بررسی فقهی گواهی سپرده کالایی به روش اجتهاد چندمرحله‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

2 دانشجوی دکتری مهندسی مالی ، واحد قم ، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم ، ایران

3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

بخش کشاورزی در کشور اساس توسعه بوده و از بخش­های مهم اقتصادی است و برای رشد بیشتر آن نیازمند تأمین مالی است. ازآنجاکه بازار پولی و بانکی به‌تنهایی پاسخگو نیست، باید به منظور رشد پایدار از امکانات بازار سرمایه و از جمله گواهی سپرده کالایی استفاده شود. در این پژوهش، ضمن اشاره به مطلوب نبودن سهم گروه کالاهای کشاورزی از معاملات بورس کالا و انواع ابزارهای مالی، گواهی سپرده کالایی تعریف و مزایای آن مطرح گردیده است و در ادامه با توضیح ابعاد فقهی ابزار فوق، امکان‌سنجی فقهی آن، به روش تحقیق اجتهاد چندمرحله‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که ابزار مذکور مصداق عقد بیع بوده و ضوابط عمومی و اختصاصی مربوط به آن حسب نظر خبرگان فقه مالی و آراء مراجع عظام تقلید رعایت گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Fiqh-based Study of Commodity's Certificate of Deposit through Multi phase ijtihad

نویسندگان [English]

  • Seyed Abbas Mousavian 1
  • d m 2
  • Reza Gholami Jamkarani 3
1 a
2 a
3 a
چکیده [English]

The agricultural sector is the basis of development in each country and it is considered among significant sectors in economy. This sector also needs financing for its progress. Because the Monetary and banking market is not sufficient to answer the demands, it is critical to use the potentials of capital market such as Commodity's Certificate of Deposit.
In this study; in addition to mentioning the fact that the share of agricultural commodities in commodity exchange transactions and various financial instruments is not in an acceptable position, the definition of Commodity's Certificate of Deposit and its advantages have been presented. Moreover, an explanation of the above mentioned financial instrument aspects in Islamic Fiqh, and also an assessment of its possibility in Islamic Fiqh via multiphase ijtihad have been studied. The findings of this study show that the financial instrument is the equivalent of Bai and its general and specific rules have been organized based on the viewpoints of Marjas the elites of Financial Fiqh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial instrument
  • Commodity's Certificate of Deposit
  • Multi phase ijtihad
  • General rules
  • Specific rules
  1. اسدزاده، احمد و سکینه اشرفی؛ «ظرفیت­های بازار سرمایه اسلامی و ابزارهای مالی اسلامی در توسعه مشارکت خصوصی و عمومی در زیرساخت»؛ مجموعه مقالات همایش ملی مشارکت عمومی و خصوصی در توسعه زیرساخت، 1391.
  2. اسماعیلی، اسماعیل؛ «اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری»؛ فصلنامه علمی پژوهشی کاوشی نو در فقه، ش1، 1373.
  3. آقا مهدوی، اصغر؛ «جایگاه شناخت موضوع و روش­های آن در فقه امامیه»؛ سایت راسخون، تاریخ 23/7/1393.
  4. آهنگری، صدیقه و همکاران؛ «اولویت­بندی عوامل مؤثر بر موفقیت یک کالا در رینگ کشاورزی بورس کالای ایران»؛ نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، ش۱، 1396.
  5. بشارت احسانی، حسنعلی؛ «نقش بورس کالا در عبور از اقتصاد دستوری»؛ منبع تعادل، تاریخ 19/12/1396.
  6. بهمنی، محمود و همکاران؛ عملیات بانکداری داخلی 2 (تخصیص منابع)؛ چ20، تهران: موسسه عالی بانکداری ایران، 1394.
  7. بیاتی، مصطفی؛ «توسعه بورس کالا یک فرصت برای اقتصاد»، پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، تاریخ 18/10/1397.
  8. جعفری‌سرشت، داوود و همکاران؛ اخلاق حرفه­ای در بازار سرمایه؛ تهران: انتشارات بورس، 1394.
  9. جعفری‌لنگرودی، محمد‌جعفر؛ ترمینولوژی حقوق؛ چ30، تهران: انتشارات گنج دانش، 1396.
  10. چیذری امیرحسین؛ «معرفی بورس محصولات کشاورزی در ایران»؛ فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، ش43 و 44، 1382.
  11. خبرگزاری میزان؛ «بررسی مزایای یکی‌ از ابزارهای بورس کالا برای صنایع؛ به ‌جای هزاران تن محصول، سند آن را معامله کنید»؛ تاریخ 7/2/1397.
  12. رجوی، حسین؛ «بررسی راه‌کارهای توسعه آموزش و فرهنگ‌سازی بورس کالا در بخش کشاورزی»؛ سایت بورس نیوز، تاریخ 7/9/1397.
  13. رضایی­پور، حسن؛ «قبض انبار در بورس کالا»؛ سایت خبری صمت، تاریخ 20/5/1393.
  14. سلطانی نژاد، حامد؛ «گواهی سپرده کالایی، ابزاری برای تأمین مالی بخش کشاورزی»؛ مجموعه مقالات سومین همایش مالی اسلامی، 1396.
  15. سلطانی­نژاد، حامد و همکاران؛ راهنمای جامع ابزارهای معاملاتی بورس کالای ایران؛ تهران: راه ­افتخار، 1397.
  16. سلطانی­نژاد، حامد و همکاران؛ سیاست­های حمایتی بخش کشاورزی با تمرکز بر رویکردهای مبتنی بر بازار از طریق بورس های کالایی؛ چ2، تهران: انتشارات بورس، 1395.
  17. شهیدی، سیدمرتضی؛ قواعد حقوق حاکم بر معاملات در بورس­های کالایی؛ تهران: نشر میزان، 1396.
  18. شیرازی، نفیسه؛ «علل عدم موفقیت رینگ محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه غیرانتفاعی سمنگان آمل، 1392.
  19. شیرزاد، سارا و همکاران؛ عوامل مؤثر بر توسعه و اقتصاد کشاورزی در ایران؛ تهران: انتشارات تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی (تاک)، 1396.
  20. صالح‌آبادی، علی؛ گفتارهایی پیرامون بورس؛ تهران: انتشارات بورس، 1391.
  21. ــــــــــ؛ «جزئیات اهداف، مزایا و سازوکار معاملات گواهی سپرده کالایی در بورس کالا»؛ پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه (سنا)، تاریخ 16/3/1393.
  22. صباغ‌کرمانی، مجید و فیروزه عزیزی؛ «بورس کالای کشاورزی در ایران»؛ دو فصلنامه علمی تخصصی جستارهای اقتصادی، ش3، 1384.
  23. طالبی، محمد و همکاران؛ «سرمایه‌گذاری خطرپذیری فرصتی نو پیش روی نظام تأمین مالی اسلامی»؛ مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، 1388.
  24. عبادی، روح­الله و طیبه گل­محمدی؛ «بررسی ارتباط ساختار تأمین مالی اقتصاد در بازار سرمایه»؛ فصلنامه علمی اقتصاد و بانکداری اسلامی، ش27، 1398.
  25. عبده تبریزی، حسین؛ «بازار سرمایه: نیروی محرکه توسعه اقتصادی»؛ کنفرانس بازار سرمایه، موتور محرک توسعه اقتصادی، 1383.
  26. عرب‌مازار، عباس و روح‌الله خدارحمی؛ «ویژگی عمده بازار مالی روستایی در ایران»؛ فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، ش 26، 1378.
  27. عیسی‌زاده، میثم؛ «گواهی سپرده کالایی ابزاری نوین برای معاملات و تأمین مالی»؛ کارگزاری بانک رفاه کارگران، 1395.
  28. فطانت، محمد؛ «گواهی سپرده کالایی بین‌المللی می‌شود»؛ خبرگزاری مهر، تاریخ: 9/12/1394.
  29. فلاح، جواد؛ «بورس کالا در سیاست­های اقتصاد مقاومتی بسیار نقش‌آفرین است»؛ سایت خبرگزاری صداوسیما. تاریخ 21/6/1395.
  30. قاسمی، علی؛ «توسعه بازار بدهی با رونق گواهی سپرده کالایی»؛ پایگاه خبری کالا خبر. تاریخ 13/6/1395.
  31. کاظمی، سیدحسن و مجتبی پالوج؛ رویش بخش کشاورزی و منابع طبیعی در 40 سال گذشته؛ تهران: موسسه پژوهش­های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی مدیریت خدمات پژوهشی، 1397.
  32. کاوند، مجتبی؛ روش‌شناسی طراحی ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران؛ تهران: سازمان بورس اوراق بهادار، مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی، 1396.
  33. محمدی، حسین؛ «نقش کشاورزی در توسعه اقتصادی»؛ روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ 24/8/1395.
  34. مطهری، مرتضی؛ ده گفتار اصل اجتهاد در اسلام؛ چ47، تهران: انتشارات صدرا، 1397.
  35. معصومی­نیا، غلامعلی؛ ابزارهای مشتقه؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1397.
  36. معصومی­نیا، غلامعلی و میثم فدائی­واحد؛ «بررسی فقهی قراردادهای آب‌وهوا بر مبنای فقه امامیه»؛ دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، س10، ش19، 1396.
  37. موسویان، سیدعباس؛ بازار سرمایه اسلامی (1)؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
  38. موسویان، سیدعباس و رسول خوانساری؛ «اجتهاد چندمرحله­ای»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س6، ش63، 1395.
  39. مهرفرد، علی­اکبر؛ «عرضه محصول کشاورزی در بورس کالا برای جلوگیری از نرخ شکنی»؛ خبرگزاری دانشجو، تاریخ 19/12/1394.
  40. ناصری، جلال؛ «اشتیاق زعفران کاران برای اخذ مجوز ورود به بورس کالا»؛ خبرگزاری تسنیم، تاریخ 25/8/1397.
  41. نجف­پور، ذبیح‌الله و همکاران؛ بررسی مزیت­ها و محدودیت­های بورس کالا جهت معاملات محصولات کشاورزی و راه‌کارهای عملی برای بهبود آن؛ تهران: معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، 1393.
  42. وایسر، هانس؛ مدیریت مالی اسلامی (اصول و کارکردها)؛ ترجمه مهدی صادقی شاهدانی و حسین محسنی؛ تهران: دانشگاه امام صادق، 1390.
  43. ولی­زاده، مسعود؛ ماهیت حقوق قبض انبار؛ تهران: انتشارات مسیر دانشگاه، 1396.
    1. Chitra, Prakash Sanas; "Factors influencing the use of warehouse receipts as a financial instrument in Kenya"; University of Nairobi Research. Report No. D61/76221/2012.
    2. Gunawan E & et al; "Farmers’ Perceptions of the Warehouse Receipt System in Indonesia"; Sustainability. MDPI., vol.11 (6), 2019.
    3. Hasnain, Syed Samar & et al; Framework for warehouse receipt financing in Pakistan; State Bank of Pakistan, Agriculture Credit & Microfinance Department, 2014.
    4. Thiagaraja, Sasikala& et al; Islamic Finance Handbook: A Practitioner's Guide to the Global Markets; Wiley & Sons Singapore Pte. Ltd, 2014.