الگوی حاکمیت شرکتی در اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حسابداری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

2 گروه مدیریت، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

حاکمیت شرکتی تقریباً توسط همه جوامع تجاری و شرکت‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی بهبود عملکرد مالی شرکت مورد تأیید قرار گرفته است. از طرفی، رسوایی‌ شرکت‌ها در سراسر جهان منجر به تأکید بیشتر بر ضرورت ارتقـا و اصلاح سیستم حاکمیت شرکتی در سطح بین‌المللی شده و اهمیت موضوع از آنجاست که می‌توان گفت حاکمیت شرکتی در هر کشوری تابعی از متغیرهای مخصوص آن جامعه است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی و تعیین ابعاد و مؤلفه‌های مورد نیاز جهت تدوین الگوی حاکمیت شرکتی است که منطبق بر اصول و موازین اقتصاد اسلامی باشد؛ ازاین‌رو کلیه منابع موجود فارسی و انگلیسی مرتبط به مبحث حاکمیت شرکتی تا سال 1399 (2021) مطالعه شده است. به این منظور برای بررسی منابع از تکنیک فراترکیب و به روش هفت مرحله‌ای ساندلوسکی و باروسو با استفاده از کدگذاری ابعاد و مؤلفه‌ها استفاده شده است؛ بنابراین پس از بررسی نظام‌مند متون و انتخاب منابع مرتبط با استفاده از شاخص (CAPA)، در نظر قراردادن الگوهای بین‌المللی حاکمیت شرکتی و مطابقت آنها با اصول و موازین اسلامی، ابعاد حاکمیت شرکتی در پارادایم اسلامی شناسایی و مؤلفه‌های حاکمیت شرکتی از منظر اصول اسلامی معرفی گردیده است. نتایج پژوهش نشان‌دهنده اثرگذاری ابعاد تعهد اجتماعی، پاسخگویی، شفافیت و تصمیم‌گیری است که در صورت رعایت اصول اخلاقی مورد نظر با استفاده از نظارت اسلامی، اهداف حاکمیت شرکتی بهینه و مطلوب را تضمین می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The model of corporate governance in Islamic economics

نویسندگان [English]

  • younes abbasi 1
  • babak jamshidi navid 1
  • mehrdad ghanbari 1
  • farshid namamian 2
1 Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
2 Department of Accounting, Kermanshah Branch, Islamic Azad University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Corporate Governance Has Been Endorsed by Almost All Business Communities and Companies as One of the Main Factors In Improving The Company's Financial Performance.
On the other hand, Corporate Scandals Around the World Have Led to More Emphasis on the Need to Upgrade and Reform the Corporate Governance System at the International Level, and The Importance of The Issue is That Corporate Governance in any Country can be a Function of Specific Variables of That Society. Therefore, the Purpose of This Study is to Investigate and Determine The Dimensions and Components Required to Develop a Corporate Governance Model That is In Accordance With Islamic Principles and Standards. Therefore, all available and related sources related to the issue of corporate governance until 1399 (2021) have been studied. For this purpose, to review the sources, the hybrid technique and the seven-step method of Sandlowski and Barroso using the coding of dimensions and components have been used. Therefore, after systematically reviewing the texts and selecting sources related to using the index (CAPA), considering international models of corporate governance and their compliance with Islamic principles and standards, dimensions of corporate governance in the Islamic paradigm are identified, and components of corporate governance from the perspective Islamic principles have been introduced. The results of the research show the effectiveness of the dimensions of social commitment, accountability, transparency and decision-making, which, if the desired ethical principles are observed using Islamic supervision, guarantees the goals of optimal and desirable corporate governance

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dimensions of Corporate Governance
  • Islamic Economics
  • Islamic Corporate Governance
  • Meta Composition

مراجع

  1. اسدی، علی؛ «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی، سیاست‌های راهبردی و کلان»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س2، ش5، 1393.
  2. احمدی، شاهین و سعید عالم‌زاده؛ «اصول راهبری شرکتی: مطالعه تطبیقی اصول راهبری شرکتی سازمان توسعه و همکاری اقتصادی و قوانین و مقررات ایران»؛ ماهنامه حسابدار، ش317، 1397.
  3. اعرابی، سیدمحمد، زارع، رحیم و مسعود مقدس؛ «جایگاه اصول حاکمیت شرکتی در قانون تجارت ایران (بر اساس اصول سازمان همکاری اقتصادی و توسعه)»؛ فصلنامه علمی پژوهشی مجلس و راهبرد، س18، ش65، 1390.
  4. باقری، آیت؛ «نقش حاکمیت شرکتی در مبارزه با فساد»؛ مرکز مطالعات و پژوهش‌های سلامت اداری و مبارزه با فساد سازمان بازرسی کل کشور، س4، ش9، 1395.
  5. بت‌شکن، محمدهاشم و مهسا رهبری خرازی؛ «حاکمیت شرکتی: میزان رعایت حقوق سهامداران در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران»؛ فصلنامه علمی پژوهشی بصیرت، س16، ش42، 1388.
  6. بهارمقدم مهدی، صادقی، زین‌العابدین و ساره صفرزاده؛ «بررسی رابطه‌ مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها»؛ فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، س۵، ش20، 1392.
  7. تمیمى آمدى، عبدالواحدبن‌محمد؛ غرر الحکم و درر الکلم؛ چ2، قم: دار الکتاب الإسلامی، 1410ق.
  8. تقی‌پور، بهرام، عباسی سرمدی، مهدی و حسین عابدینی؛ «حقوق اقلیت در شرکت‌های سهامی عام بر مبنای نظام اداره شرکت‌ها (Corporate Governance)؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا»؛ فصلنامه پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، س19، ش48، 1397.
  9. تقی‌پوریان، یوسف و مهدی خلیل‌پور؛ «حاکمیت شرکتی با رویکرد اسلامی، تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای با اصول سازمان همکاری و توسعه اقتصادی»؛ ماهنامه حسابدار، س25، ش208، 1388.
  10. توکلی، محمدجواد و ایمان رفیعی پیشوری؛ «نگاهی نظام‌مند به ورود ارزش‌های اسلامی در نظریات اقتصادی»؛ فصلنامه علمی پژوهشیاقتصاد اسلامی، س20، ش80، 1399.
  11. جمشیدی نوید، بابک و محمدمهدی ایزدی؛ «بررسی تأثیر به‌کارگیری اصول حاکمیت شرکتی بر رفتار سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران»؛ فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، دوره2، ش6، 1390.
  12. جهانیان، ناصر؛ «اقتصاد نهاد وقف»؛فصلنامه علمی پژوهشیاقتصاد اسلامی، س21، ش81، 1400.
  13. جوادی آملی، عبدالله؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ ج1، چ 9، قم: نشر اسراء، 1386.
  14. حاجیها، زهره و عبدالرضا شاکری؛ «حاکمیت شرکتی، افشای مسئولیت اجتماعی و ارزش شرکت»؛ فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره11، ش44، 1398.
  15. حساس یگانه، یحیی و محمدجواد سلیمی؛ «مدلی برای رتبه‌بندی حاکمیت شرکتی در ایران»؛ فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تجربی حسابداری مالی، دوره8، ش30، 1389.
  16. حساس یگانه، یحیی و سیدهادی هاشمی‌نیا؛ «مرور مبانی و مدل‌های مختلف حاکمیت شرکتی»؛ فصلنامه حسابدار، ش201، 1387.
  17. حساس یگانه، یحیی؛ «تأثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی بر کیفیت حسابرسی و مدیریت سود واقعی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌‌های تجربی حسابداری، س6، ش2، 1395.
  18. ــــــــ؛ «مبانی نظری حاکمیـت شـرکتی»؛ ماهنامـه حسـابدار، ش168، 1384.
  19. حسینی، سیدعلی، بابائی، فاطمه و وهاب قلیچ؛ «بررسی ادراکات دانشگاهیان و شاغلان بازارهای مالی درباره رویه‌های حاکمیت شرعی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س21، ش81، 1400.
  20. خدادادی، ولی، نیک‌کار، جواد و سجاد ویسی؛ «تأثیر معیارهای راهبری شرکتی بر به‌موقع بودن افشای گزارشگری مالی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تجربی حسابداری مالی، س13، ش52، 1395.
  21. رحمان سرشت، حسین و عطاءالله هرندی؛ «مدلی برای کنترل راهبردی حاکمیت شرکتی با استفاده از استراتژی تئوری داده بنیاد کلاسیک»؛ فصلنامهپژوهش‌های مدیریت عمومی، س10، ش37، 1396.
  22. رحمانی، علی و فاطمه قشقایی؛ «رویکرد‌های نوین حاکمیت شرکتی ابزارهای هیئت‌مدیره موفق»؛ ماهنامه بورس، ش130و131، 1395.
  23. رستمی، وهاب و همکاران؛ «انواع پارادایم‌های راهبری شرکتی»؛ فصلنامه حسابدار رسمی، ش20، 1395.
  24. سهرابی، بابک، اعظمی، امیر و حمیدرضا یزدانی؛ « آسیب‌شناسی پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب»؛ فصلنامه چشم‌انداز مدیریت دولتی، ش6، 1390.
  25. صادقی‌پور، علی، فراهانی‌فرد، سعید و رضا غلامی جمکرانی؛ «مدل مفهومی سرمایه‌گذاری پاک با تأکید بر راهبری شرکتی با رویکرد اسلامی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، دوره7، ش 1، 1396.
  26. صراف، فاطمه و مهسا محمدی؛ «بررسی حاکمیت شرکتی و پاسخگویی با تأکید بر آیات قرآن»؛ فصلنامه مطالعات حسابداری و حسابرسی، دوره6، ش21، 1396.
  27. طاهری، ماندانا و یاسین امینی؛ «نقش حاکمیت شرکتی در مدیریت ذینفعان در بانکداری اسلامی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، دوره9، ش18، 1399.
  28. طاهری، محسن، ارسطا، محمدجواد و محسن ملک افضلی؛ «مبانی و آثار اصل شفافیت از منظر اندیشه‌ سیاسی اسلام»؛ فصلنامه علمی پژوهشی سیاست متعالیه، س7، ش24، 1398.
  29. عرب، سیدمحمد، ابراهیم‌زاده پزشکی، رضا و علی مروتی شریف‌آبادی؛ «طراحی مدل فراترکیب عوامل مؤثر بر طلاق»؛ مجله تخصصی اپیدمیولوژی، ش4، 1393.
  30. فیرحی، داود؛ نظام سیاسی و دولت در اسلام؛ ج1، چ9، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت‌)، 1391.
  31. غلامی جمکرانی، رضا، نیکومرام، هاشم و فریدون رهنمای رودپشتی؛ «ضرورت چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسلامی از منظر خبرگان حرفه‌ای و دانشگاهی»؛ دوفصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، دوره3، ش1، 1394.
  32. قاسمی علی‌آبادی، مهدی و علی نصیری اقدم؛ «معرفی مدل مناسب اندازه‌گیری شاخص حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری بدون ربا (محاسبه در یک بانک نمونه)»؛ فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، س۲۶، ش87، 1397.
  33. قرآن کریم؛ ترجمه محمدمهدی فولادوند؛ تهران: دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق.
  34. قلی‌پور، رحمت‌اله و امین ناصری؛ «جایگاه اصول حاکمیت شرکتی خوب در سیاست‌های اقتصادی ایران (مورد مطالعه سیاست‌های اصل (44) قانون اساسی)»؛ فصلنامه علمی پژوهشی مجلس و راهبرد، س24، ش89، 1396.
  35. کاشانی‌پور، محمد و امیر رسائیان؛ «حاکمیت شرکتی و کنترل»؛ مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، س20، ش3، 1387.
  36. کاظمیان، مهدی؛ اصول راهنمای حاکمیت شرکتی برای مؤسسات ارائه‌دهنده خدمات مالی اسلامی؛ ج1، چ1، تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 2006م.
  37. کردلوئی، حمیدرضا، محمودزاده، المیرا و داود جدیدالاسلامی؛ «استقرار حاکمیت شرکتی در مؤسسات مالی ایران (مطالعه موردی: بانکA)»؛ فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، دوره2، ش1، 1391.
  38. لاری دشت بیاض، محمود، نظری، هنگامه و مصطفی قناد؛ «واکاوی سازوکارهای نظارتی و کنترلی نظام راهبری شرکتی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش حسابداری، س7، ش27، 1396.
  39. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی؛ بحارالانوار؛ ترجمه عبدالحسین رضایی، موسی خسروی و حبیب‌الله بیاتی؛ ج72، تهران: انتشارات اسلامیه، 1364.
  40. محرابی، سیدمهدی؛ «حاکمیت شرکتی و چالش‌های آن»؛ روزنامه دنیای اقتصاد، ش2122، 1389.
  41. مشایخی، بیتا و فرزانه جلالی؛ «ارزش‌های فرهنگی و حاکمیت شرکتی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های حسابداری مالی، دوره4، ش4، 1391.
  42. مشایخی، بیتا و مهین شاکری؛ راهبری شرکتی، مفاهیم و موردکاوی؛ ج1، چ2، تهران: انتشارات بورس، 1395.
  43. مظلوم، علی و احمد مخملباف؛ «مروری مختصر بر مفهوم حاکمیت شرکتی»؛ ماهنامه پژوهش‌‌های مدیریت و حسابداری، ش41، 1396.
  44. مهدوی پارسا، علی؛ «چارچوب و اصول اساسی حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی معرفت اقتصاد اسلامی، س9، ش18، 1397.
  45. نصراللهی، زهرا و علی شفیعی؛ «اثر صداقت در بازارهای مالی بر متغیرهای اقتصادی»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س16، ش61، 1395.
  46. نمازی، محمد، رئیسی، زهره و سیدمجتبی حسینی؛ «بررسی رابطه‌ بین شاخص حاکمیت شرکتی و بازده سهامداران شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران»؛ فصلنامه بورس اوراق بهادار، ش22، 1392.
  47. نمازی، محمد و مهدی ابراهیمی میمند؛ «بررسی تأثیر سازوکارهای راهبری شرکتی بر افشای ریسک»؛ فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، س8، ش30، 1395.
  48. نمازی، حسین؛ نظام‌های اقتصادی؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1382.
  49. هرورانی، حسین؛ «ضرورت استقرار حاکمیت شرکتی و ارائه پیشنهاد برای حمایت از حقوق سهامداران خرد در ایران»؛ تهران: دفتر مطالعات اقتصادی مجلس شورای اسلامی، 1395.
  50. همت‌فر، محمود، اصلانی، محمد و فاطمه لطفعلیان؛ «الگوی حاکمیت شرکتی اسلامی»؛ فصلنامه حسابرس، ش59، 1391.
  51. یحیی‌پور، جمشید؛ «مطالعه تطبیقی مدل‌های حاکمیت شرکتی و ارائه مدل مناسب برای حاکمیت شرکتی حقوق شرکت‌های سهامی ایران»؛ فصلنامه علمی پژوهشی بورس اوراق بهادار، س8، ش29، 1394.
  52. Abu-Tapanjeh, A.M; “Corporate governance from the Islamic perspective: A comparative analysis with OECD principles”; Critical Perspectives on Accounting, No.20, 2007.
  53. Ali Y., A. Khan; “Shari’ah Governance: A Solution to Corporate Governance Problem”; In: Kaur H. (eds) Facets of Corporate Governance and Corporate Social Responsibility in India, 2021.
  54. Aziz, Qudsia; “Corporate Governance Mechanisms on the Internal Relations Between Managers and Subordinates”; Transforming Corporate Governance and Developing Models for Board Effectiveness, edited by Qaiser Rafique Yasser and Abdullah Al-Mamun, IGI Global, 2021.
  55. Cadbury Code; “Report of the committee on Financial Aspects of Corporate Governance”; the Code of best Practice, Gee Professional Publishing, 1992.
  56. Chitnomrath, Thanida, Evans, Robert and Theo. Christopher; “Corporate Governance and Post-Bankruptcy Reorganization Performance: Evidence from Thailand”; Asian Review of accounting, 27, No.1, 2011.
  57. Edwards, M.; “Participatory governance ”; Canberra Bulletin of Public Administration, No.107, 2003.
  58. Hasan, Z.; “Corporate Governance: Western and Islamic Perspectives”; International Review of Business Research Papers,5, No.1, 2009.
  59. Iqbal, Z, and A. Mirakhor; “Stakeholders Model of Governance in Islamic Economic System”; Islamic Economic Studies, Vol.11, No.2, 2004.
  60. Khalifa,  Rihab and   Paolo Quattrone; “The governance of accounting academia: issues for a debate”; European Accounting Review, 17, No.1, 2008. 
  61. Lewis, MK.; “Islamic corporate governance”; Review of Islamic Economics, No.9(1), 2005.
  62. Lim, M., How, J. & P. Verhoeven; “Corporate ownership corporate governance reform and timeliness of earnings: Malaysian evidence”; Journal of Contemporary Accounting & Economics, Vol.10, No.1,
  63. Mansoor, M., Ellahi, N., Hassan, A., Malik, QA., Waheed, A. & N. Ullah; “Corporate Governance, Shariah Governance, and Credit Rating: A Cross-Country Analysis from Asian Islamic Banks”; Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, No.6(4), 2020.
  64. Mansour, Walid and M. Ishaq Bhatti; “The new paradigm of Islamic corporate governance”; 2018 (https://doi.org/10.1108/MF-01-2018-0043).
  65. Marcel, Ausloos & Martin Kyere; “Corporate governance and firms financial performance in the United Kingdom”; International Journal of Finance & Economics, Publisher: John Wiley and Sons, 2020.
  66. Mishra, A.K., Jain, S. & R.L. Manogna; “Does corporate governance characteristics influence firm performance in India?”; Empirical evidence using dynamic panel data analysis. Int J Discl Gov, No.18, 2021.
  67. Mostepaniuk, A.; “Corporate Governance, Girne American University”; Turkish Republic of Northern Cyprus, Kyrenia, Cyprus, 2017 (http://dx.doi.org/10.5772/intechopen.69704).
  68. Muhammad, T.Khan and Qadri M and Al‐Jabri; “Dynamic relationship between corporate board structure and firm performance: Evidence from Malaysia”; International Journal Of Financial Economic, Volume26, Issue1, 2021.
  69. Mukhlisin, M. and L. Nofianti; “The Role of Good Corporate Governance and Accounting in Islamic Financial Institutions”; Azid, T., Alnodel, A. and Qureshi, M. (Ed.) Research in Corporate and Shari’ah Governance in the Muslim World: Theory and Practice, Emerald Publishing Limited, 2019.
  70. Ozili, P.K.; “Corporate governance research in Nigeria”; a review. SN Bus Econ 1, No.17, 2021.
  71. Pirson, Michael and Shann Turnbull; “Corporate Governance, Risk Management, and the Financial Crisis”; An Information Processing View; Fordham University Schools of Business Research Paper No.2011-003, 2010.
  72. , Sloan; “Financial accounting and corporate governance: a discussion”; School of Business Administration, University of Michigan, Journal of Accounting and Economics, No.32, 2001.
  73. Saif Alnasser.S.A and J. Muhammed; “Introduction to corporate governance from Islamic perspective”; Humanomics, Vol.28, Issue3, 2017.
  74. Sandelowski, M., And J. Barros; Handbook for Synthesizing Qualitative Research; United States: Springer publishing company Inc, 2007.
  75. Thompson, E.K. and S. Adasi Manu; “The impact of board composition on the dividend policy of US firms”; Corporate Governance, Vol.ahead-of-print, No.ahead-of-print, 2021 (https://doi.org/10.1108/CG-05-2020-0182).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار