بررسی فقهی و اقتصادی پدیده خلق پول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

خلق پول از مسائل بسیار مهم پولی و اقتصادی است و تأثیر تعیین‏کننده‏ای بر متغیرهای کلان اقتصادی دارد. معمولاً فرایند خلق پول در بانک‏های تجاری در کتاب‏های درسی اقتصاد به‏خوبی بیان و به عنوان یک امر معمولی پذیرفته می‏شود و پس از آن تنها مسئله عرضه پول و حجم نقدینگی و تأثیرشان بر متغیرهای کلان اقتصادی مورد توجه قرار می‏گیرد؛ ولی کمتر آثار اقتصادی خلق پول بررسی می‏شود. برخی اقتصاددانان تأثیر فراوان نظام بانکی بر جریان خلق پول و نیز آثار اقتصادی آن را مورد توجه قرار داده‏اند و برای جلوگیری آثار منفی آن پیشنهادهای مختلفی مطرح کرده‏اند. موضوع مورد توجه این نوشتار عبارت است از: مروری بر دیدگاه‏های مختلف اقتصاددانان درباره خلق پول، مروری بر آثار اقتصادی آن، بررسی ماهیت پول اعتباری و بانک و درنهایت بررسی فقهی پدیده خلق پول از سوی بانک‏ها و دولت با روش اجتهادی و تحلیلی. نوآوری این مقاله بررسی فقهی نسبتاً جامع خلق پول و نیز ارائه برخی قواعد پیشنهادی برای احتراز از آثار منفی خلق پول است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential and economic review of money creation

نویسنده [English]

  • Mahmoud Eisavi
Associate Professor of Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The issue of money creation is one of the most important monetary and economic issues and has a decisive effect on macroeconomic variables. Usually, the process of money creation in commercial banks is well explained in economics textbooks and is accepted as a normal matter, and after that only the issue of money supply and liquidity volume and their impact on macroeconomic variables is considered. is placed However, the economic effects of money creation are rarely investigated. Some economists have paid attention to the great influence of the banking system on the flow of money creation as well as its economic effects and have put forward various suggestions to prevent its negative effects. What has been discussed in this article is: an overview of the different viewpoints of economists about the creation of money, an overview of its economic effects, an examination of the nature of credit money and banks, and finally a jurisprudential examination of the phenomenon of money creation by banks. and the government with ijtihad and analytical method. The innovation of this article is a relatively comprehensive jurisprudential review of money creation and also presenting some suggested rules to avoid the negative effects of money creation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Money
  • Money creation
  • Bank
  • Commercial bank
  • Government
  • Jurisprudence

مراجع

  1. انصاری، مرتضی (۱۴۱۴ق). رسائل فقهیة. قم، مجمع الفکر الاسلامی.
  2. ــــــــ (۱۴۱۹ق). فرائد الوصول. قم، مجمع الفکر الاسلامی.
  3. ترکمانی، عدنان خالد (1409ق). السیاسة النقدیة و المصرفیة فی‌الاسلام. بیروت، مؤسسه الرساله.
  4. توتونچیان، ایرج (1374). ارزیابی پایه‌های نظری عملکرد بانک‏داری بدون ربا در ایران. مجموعه مقالات ششمین سمینار بانک‏داری اسلامی، نظام بانکی و سنجش عملکرد آن، تهران، مؤسسه عالی بانک‏داری، بانک مرکزی ج. ا. ا.
  5. توتونچیان، ایرج (1379). پول و بانک‏داری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه‏داری. تهران، مؤسسه فرهنگی هنری توانگران.
  6. خان، محسن. س، و میرآخور، عباس (1370). مطالعات نظری در بانک‏داری و مالی اسلامی. ترجمه محمد ضیایی بیگدلی، تهران، مؤسسه بانک‏داری ایران، بانک مرکزی ج. ا. ا.
  7. خمینی (امام)، سیدروح‏الله (1421ق). کتاب البیع. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  8. ــــــــ (1409ق). تحریر الوسیله. قم، دار العلم.
  9. ــــــــ (1422ق). استفتائات. چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  10. خویی، سیدابوالقاسم (1378ق/ 1959م). مصباح الفقاهه. النجف الاشرف، المطبعة الحیدریة.
  11. ــــــــ (1352). اجود التقریرات. چاپ اول، عرفان، تهران.
  12. ــــــــ (1416ق). صراط النجاة (المحشّی للخوئی)، قم، مکتب نشر المنتخب.
  13. داودی، پرویز، آقانظری، حسن، و میرجلیلی، سیدحسین (1374). پول در اقتصاد اسلامی. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  14. داوودی، پرویز، و محقق، محمدجواد (1387). بانک‏داری محدود. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 5 (10).
  15. صدر، محمدباقر (1393). «اسلام راهبر زندگی»، «مکتب اسلام» و «رسالت» ما. ترجمه سیدمهدی زندیه، تهران، انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر).
  16. ــــــــ (1429ق). «الاسلام یقود الحیاة»، «المدرسة الاسلامیة»، «رسالتنا». قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر.
  17. صمصامی، حسین، و داوودی، پرویز (1389). به سوی حذف ربا از نظام بانکی (از نظریه تا عمل). تهران، دانایی توانایی.
  18. صمصامی، حسین، داوودی، پرویز، و جهانی گوروان، جلال (1393). هزینه‏های خلق پول در نظام بانک‏داری متعارف و راهکارهای تأمین مالی اسلامی. فصلنامه پژوهش اقتصادی، 14 (55).
  19. صمصامی، حسین، و کیانپور، فرشته (1394). بررسی امکان خلق پول توسط نظام بانکی در نظام مالی اسلامی. فصلنامه معرفت اقتصادی، 13.
  20. طریحی، فخرالدین (1416ق). مجمع البحرین. تهران، کتابفروشی مرتضوی.
  21. طوسی، محمد بن حسن (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت، دار الکتب العربی.
  22. قرشی، سیدعلی‏اکبر (1412ق). قاموس القرآن. تهران، دار الکتب الاسلامی.
  23. کهف، منذر (1376). مروری بر اقتصاد اسلامی. ترجمه عباس عرب‌مازار، تهران، سازمان برنامه بودجه.
  24. کریمی‏نیا، محمدمهدی، ولایتی فاضل، ابراهیم، میرعماد، سعیده، و انصاری مقدم، مجتبی (1400). بررسی حکم وضعی و تکلیفی کلاه‏برداری از منظر فقه امامیه با تأکید بر آیات قرآن کریم. مجله دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی،
  25. کمیجانی، اکبر، ابریشمی، حمید، و روحانی، سیدعلی (1397). ماهیت بانک و فرایند خلق پول بانکی؛ نقد دیدگاه‌های رایج و دلالت‌ها. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 29.
  26. مجاهدی موخر، محمدمهدی، دلالی اصفهانی، رحیم، صمدی، سعید، و بخشی دستجردی، رسول (1390). مدل‌سازی الگوی رفتار بین نسلی از عملکرد بانک‏داری ذخیره جزئی با تأکید بر رهیافت موریس اله. فصلنامه تحقیقات مدل‏سازی اقتصادی، 5.
  27. مجاهدی موخر، محمدمهدی، دلالی اصفهانی (1391). الگوی قرض‌دهی در اندیشه اسلامی و مقایسه آن با الگوهای رقیب اقتصاد متعارف. فصلنامه مسائل و سیاست‌های اقتصادی، 1.
  28. مجاهدی مؤخر، محمدمهدی دلالی اصفهانی؛ رحیم؛ صمدی، سعید؛ بخشی دستجردی، رسول (1392). بررسی دیدگاه غربی و رویکرد اسلامی به ارتکاز ذهنی از ماهیت پول و اعتبار. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 65.
  29. مطهری، مرتضی (1378). نظری به نظام اقتصادی اسلام. قم، انتشارات صدرا.
  30. مکارم‌شیرازی، ناصر (1425ق). انوار الفقاهه (کتاب البیع). قم، مدرسه الامام علی بن ابی‏طالب.
  31. ــــــــ (1402). پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر:

 https://makarem.ir/ahkam/fa/home/istifta/266056/

  1. منتظرظهور، محمود (1353). اقتصاد (خرد و کلان). تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  2. موسوی بجنوردی، سیدحسن (۱۳۷۷). القواعد الفقهیة. چاپ اول، قم، نشر الهادی.
  3. موسویان، سیدعباس (1383). بانک‏داری اسلامی. تهران، پژوهشکده پولی و بانکی..
  4. ــــــــ، و میثمی، حسین (1396). بانک‏داری اسلامی. ج2، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی.
  5. میرمعزی، سید حسین (1384). الگوی ذخایر سپرده‌های بانکی در بانک‏داری اسلامی. فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، 5 (17).
  6. نجفی، محمدحسن (1402ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  7. نراقی، احمد بن محمدمهدی (۱۴۱۵ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت :.
  8. نظرپور، محمدنقی، و موسویان، سیدحسین (1393). بانک‏داری بدون ربا از نظریه تا تجربه. قم، دانشگاه مفید- تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  9. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1374). احکام فقهی کاهش ارزش پول. مجله فقه اهل بیت :،
  10. یوسف کمال، محمد (1414ق/ 1993م). فقه الاقتصاد النقدی. قاهره، دار الصابونی دار الهدایه.
  11. یوسفی، احمدعلی (1381). ربا و تورم: بررسی تطبیقی جبران کاهش ارزش پول و تورم. تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  12. یونس المصری، رفیق (1421ق/ 2001م). بحث فی الاقتصاد الاسلامی. سوریه، دار المکتبی.
  13. Al-Jarhi, Mabid Ali (1983). A Monetary and Financial Structure for an Interest-Free Monetary Economy: Institutions, Mechanism and Policy. presented to Seminar on Monetary and Fiscal Economics, Islamabad, Jan., 1981.
  14. Al Jarhi, & Mabid Ali (2004). Remedy for banking crisis: what Chicago and Islamic have in common: a comment. Islamic Economic Studies, Vol.11, No.2
  15. Berry, S., Harrison, R., Thomas, R., & Weymarn, I. (2007). Interpreting Movements In Broad Money. Bank of England Quarterly Bulletin, Q 3.
  16. Carpenter, S., & Demiralp, S. (2010). Money, Reserves, and the Transmission of Monetary Policy, Does the Money Multiplier Exist?. Board of Governors of the Federal Reserve System.
  17. Chapra, M. U. (1996). Monetary Management in Islamic economy. Islamic Economic Studies, 4(1).
  18. Culbertson, J. (1958). Intermediaries and Monetary Theory: A Criticism of the Gurley-Shaw Theory. The American Economic Review, 48 )1(, 119-131.
  19. Dixhoorn, C.V, (2013). Full Reserve Banking: An analysis of four monetary reform plans. working paper, The sustainable finance lab, Utrecht, Netherlands
  20. Dudley, W. (2009). The Economic Outlook and the Fed’s Balance Sheet: The Issue of "How" versus "When". Federal Reserve Bank of New York, Speech, July 29.
  21. Fisher, Irving, (1936). 100% Money and the Public Debt. Economic Forum, spring Number, April-June, 406-420.
  22. Huber, Joseph, Robertson, James, (2014). CREATING NEW MONEY A monetary reform for the information age, London, New Economics Foundation.
  23. Jackson, A. and B. Dyson, (2012). Modernizing Money: Why our Monetary System is Broken and How it can be Fixed, London, Positive Money.
  24. Khan, Mohsin S. (1987). Islamic Interest-Free Banking: A Theoretical Analysis. in Mohsin S. Khan and Abbas Mirakhor, Theoretical Studies in Islamic Banking and Finance ,Houston, Texas, The Institute for Research in Islamic Studies.
  25. Martin, A., McAndrews, J., & Skeie, D. (2013). Bank Lending in Times of Large Bank Reserves. Federal Reserve Bank of New York.
  26. Mirakhor, Abbas (1986), Some Theoretical Aspects of an Islamic Financial System. paper presented at a conference on Islamic Banking sponsored by the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, Tehran.
  27. Othman Ibrahim, Altwijry (2016). Shari’ah perspective of money creation in Islamic banking: a proposal for an alternative model. Munich Personal RePEc Archive.
  28. Phillips, Ronnie J (1992). Credit Markets and Narrow Banking.
    Annual meetings of the Easern Economics Association. New York
    City, Working Paper. No.77.
  29. Phillips, Ronnie J (1994). The Chicago Plan and New Deal Banking Reform. New York, M.E. Sharping.
  30. Kahf, Monzer; (1987). The Islamic Economy: Analytical Study of the Functioning of the Islamic System. Plainfield, Indiana: The Muslim Students' Association of The United States and Canada.
  31. Ryan-Collins, Josh, Greenham, Tony, Werner, Richard & Jackson, Andrew, (2011). Where does money come from? A guide to the UK monetary and banking system. London, New Economics Foundation.
  32. Rothbard N, Murray (2008). The Mystery of Banking. Alabama: Ludwig von Mises Institute.
  33. Sheard, P. (2013). Repeat After Me: Banks Cannot And Do Not "Lend Out" Reserves. Standard & Poors - Ratings Direct .
  34. Siddiqi, M. Nejatullah, (1992). Impact of Islamic Modes of Finance on Monetary Expansion. Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, 4 (1), 37-46.
  35. Turner, A. (2013). Credit, Money and Leverage: What Wicksell, Hayed and Fisher Knew and Modern Macroeconomics Forg. Conference on: “Towards a Sustainable Financial System”,
  36. Van Dixhoorn, C, (2013). Full Reserve Banking. An Analysis of Four Monetary Reform Plans. Sustainable Finance Lab, Utrecht
  37. Werner, Richard, Jackson, ben, & Ryan Collins, Josh; (2011). Towards A Twenty-first Century Banking And Monetary System. Retrieved Positive Money, NEF and the University of Southampton Submission to the Independent Commission on Banking.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار