏جلدی، چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1417ق.

24. نراقى، مولى محمدبن‌احمد؛ مشارق الأحکام؛ تک‏جلدی، چ2، قم: کنگره نراقیین ملامهدى و ملااحمد، 1422ق.

25. همدانى، آقارضا ابن‌محمدهادى؛ حاشیة کتاب المکاسب (للهمدانی)؛ تک‏جلدی، چ1، قم: جناب مؤلف، 1420ق.

26. یزدى، سیدمحمدکاظم طباطبایى؛ حاشیة المکاسب؛ 2جلدی، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1421ق.