امکان‌سنجی استفاده از روش آزمایشگاهی در اقتصاد اسلامی (با تأکید بر مبانی معرفت‌شناختی استاد مطهری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکترای فلسفه اقتصاد اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

اقتصاددانان در دهه‌های اخیر از اقتصاد آزمایشگاهی به عنوان ابزاری جدید در جهت آزمون تجربی تئوری‌های اقتصادی بهره برده‌اند. از سوی دیگر، اقتصاد اسلامی به عنوان یک علم، در مراحل آغازین شکل‌گیری و تدوین قرار دارد. در این راستا، این پرسش قابل طرح است که آیا از اقتصاد آزمایشگاهی نیز می‌توان در آزمون تجربی فرضیه‌های اقتصاد اسلامی و مطالعه رفتار اقتصادی مسلمانان در جهت تدوین علم اقتصاد اسلامی بهره برد؟ این پژوهش تلاش می‌کند با تأیید سازگاری مبانی معرفت‌شناختی اقتصاد آزمایشگاهی با مبانی اسلامی به این پرسش پاسخ دهد. همچنین برای پرهیز از پراکندگی مباحث، رویکرد اسلامی را به طور خاص به دیدگاه استاد مطهری محدود می‌کند.  اعتبار یافته‌های اقتصاد آزمایشگاهی، بر استقراء یا استنتاج فرضیه‌ای- قیاسی استوار است. این پژوهش نشان می‌دهد که هر دو روش مذکور در ذیل معرفت‌شناسی استاد مطهری، معتبر و قابل دفاع‌اند؛ بنابراین از روش اقتصاد آزمایشگاهی می‌توان در اقتصاد اسلامی بهره گرفت. البته روش آزمایشگاهی در آزمون فرضیه‌ها یا گزاره‌های تجربی اقتصاد اسلامی کارایی دارد، نه در گزاره‌های آخرتی فرا تجربی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Epistemological Possibility of Using the Experimental Economics in Islamic Economics (Emphasizing the philosophical foundations of Ostad Motahhari)

نویسندگان [English]

  • Amir Khadem Alizadeh 1
  • mahdi beheshti 2
1 Faculty of Economics, Allameh Tabataba'i University
2 PhD student in Philosophy of Islamic Economics; Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Economists have used experimental economics in recent decades as a new tool for empirical testing of economic theories. Also, Islamic economics as a science is in the early stages of formation. In this regard, the question arises whether the experimental economy can be used in the empirical test of the hypotheses of Islamic economics and studying the economic behavior of Muslims in order to develop Islamic economics? This research tries to answer this question by examining the compatibility of the epistemological bases of the experimental economics with Islamic principles. Also, to avoid the dispersion of the issues, the Islamic approach has limited Ostad Motahhari’s view in particular. The validity of the findings of the experimental economics is based on the induction or hypothetico-deductive method. This research shows that both of these methods are valid and defensible under Ostad Motahhari’s epistemology; therefore, the method of experimental economics can be used in Islamic economics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Experimental Economics
  • Epistemological Foundations
  • Islamic Economics
  • Ostad Motahhari
  1. قرآن کریم.

    1. بلاگ، مارک؛ روش‌شناسی علم اقتصاد؛ ترجمه غلامرضا آزاد؛ چ۲، تهران: نشر نی، 1387.
    2. چالمرز، آلن اف؛ چیستی علم؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ چ۷، تهران: سمت، 1385.
    3. بهشتی، احمد؛ «فرق تجربه و استقرا»؛ مجله تخصصی کلام اسلامی، ش27، 1377.
    4. جبل عاملی، پویا؛ «نگاهی به شاخه اقتصاد رفتاری»؛ مجله اقتصاد فردا، ش28، 1391.
    5. خادم‌علیزاده، امیر و حسین غفورزاده؛ «پژوهشی در زمینه چارچوب‌های اقتصاد اثباتی در قرآن کریم»؛ پژوهشنامه معارف قرآنی، س7، ش۲۵، 1395.
    6. دادگر، یدالله؛ درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد؛ چ۳ ، تهران: نشر نی، 1391.
    7. راسل، برتراند؛ مسائل فلسفه؛ ترجمه منوچهر بزرگمهر؛ تهران: خوارزمی، 1356.
    8. سالواتوره، دومینک؛ تئوری و مسائل اقتصاد خرد؛ ترجمه حسن سبحانی، تهران: نشر نی، 1381.
    9. شوقی دنیا، احمد؛ «نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی»؛ ترجمه خداداد جلالی؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۱۲، 1389.

    10. غفورزاده، حسین؛ اصول اقتصاد اثباتی در قرآن و سنت و تبیین مبانی آن؛ رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی، 1397.

    11. غفوری‌نژاد، محمد؛ «کارکردهای نظریه فطرت در آراء استاد مطهری»؛ مجله عقل و دین، ش7، 1391.

    12. فرهانیان، فاطمه و محمدعلی عبداللهی؛ «دیدگاه راسل درباره استقرا»؛ مجله فلسفه علم، س2، ش1، 1391.

    13. فولسدال، دگفین؛ «هرمنوتیک و روش فرضی- قیاسی»؛ ترجمه احمدرضا جلیلی؛ فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، ش۲۲، 1379.

    14. قره‌باغیان، مرتضی؛ فرهنگ اقتصاد و بازرگانی؛ چ۲، تهران: رسا، 1376.

    15. کاپلستون، فردریک؛تاریخ فلسفه؛ ج8، تهران: انتشارات سروش، 1382.

    16. گلریز، حسن؛ فرهنگ توصیفی لغات و اصطلاحات علوم اقتصادی؛ تهران: بانک مرکزی، 1387.

    17. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ ج۱، چ۳، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1382.

    18. مطهری، مرتضی؛  عدل الهی؛ قم: انتشارات صدرا، 1357.

    19. ــــــــــ؛ مجموعه آثار؛ ج2، تهران: انتشارات صدرا، 1377.

    20. ــــــــــ؛ مجموعه آثار؛ ج6، چاپ نهم، تهران: انتشارات صدرا، 1385.

    21. ــــــــــ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ ج2، تهران: انتشارات صدرا، 1382.

    22. معرفی محمدی، عبدالحمید؛ «روش‌شناسی علم اقتصاد و مسئله صدق»؛ فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، ش۷۱، 1391.

    23. هالینگ دیل، ر.ج؛ تاریخ فلسفه غرب؛ترجمه عبدالحسین آذرنگ؛ ویراست سوم، تهران: ققنوس، 1387.

    1. Campbell Donal T. & Stanley Julian C.; Experimental and Quasi-Experimental Designs for Research; Reprinted from Handbook of Research on Teaching by Houghton Mifflin Company, 1963.
    2. Encyclopedia Britanica, Macropaedia; Knowledge in Depth; 27, 15th edition. Chicago: University of Chicago Press, 1991.
    3. Godfrey-Smith, Peter.; Theory and Reality; Chicago:University of Chicago Press, 2003.
    4. Guala, F.; The Methodology of Experimental Economics; New York: Cambridge University Press, 2005.
    5. Habermas, Jürgen.; Erkenntnis und Interesse; Suhrkamp, Frankfurt am Main, 1968.
    6. Hoffmann, R.; The experimental economics of religion”; Journal of Economic Surveys, Vol 27, 2013.
    7. Koumparoulis, D.; “Laboratory Experimentation in Economics”;Journal of knowledge Management, Economics and Information Technology, Vol3. Issue no.1, 2013.
    8. Ladyman, James; Understanding Philosophy of Science; London: Routledge, 2002.
    9. Losee, J.; A Historical Introduction to the Philosophy of Science; Oxford, 2001.
    10. Watson, John B.; “Psychology as the Behaviorist Views it”; Psychological Review, 20(2), 1913.