روابط و نحوه اثرگذاری پیشرفت اقتصادی بر معنویت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

امروزه در بیشتر جوامع تحت سیطره نظام سرمایه‌داری اهداف، نظام‌ها و راهبردها بر کسب حداکثری رشد اقتصادی متمرکز شده است؛ این هدف‌گذاری علاوه بر پیامدهای سوء اقتصادی، آسیب‌های جدی جبران ناپذیری بر پیکره معنوی فردی و اجتماعی بشر به‌دنبال داشته است. به حاشیه راندن و غفلت از بعد معنوی انسان در کنار تلاش برای انحراف، شخصی‌سازی و استفاده ابزاری از معنویت برای اهداف اقتصادی از مصادیقی است که در آشکار و پنهان در ذیل تلاش برای رسیدن به رشد اقتصادی بیشتر رخ می‌دهد. برخلاف آنچه در اقتصاد متعارف پدیدار گشته است، تبعیت از آموزه‌های اقتصادی اسلام و عملیاتی شدن آنها در سطح اجتماعی نه تنها از مخاطرات وارد به هیئت معنوی فردی و اجتماعی انسان‌ها جلوگیری می‌کند بلکه از ابزارهای اقتصادی برای ارتقاء معنوی انسان بهره می‌برد. به‌علاوه عجین بودن ابعاد مادی و معنوی ذاتی انسان و به تبع آن همبستگی نیازهای مادی و معنوی، ارتباط متقابل وثیقی میان بهبود شرایط اقتصادی و ارتقاء معنوی فردی و اجتماعی ایجاد کرده است. در این پژوهش با استفاده از روش «داده‌بنیاد»، روابط موجود و بیان کیفیت اثرگذاری پیشرفت اقتصادی بر معنویت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل بیانگر ارتباط سازنده مؤلفه‌های پیشرفت اقتصادی بر ارتقاء معنویت اسلامی در صورت تحقق شرایط علی، مداخله‌گر و زمینه‌ای به صورت ایجابی است. مجموع عناصر اقتصادی ایجابی، راهبرد جامع «زیست مؤمنانه» برای کسب بهینه‌ترین وضعیت برای کسب توأمان پیشرفت اقتصادی و معنویت اسلامی ارائه و فرامین نظری و اجرایی مشخصی را بیان می-کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Relationships and how economic progress affects Islamic spirituality

نویسندگان [English]

  • javad arbab 1
  • syed reza hoseini 2
1 rihu
2 rihu
چکیده [English]

Today, in most societies under the control of the capitalist system, goals, systems and strategies are focused on achieving maximum economic growth; In addition to the adverse economic consequences, this targeting has caused irreparable serious damage to the individual and social spiritual body of human beings. Marginalization and neglect of the spiritual dimension of man along with trying to deviate, personalize and use spirituality as a tool for economic purposes are examples that occur in overt and covert under the effort to achieve greater economic growth. Contrary to what has emerged in conventional economics, following the economic teachings of Islam and making them operational at the social level, not only avoids the dangers to the individual and social spiritual body of human beings, but also uses economic tools to promote human spirituality. In addition to the intertwined material and spiritual dimensions of human nature and, consequently, the correlation of material and spiritual needs, has created a close relationship between improving economic conditions and individual and social spiritual development. In this research, using the "data-based" method, the existing relationships and expressing the quality of the impact of economic progress on Islamic spirituality have been studied. The results show a constructive relationship between the components of economic progress and the promotion of Islamic spirituality if the causal, intervening and contextual conditions are met positively. The sum of positive economic elements presents a comprehensive "bio-faithful" strategy for achieving the most optimal situation for achieving both economic progress and Islamic spirituality, and expresses specific theoretical and practical orders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic economics
  • Spiritual originality
  • Economic progress
  • Data-based
  • Islamic spirituality

مراجع

  1.  * قرآن کریم.

     * نهج‌البلاغه.

    1. آذربایجانی، مسعود؛ تربیت و رشد معنوی در دوران نوجوانی؛ تهران: مرکز نشر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، 1396.
    2. آمدی، عبدالواحدبن‌محمد؛ غررالحکم و درر الکلم؛ تصحیح سیدمهدی رجایی؛ قم: دارالکتاب الإسلامی، 1410.
    3. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید؛ شرح نهج‌البلاغه؛ گردآورنده شریف الرضی؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
    4. ایمان، محمدتقی؛ روش‌شناسی تحقیقات کیفی؛ قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
    5. پاکزاد، عبدالعلی؛ «ابتلا و آزمایش در قرآن»؛ پژوهش­های قرآنی، ش54 و 55، 1387.
    6. دانایی‌فرد، حسن و سیدمجتبی امامی؛ «استراتژی پژوهش‌های کیفی»؛ اندیشه مدیریت، س1، ش2، 1386.
    7. سوزنچی کاشانی، ابراهیم؛ «ﭘﺎﺭﺍﺩﺍﻳﻢ‌ﺷﻨﺎﺳﻰ ﺍﻟﮕﻮﻯ ﺍسلاﻣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ»؛ همایش نقشه راه تدوین و طراحى الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ج2، تهران: مرکز الگو، ۱۳۹۱.
    8. شعیری، محمدبن‌محمد؛ جامع الأخبار (للشعیری)؛ نجف: مطبعة حیدریة، [بى‌تا].
    9. صدر، محمدباقر؛ سنت‌های تاریخ در قرآن؛ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۹۳.
    10. طباطبایی، محمدحسین‏؛ ترجمه تفسیر المیزان‏؛ ترجمه محمدباقر همدانی؛ چ5، قم: انتشارات اسلامی، 1374.
    11. عروسی حویزی، عبدالعلی؛ تفسیر نور الثقلین؛ چ4، قم: اسماعیلیان‏، 1415ق.
    12. کلانتری، ابراهیم، محمودی، فاطمه و اسماعیل کلانتری؛ «شناسایی مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی در حوزه کسب‌وکار از دیدگاه برخی آیات و روایات»؛ پژوهش‌نامه اخلاق، ش22، 1392.
    13. کلینی، ابوجعفر محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: الإسلامیة، 1407ق.
    14. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی؛ بحار الأنوار؛ بیروت: الطبع و النشر، 1410ق.
    15. محمدی ری‌شهری، محمد و سیدرضا حسینی؛ توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث؛ چ3، قم: دارالحدیث، 1390.
    16. محمدی ری‌شهری، محمد؛ التنمیه الاقتصادیه فی الکتاب و السنه؛ چ3، قم: دارالحدیث، 1387.
    17. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار استاد شهید مطهری‏؛ تهران: صدرا، [بى‌تا].
    18. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ 28ج، چ10، تهران: الإسلامیة، 1371.
    19. موسوی خمینی، سیدروح‌الله؛ صحیفه امام؛ چ4، تهران: مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1، 1385.
    20. ــــــــ؛ آداب‌الصلوه؛ چ4، تهران: مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی 1، 1394.
    21. موسویان، سیدعباس؛ پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی؛ قم: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1376.
    22. میرمعزی، سیدحسین؛ «روش فلسفه علم اقتصاد اسلامی»؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، س7، ش27، 1386.
    23. نصیری، مهدی؛ فناوری و دیدگاه علمای حوزه علمیه بررسی میدانی بر اساس روش نظریه بنیانی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398.
    24. Barro Robert J. & M. McCleary Rachel; “Religion and conomic growth national bureau of economic research”; 1050 Massachusetts Avenue Cambridge, MA 02138 May 2003.
    25. Tillich,; The spiritual situation in our technical society; Macon, Georgia: Mercer University Press, 1988.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار