بررسی تطبیقی تأثیر برنامه‌های تأمین مالی خرد در ایران و جهان با تأکید بر کشورهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری اقتصاد و پژوهشگر پژوهشگاه امام صادق(ع)

2 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

3 دانشیار پژوهشگاه امام صادق(ع)

چکیده

تأمین مالی خرد در طول دهۀ گذشته رشد فزاینده‌ای از حیث گسترۀ مفهومی، اهداف، نهادها، ابزارها و دامنۀ عرضه‌کنندگان و متقاضیان داشته است. اکنون برنامه‌های تأمین مالی خرد به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که توان پاسخگویی به نیازهای مختلف را داشته باشند. ضرورت پرداختن به انقلاب تأمین مالی خرد و لزوم طراحی نظام تأمین مالی خرد اسلامی در کشور حقیقتی انکارناپذیر است. یکی از مسائل مهم در این زمینه بحث تأثیر برنامه‌های تأمین مالی خرد می‌باشد. این مقوله مورد مناقشة موافقان و مخالفان اعتبارات خرد بوده است؛ ازاین‌رو مقاله پیش رو درصدد است به صورت تطبیقی به بررسی تأثیر برنامه‌های تأمین مالی خرد در ایران و جهان با تأکید بر کشورهای اسلامی بپردازد. یافته‌های این تحقیق که با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و تحلیل آماری به ‌دست ‌آمده گویای آن است که جامعة اهداف تأمین مالی خرد در ایران علاوه بر فقرای فعال اقتصادی شامل قشر متوسط فعال اقتصادی نیز می‌باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مهم‌ترین تأثیرِ مستقیم برنامه‌های تأمین مالی خرد در ایران ایجاد اشتغال و توانمندسازی است. علاوه بر این بررسی تطبیقی تأثیر برنامه‌های تأمین مالی خرد در ایران و جهان حاکی از آن است که تأثیر این برنامه‌ها در کشورهای اروپایی و آمریکایی بیشتر بر جنبه‌های تولیدی (ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی)؛ در کشورهای آفریقایی بیشتر بر جنبه‌های غیرتولیدی (بهداشت، تغذیه و آموزش) و در کشورهای آسیایی بر هر دو جنبه تولیدی و غیرتولیدی متمرکز بوده است. بررسی کشورمان نیز نشان داد که تأثیر برنامه‌های تأمین مالی خرد بیشتر جنبه تولیدی داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing Islamic microfinance Indigenous and applied models

نویسندگان [English]

  • Mostafa Shahidinasab 1
  • Seyed Abbas Mosavian 2
  • Hamid Negaresh 3
1 Ph.D. in Islamic Economics
2 Professor of the Institute of Islamic Culture and Thought
3 Associate Professor of Imam Sadegh Research Institute
چکیده [English]

During the past decade, microfinance has grown steadily in terms of conceptual scope, goals, institutions, practices and range of suppliers and applicants. Microfinance programs are now designed to response the different needs. The need to address the microfinance revolution and the need to design a system for financing Islamic micro finance in the country is undeniable. The present article by using statistical analysis methods, and according to the Islamic microfinance experiences try to make Applied and local models of microfinance. The present article by using statistical analysis methods, and according to the Islamic microfinance experiences try to make Applied and local models of microfinance. By reviewing the microfinance literature and feasibility study of microfinance capacities through field survey and also quantitative content analysis, four Applied and local models designed to implement microfinance, which is: Microfinance institution based on (Hebat) and (Sadaqat), Microfinance institution based on (Zakat), Microfinance institution based on (Qarz-al-Hasanah) and Microfinance institution based on (Vaqf). Also, the various dimensions of these institutions, the legal and supervisory structure, Resource allocation and equipment, the methods of guarantee, and the supervising institution were designed in the framework of the Islamic banking system.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Microfinance
  • Islamic microfinance model
  • financing
  • microfinance system
  • Islamic countries

مراجع

  1. آقابابایی، رضا؛ «تحلیل مسائل نهادی تأمین مالی خرد برای ارائه سازوکار عملیاتی آن در ایران»؛ پایان‌نامه دکتری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران، 1386.
  2. خلیلیان شلمزاری، محمود و همکاران؛ «ساخت و روایی‌سنجی مقیاس امید بر اساس منابع اسلامی»؛ روانشناسی و دین، س6، ش21، 1392.
  3. ساعی، مهدیه و سامان ضیائی؛ «بررسی اثر صندوق‌های اعتباری خرد بر کاهش فقر، ایجاد درآمد و اشتغال در استان کرمان»؛ تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران (علوم کشاورزی ایران)، دوره ۴۷، ش۱، 1395.
  4. شهیدی نسب، مصطفی؛ «طراحی نظام تأمین مالی خرد بر اساس آموزه‌های اقتصاد و مالی اسلامی»؛ پایان‌نامه دکتری، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1395.
  5. عرب‌مازار، عباس و محمدتقی جمشیدی؛ «بررسی تطبیقی عملکرد برنامه‌های تأمین مالی خرد در ایران»؛ تهران: مرکز پژوهش‌های کاربردی بانک کشاورزی، 1390.
  6. قاسمی، عبدالرسول و همکاران؛ «ارزیابی تحلیلی و تجربی تأثیر تأمین مالی خرد بر درآمد و مصرف خانوار»؛ تحقیقات اقتصادی، ش96، 1390.
  7. محمدی، یاسر، عواطفی اکمل، فرشته و مینا ضمیری آراسته؛ «اثرات تأمین مالی خرد و توانمندسازی زنان روستایی در استان‌های کرمانشاه و همدان»؛ اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره ۷، ش۴، 1397.
  8. محمدی، یاسر، نعمت‌اللهی، جواد و فاطمه سپهوند؛ «نقش تأمین مالی خرد بر کیفیت زندگی زنان روستایی در پروژۀ بین‌المللی ترسیب کربن در استان خراسان جنوبی»؛ توسعه محلی (روستائی ـ شهری)، س9، ش2، 1396.
  9. Abdul Mannan, M.; “Islamic microfinance: an instrument for poverty alleviation”; Australian Journal of Basic and Applied Sciences, NO.5(9), 2011.
  10. Abdul Manap, T. A.; “Islamic Microfinance, Islamic Research and Training Institute Islamic Development Bank Group”; Jeddah 21413 Kingdom of Saudi Arabia, 2014.
  11. Accion report; “U.S. Microfinace: Small Loans, Big Results, MicroTracker Outcomes Study for the Accion U.S. Network and Opportunity Fund”, U.S, 2012.
  12. Ahmed Khan, Ajaz; “Islamic Microfinance: Theory, Policy and Practice”; Islamic Relief Worldwide Birmingham, United Kingdom, 2008.
  13. Audretsch, D. B., & M. Fritsch; “Growth regimes over time and space”; Regional studies, No.36(2), 2002.
  14. Balkenhol, B.; “Enterprise Creation by the Unemployed:The Role of Micro-finance”; An ILO Action Program, Social Finance Unit, Enterprise and Cooperative Development Department, International Labour Office Geneva, International Conference on Self-employment (OECD/CERF/CILN) Burlington, 1998.
  15. Balkenhol, B., Guézennec, C., Lainé, F., & L. Nouaille-Degorce; “Microcredit in France: What impact does it have on employment?”; ILO, 2013.
  16. Bedson, J.; Microfinance in asia: Trends, challenges and opportunities;The Banking with the Poor Network, 2009.
  17. Birch, D. V.; The Job Generation Process: Final Report to Economic Development Administration, Program on Neighborhood and Regional Change; Cambridge Mass, 1979.
  18. Carter, S. H.; “Financial intermediation, growth, and microfinance in Turkey: A quantitative study”; Economics-Theses, Maxwell School of Citizenship and Public Affairs, Syracuse University, 2013.
  19. Cohen, M., & E. Dunn; Microfinance clients in Lima, Peru: Baseline report for aims core impact assessment; Assessing the Impact of Microenterprise Services (AIMS) Washington, USA,
  20. Dunn, E.; “Impact of microcredit on clients in Bosnia-Herzegovina: Final report”; Washington, dc: World Bank, 2005.
  21. El-Komi, M., & R. Croson; “Experiments in Islamic microfinance”; Journal of Economic Behavior & Organization, No.95, 2013.
  22. Enterprise Development Consultants Co. Ltd.; “Study on Generating Employment through Micro and Small Enterprise and Cooperative Development in Lao PDR”; International Labour Organization, International Labour Office, ILO Bangkok Area Office and East Asia Multidisciplinary, Advisory Team (ILO/BAO-EASMAT), First published, 2002.
  23. Erianto, L. D.; “Pembiayaan mikro untuk perniagaan pertanian melalui koperasi”; 2011.
  24. European Commission; “Implementation of the European Progress Microfinance Facility_2011”; Brussels, 2012 (Available at:http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=7886&langId=en).
  25. Finance, P.; “National Impact and Market Study of Microfinance in Jordan”; Ministry of Planning and International Cooperation and the Agence Française de Développement, Paris, 2007.
  26. Finance, P.; “National impact survey of microfinance in Egypt”; AKAM, CIDA, GTZ, IDRC, SFD, UNDP, 2008 (available in: http://www. microfinancegateway. org/library/national-impact-survey-microfinance-egypt). 
  27. Gobezie, G. & C. Garber; “Impact assessment of microfinance in Amhara region of northern Ethiopia”; In International Conference on Rural Finance Research: Moving Results into Policies, FAO, Rome, Italy, 2007.
  28. Hall, Chris; “Profile of SMEs and SME Issues in APEC, 1990-2000”; 2002 (Available at: http://www.pecc.org/resources/doc_view/1659-profileof-smes-and-sme-issues-in-apec-1990-2000 [February 2012]).
  29. Hart, M. & E. Hanvey; “Job generation and new and small firms: Some evidence from the late 1980s”; Small Business Economics, No.7(2), 1995.
  30. Holcombe, S. & X. Xianmei; Microfinance and poverty alleviation: UN collaboration with Chinese experiments; Du. X., Liu W., Zhang B. & Sun R, 1997.
  31. Khaleequzzaman, M.; “Islamic microfinance: Outreach and sustainability”; In A paper presented at IIUM International Conference on Islamic Banking and Finance, Kuala Lumpur, Malaysia, 2007.
  32. Khandker, S. R.; Fighting poverty with microcredit: experience in Bangladesh; Oxford: Oxford University Press, 1998.
  33. Ledgerwood, J., Earne, J., & Nelson, C. (Eds.); The new microfinance handbook: A financial market system perspective; World Bank Publications, 2013.
  34. Leegwater, A. & A. Shaw; “The role of micro, small, and medium enterprises in economic growth: A cross-country regression analysis”; United States Agency for International Development, 2008.
  35. Macmillan Publishers Ltd.; The New Palgrave Dictionary of Economics; third Edition, 2018.
  36. McKernan, S. M.; “The impact of microcredit programs on self-employment profits: Do noncredit program aspects matter?”; Review of economics and statistics, No.84(1), 2002.
  37. Microfinance and the Millennium Development Goals, Fact Sheet, 2005 (Available at: http://www.yearofmicrocredit.org/docs/MF_MDGs.pdf#search='microfinance%20millennium%20 goals).
  38. Mitchell, T.; “The role of microfinance in economic development”; Student Economic Review, No.17(3), 2003.
  39. MkNelly, B. & C. Dunford, “Impact of credit with education on mothers and their young children’s nutrition: CRECER credit with education program in Bolivia”; Freedom from hunger research paper, No.5, 1999.
  40. Morduch, J. & B. Haley; “Analysis of the effects of microfinance on poverty reduction”; New York: NYU Wagner Working Paper, 1014, 2002.
  41. Mustafa, S. I. A.; “Beacon of Hope: An Impact Assessment of BRAC's Rural Development Programme”; Dhaka, Bangladesh: BRAC, 1996.
  42. Noreen, U., Imran, R., Zaheer, A., & Saif, M. I.; “Impact of microfinance on poverty: A case of Pakistan”; World Applied Sciences Journal, No.12(6), 2011.
  43. Panjaitan-Drioadisuryo, R. D. & K. Cloud; “Gender, self-employment and microcredit programs an Indonesian case study”; The Quarterly Review of Economics and Finance, NO.39(5), 1999.
  44. Quinones, B. & J. Remenyi; Microfinance and poverty alleviation: Case studies from Asia and the Pacific; Routledge, 2014.
  45. Reducing Poverty; “Reducing Poverty and Scaling Up Growth. A Global Learning Process and Conference in Shang-hai”; May 25-27, 2004 (Available at: http://www.worldbank.org/wbi/reducingpoverty/docs/Scaling-Up-Poverty-%20Reduction.pdf).
  46. Siddiqi, M. N; “Designing islamic microfinance product”; 2009.
  47. Silivestru, D. R.; “European SMEs and economic growth: A firm size class analysis”; Analele Ştiinţifice ale Universităţii Alexandru Ioan Cuza din Iaşi. Ştiinţe economice, No.59(2), 2012.
  48. Simanowitz, A. & A. Walter; “Ensuring Impact: Reaching the Poorest While Building Financially Self-Sufficient Institutions, and Showing Improvement in the Lives of the Poorest Families: Summary of Article Appearing in Pathways Out of Poverty: Innovations in Microfinance for the Poor” (No. 1762-2016-141572), 2002.
  49. Shikoh, R & R. A Khan; “What is Islamic Microfinance? Making it a Sustainable Reality”; dailymotion.com/video/x302ch2, 2012.
  50. Tilakaratna, G., Wickramasinghe, U., & T. Kumara; Microfinance in Sri Lanka: A household level analysis of outreach and impact on poverty; Colombo: Institute of Policy studies, 2005.
  51. UNDP; United Nations Human Development Report; Homepage, 2003 (Available at: http://www.undp.org/hdr2003/know_that.html).
  52. Yaron, J.; “Successful rural finance institutions”;  No. WDP150, The World Bank, 1992.
  53. Yuenger, M.; “Microfinance as an Economic Development Tool in Uzbekistan”; International Public Affairs Conference, Indiana University, Bloomington, USA, 2009.
  54. Zubeir Mughal, M.; “Islamic microfinanc e, International Seminar on Financial Inclusion for Central Asia, the Caucasus, and South Asia”;12-14 July 2011, Urumqi, PR China, 2011.
اقتصاد اسلامی
دوره 22، شماره 87 - شماره پیاپی 87
پاییز 1401
آذر 1401
صفحه 23-60

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار